IntervistaLibri

Ornela Vorpsi: Edi Rama po përkthen një libër timin

Ornela Vorpsi së shpejti do të lexohet dhe në shqip. Shkrimtarja shqiptare e njohur jashtë kufijve për botimet e saj në frëngjisht dhe italisht, tashmë ka vendosur të përkthejë në shqip romanet e saj. Një javë më parë, ajo ishte në Kosovë, e ftuar nga Galeria Kombëtare e Arteve të Prishtinës, për të folur mbi letërsinë dhe artin bashkëkohor. Gjatë bashkëbisedimit, Vorpsi ka treguar se kryeministri Edi Rama, po përkthen një libër të saj. “Edi, një mik i imi po e përkthen. Ai është një përkthyes i madh por ende s’e di se kur do ta përfundojë librin” ka thënë Vorpsi. E emigruar në vitet ‘90 në Itali e më pas në Francë, Vorpsi ka lënë pas Shqipërinë, por jo edhe kujtimet nga ky vend. E bija e një të burgosuri politik nga regjimi i diktatorit Enver Hoxha, përjetimet e saj prej adoleshenteje do t’i përmblidhte në romanin “Vendi askush nuk vdes kurrë”. Por, këtë rrëfim dhe të tjerë ajo i ka shkruar në italisht e frëngjisht. Ndihet thellësisht shqiptare, ama nuk krijon dot në gjuhën shqipe. Thotë se nuk mund të shkruajë shqip, sepse ndihet e lënduar nga atdheu – Shqipëria e komunizmit. Në një intervistë më poshtë dhënë gazetës “Koha Ditore”, Vorpsi vjen në një rrëfim për letërsinë, por dhe për mënyrën sesi Shqipëria ka ndikuar në jetën e saj, dhe miqësinë me kryeministrin Edi Rama, apo shkrimtarin Ismail Kadare.

E keni nisur karrierën në Galerinë e Arteve në Tiranë. Një fotografe e piktore kthehet sërish në Galeri jo për ndonjë ekspozitë, por për një ligjëratë. Në fakt, më shumë njiheni si shkrimtare. Ka një ndeshje në këtë mes, apo që të tria janë simbiozë?

Patjetër që ka një ndeshje, sepse dëshira ime më e madhe ishte të jem piktore. Pastaj pata një flirt me fotografinë. Dhe në truallin francez u ndesha me shkrimin. Shkrimi vjetët e fundit më ka okupuar jashtë mase. Domethënë të gjitha këto disiplina janë të ndërthurura në shpirtin tim dhe nuk mund t’i ndaj. Por, më tepër ato që më shprehin me thellë dhe janë më të dashura, janë pikturat dhe shkrimi. Në këtë Galeri kisha shumë dëshirë ta tregoj punën time në të tri disiplinat: pikturë, në të cilën edukata ime u mor në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë, ku një rol jashtë mase dhe të cilit i jam shumë mirënjohës, ka profesori im Edi Rama që sot është kryeministër. Ai ka qenë një nga njerëzit që ka qenë themelues i qenies sime. Ka qenë shumë i rëndësishëm, sot është njeri politik, por flas për Edin si profesor dhe njeri që ka qenë shumë i rëndësishëm për mua.

Autobiografia fotografike “Asgjë e dukshme” (2001), është libri juaj i parë, jeni ju autorja apo subjekti femëror në të?

Jo nuk jam subjekti femëror, jam autorja. Kisha shumë dëshirë të bëja një udhëtim rreth trupit të femrës në një mënyrë shumë ndryshe nga ç’na ka shikuar gjinia mashkullore. Kisha dëshirë të shikoja në këtë trup në të cilin jetojmë dhe në të cilin nuk kemi koshiencën që ta kemi zgjedhur. Pra, jo në mënyrë erotike dhe estetike, thjesht të qenët në këtë trup femëror. Ky ishte udhëtimi, por nuk jam unë modelja. Kam marrë si model shoqet e mia.

Pse kjo tërheqje për ta eksploruar me fotografi trupin femëror? 

Duke qenë unë femër, duke eksploruar këtë trup në të cilin unë banoj pa pasur koshiencën e zgjedhjes. Jetoj dhe kam lindur në këtë trup. Ndoshta për ta eksploruar një tokë që ka qenë e ndaluar në regjimin komunist, nga i cili kam dalë. Nudot ishin të ndaluara, ndoshta për këtë, njëlloj kureshtjeje për të eksploruar të ndaluarën.

Keni bërë vetë fotografi nudo, në cilësinë e personazhit? 

Jo, nuk isha e interesuar. Më shqetësonte fakti që është vështirë ta shikosh veten në foto. Por, ka autorë që kanë punuar goxha me veten. Njëri nga të cilët më pëlqen jashtë mase është Francesca Woodman, e cila ishte personazh në punimet e saj. Por, për mua, ka qenë e vështirë, sepse nuk më ka pëlqyer që vetvetja të jetë personazhi. Më e kollajshme ishte që personazhi të ishte dikush tjetër.

Në veprat tuaja, vend dominant zë subjekti femër. Jeni feministe apo pretendoni?

Jo nuk jam feministe e as maskiliste. Besoj se nuk bëj pjesë në asnjë kategori, nuk më intereson.

Por, i keni bërë apologji femrës nëpërmjet fotografisë, pikturës dhe letërsisë. E keni trajtuar amësinë… 

E kam trajtuar, sepse më ka interesuar jashtë mase. Nuk di të them nëse e kam marrë në mbrojtje. Femra është subjekt që më ka interesuar, por s’di nëse e kam mbrojtur. Ndoshta për faktin që në radhë të parë unë vetë jam njeri, pa gjini, pra asnjanës, e tek pastaj jam grua. Më ka interesuar ky dimension dhe jam përpjekur ta shpërfaq siç më ka prekur, siç më është dukur, pa e gjykuar dhe pa e mbrojtur shumë.

Ka një ndryshim në pozitën e femrave sot në relacion me periudhën që ju trajtoni në libra. Mendoni se ky ndryshim e ka transformuar femrën nga imazhi në përmbajtje, apo ajo ende mbetet në nivel të aparencës?

Kanë ndryshuar gjërat, sepse një shoqëri komuniste si ajo në kohën e Enver Hoxhës është shumë e ndryshme me Shqipërinë sot. Megjithatë, i gjithë Mesdheu ka një kulturë tipike, Shqipëri, Itali e Jugut apo Spanjë. Pra, me një dominim të kulturës patriarkale. Pra, e kemi si të trashëguar dhe e jetojmë ende. Megjithatë, gjërat kanë ndryshuar goxha. Gruaja në Shqipëri është jashtë mase aktive. Edhe në kohën e Enverit ishte e tillë, nuk ishte shtëpiake.

Ka patriarkalizëm ende në shoqërinë shqiptare? 

Po, në të gjitha vendet e Mesdheut. Në Itali, por edhe jashtë Mesdheut. Nëse e shohim Francën ku unë jetoj, rrogat e burrave janë më të larta sesa të grave. Pra, ka njëlloj diskriminimi që ekziston edhe në vendet oksidentale.

Në romanin tuaj “Vendi ku askush nuk vdes kurrë”, shkruar në italisht, keni portretizuar pozitën e femrës shqiptare në kohën e sistemit monist. Komunizmi edhe fytyrat ua ndërroi njerëzve? Në çfarë funksioni ishte subjekti grua atëherë? 

Po absolutisht. Por, atë që e kemi jetuar ne në Shqipëri nuk ishte komunizëm. Ishte kapitalizëm i koncentruar, vendi i përkiste dhjetë personave. Bëhej një lojë nën emrin e komunizmit, pra ishte njëlloj kapitalizmi i koncentruar. Ndodhnin fenomene shumë të çuditshme në ato 50 vjet. Ishim të mbyllur me gjithë botën, ngjashëm me një dhomë që s’hapet asnjëherë, së cilës asnjëherë nuk i ndërrohet ajri. Ose si një moçal, uji i të cilit nuk ndërrohet kurrë. E qartë që në këso situate, shpirti i njeriut krijon perceptime të gabuara, i shikon gjërat ndryshe. Plus, pastaj mënyra si jam rritur unë dhe të tjerët në periudhën e komunizmit ka qenë e veçantë. Jemi rritur me ideologji mbi partinë, Enverin, vlera komplet antihumane e false, që ishin kundër njeriut. Ishte një shoqëri që krijonte një njeri me probleme.

E keni fjalën për tentimin e Enverit për krijimin e njeriut të ri?

Riedukim i njeriut, duke filluar nga vetvetja. Kur ika në Itali nuk dija të punoja. Një shqiptar që e përjetoi komunizmin nuk dinte të punonte, ishte punë shtetërore. Nuk ekzistonte ideja e punës private. Nuk mund t’i bënte ballë njeriu. E pamundur të imagjinohet puna individuale. Kur ika në Itali isha 22 vjeçe dhe kur pashë një dyqan privat që shiste akullore, për mua ishte e pakonceptueshme. Ishte e vështirë të pranohej kjo, sepse kishim jetuar në një shoqëri jashtë bote me vlera absurde.

Në librin “Udhëtim rreth mëmësisë”, zbërtheni amësinë. Pra, ndjenjën kur një femër bëhet nënë. E redukton pasionin femëror lindja e një fëmije dhe si menaxhohet dashuria në relacion fëmijë-burrë?

Të qenët nënë më ka bërë ta studioj mëmësinë nga pikëpamja ime e ngushtë. Nuk kam ndonjë të vërtetë për këtë gjë. Por, ta shoh sa i vështirë është ky pozicion. Nga momenti që themi se je nënë, duket se shenjtërohesh. Por, ky pozicion është i vështirë dhe i brishtë. Sidomos në shoqërinë oksidentale kam parë shumë situata, të cilat më kanë bërë të mendoj për vështirësinë e të qenët nënë. Për shembull nëna që vrasin fëmijët. Të qenët nënë nuk të shenjtëron aspak, dhe të jesh nënë nuk do të thotë që të jesh një nënë e mirë. Ky libër është me rëndësi për mua që të flisja për figurën e nënës. Ka nëna që në emër të dashurisë vrasin fëmijët.

 

Në këtë kontekst, a ekziston letërsia femërore dhe a ka përkatësi gjinore letërsia?

Letërsia është unisex. Njeriu është përpara përkatësisë gjinore femër a mashkull. Letërsia femërore ekziston dhe është goxha e fuqishme. Por, njeriu vjen përpara mashkullit a femrës. Ekziston letërsia femërore dhe që nga lashtësia. Duke filluar me Safon, e ndoshta më përpara.

Gjithçka fillon nga Shqipëria ku ju keni kaluar moshën e adoleshencës. Por, ktheheni rrallë në këtë vend, ndonëse keni miq atje. I tillë është edhe Kryeministri aktual Edi Rama, njëherësh koleg i juaji. Si e shihni atdheun tuaj të parë të qeveriset prej një piktori të transformuar në politikan?

Nuk e kam ndjekur shumë anën politike të Shqipërisë, sepse kam një rrugë timen që më gëlltit komplet. Kjo është rruga e artit dhe letërsisë dhe vajzën time të vogël që ka nevojë që të jem aty përditë. Por, me sa e njoh personalisht Edin, i ka dhënë goxha shumë Shqipërisë. Ai është një person jashtë mase i kultivuar, i zgjuar. Pra, sa më përket mua, jam apolitike, politika e vërtetë për mua është edukimi i njeriut. Në këtë sens jam utopiste, jam në letërsi e art, por edukimi, arti, letërsia e bëjnë njeriun njeri dhe të bukur. Ai më s’ka nevojë për politikë. Tri javë më parë isha në Shqipëri dhe me veprat që ka bërë në kryeministri Edi, me ëndrrat që ka, Shqipëria do te ketë përfitime pozitive.

Jeni takuar me Edi Ramën, pasi është në krye të qeverisë dhe si e shihni binomin art-politikë? 

Jam takuar dhe me sa pashë çfarë ka ndërtuar Edi në këtë vend, binomi art-politik funksionon. Punët konkrete që ka bërë me rrugët jashtë Tiranës, në kryeministri… I pashë fotot, Kryeministria më parë kishte qenë si një stallë dhe ai tani kishte bërë një Kryeministri ku mund të pritet çdo shef shteti dhe të jesh krenar me nivelin europian. Kishte bërë një mrekulli, Këto janë dhurata për këtë komb. Edi ka ambicie, ka nevoja që Shqipërinë ta ngrejë lart. Ai ka dëshirë…

E vlerësoni Edin si më shumë si artist apo si politikan? 

E vlerësoj si njeri, duke e ditur dëshirën e tij të madhe që ka që Shqipëria të ecë. Ta çojë më lart. Pra, dallon nga politikanët e tjerë që s’kishin kulturën e duhur. Nuk ka politikë pa një zhvillim kulturor, pa një edukatë. Kultura dhe arti janë me rëndësi për një komb. Nuk është vetëm politika. Ndërtimi i rrugëve është aspekt ekonomik.

Por, gjërat nuk shkojnë siç duhet. Raporti i fundit i Departamentit Amerikan të Shtetit pohon se Shqipëria mbetet edhe më tej vend ku trafikohen njerëz. Madje, një deputet i partisë në pushtet është dënuar me 4 vjet burg nën akuzën për “favorizim prostitucioni” nga Gjykata e atdheut tënd të dytë, Italisë…

Prostitucioni nuk është plagë vetëm për Shqipërinë. Është gjithandej, në Francë, Itali. Mizoritë që ndodhin në Shqipëri ndodhin në gjithë botën. Edi është shef i shtetit të një vendi që nuk është i kollajshëm. Imagjino çfarë do të thotë ta udhëheqës. Si mund të ndryshosh për 2-3 vjet. Duhet ta ndryshosh mentalitetin. Unë kur shkoj në Shqipëri kam problem jashtë mase me mentalitetin, pra duhet ende punë për t’u ndryshuar.

Në çfarë aspekti?

Gjëra banale që prishin jetën e njerëzve. Të jetojmë për t’iu dukur të tjerëve të mirë. Nuk jetojmë për vete. Mos rri me filanin sepse për atë flitet keq. Shoqëri thashethemesh që ekziston edhe këtu, por edhe në Itali. Është vështirë të ecet kësisoj.

Pse Shqipëria “Vendi ku askush nuk vdes kurrë”?

Periudha në të cilën jetonim për një ideal që na e kishin vendosur, partia, Enveri, edhe vdekja bëhej një proces komplet i huaj. Vetvetja nuk vdiste. Çdo proces njerëzor bëhej komplet i huaj. Ishte mënyrë e të jetuarit, false. Për vlera që nuk kishin lidhje me njerëzimin. Ne votonim dhe nuk kishim të drejtë të votonim. Ishte vetëm Enveri. Një kandidat. Do të çoheshim në pesë të mëngjesit, në pesë e një çerek mbaronte votimi dhe të gjithë ishin të lumtur. Çdo gjë që kishte lidhje me njerëzimin nuk kishte lidhje me njerëzimin. Nuk i përkisje vetvetes. Çdo gjë false, e tjetërsuar, njëlloj qelie.

Është kjo historia personale?

Qartë që ka histori personale. Babi im ishte internuar 7 vjet në burgun e Spaçit. Ishim familje pasanikësh, ndaj u munduan babin ta fusin në burg që t’i marrin pronat dhe shkatërrim total të familjes.

Distancimi nga komunizmi në Shqipëri është cilësuar disidencë. Jeni disidente? 

Jo nuk jam disidente. Konsideroj se kisha nevojë të distancohesha nga Shqipëria, për të mbijetuar. Të jetoja, instinkt i fortë mbijetese. E kuptova se aty nuk mund të jetoja. Nuk ishte punë disidence, por e kuptova se ky vend nuk të jep për shkaqe politike, mentaliteti. Shqipëria e atyre viteve nuk ma jepte këtë mundësi. Ndaj, thashë se e vetmja mundësi për të jetuar është për të ikur nga ai vend.

Nuk pati atëkohë ambient për të krijuar art?

Jo për mua, sepse isha e bija e një të burgosuri politik. Për të tjerët ndoshta kishte. Arti në kohën e Enverit ishte propagandë. Pra arti bëhej nga fëmijët që ishin në linjën politike të kohës. Familja ime ishte e dënuar politikisht, bënte pjesë në armiqtë e klasës. Shkurt, nuk kisha të drejtë të merresha me art, ndonëse kam tentuar të bëj art.

Keni ndonjë vepër të trashëguar nga ajo kohë?

Jo nuk kam… E lashë Shqipërinë në moshën 21 vjeçe. Pata marrë pjesë në një ekspozitë kolektive, në kohën kur kishte vdekur Enveri. Ndaj e pata mundësinë. Të tjera mundësi s’kisha, si fëmijë i një të dënuari politik. E vetmja mundësi ishte të largohesha nga ky vend.

…dhe ju nuk e konsideroni këtë ikje disidencë?

Jo, nuk kisha fuqi. Nuk kisha koncept politik. Atëkohë se isha e re. U bëra pastaj shkrimtare.

Por, libri juaj ka njëfarë disidence, sepse shpërfaq Shqipërinë lakuriq?

Nuk e di, gjithnjë ka rryma të kundërta. Ka njerëz që kanë jetuar mirë në kohën e Enverit, kanë pasur privilegje. Ka njerëz që kanë nostalgji. Libri im nuk mund t’u ndryshojë asnjë pikëpamje.

…nuk po besoni në fuqinë e letërsisë. Në Kosovë, sikurse edhe në Shqipëri ka njerëz që ende i thurin lavde diktatorit. Mendoni se veprat tuaja në shqip i ndihmojnë një katarsisi?

Deri në njëfarë mase. Njeriu është një tog kompleks, që ka gjithmonë mundësi, nostalgji që mund ta kthejnë në të kaluarën. Ne e dimë Luftën e Dytë Botërore, ka pasur tragjedi të mëdha me nazizmin, por sërish ka njerëz që e adhurojnë nazizmin. Adhurimi ndaj Enverit ka pas vetes një pakicë.

Veprat tuaja nuk janë përkthyer në shqip, ndërkohë që ju shkruani në italisht e frëngjisht. Nuk keni ndjesi të shkruani në gjuhën amtare, apo krijimtarinë letrare e shihni përtej gjuhës krijuese?

Krijimtarinë letrare e shoh pavarësisht nga gjuha krijuese. Së dyti, që shkruaj në italisht e frëngjisht nuk më bën të ndihem italiane a franceze. Unë ndihem thellësisht, thellësisht shqiptare. Thjesht kur shkruaj më vjen në frëngjisht, sepse jam në kontakt të çdoditshëm me gjuhën franceze apo italiane. Po të kisha jetuar me gjuhën shqipe, e qartë që do të shkruaja në shqip. Por, ka diçka të vërtetë në këtë që thatë. Shqipëria më ka vrarë jashtë mase. Kur mundohem të shkruaj, në mënyrë të pavetëdijshme shumë plagë më hapen. Kjo është e vërtetë.

Keni frikë t’ju lexojnë shqiptarët?

Përpara po, tani jo. Jo shqiptarët, por kisha frikë të më lexonte babi im, prindërit, sepse ai vuajti burgun. Jam dakord të lexohem në shqip. Por, shqiptarët nuk deshën. Unë shkruaj italisht e frëngjisht. Shtëpitë botuese të kontaktojnë, normalisht. Nuk kam dorëshkrim në shqip dhe hë për hë s’më vjen të shkruaj shqip. S’vjen. E ke parasysh? Është si puna e dashurisë. Duhet të të vijë, ta ndjesh, po s’e ndjeve s’e bën dot. S’kam ndonjë inat, Unë e dua Shqipërinë. Kjo s’ka lidhje me gjuhën. Gjuha është mjet. Mos harro kam 24 vjet që jetoj jashtë Shqipërisë dhe çdo ditë flas frëngjisht, ndonëse gjaku im, plazma ime është shqiptare. Jam në kontakt me një gjuhë. Të shkruash me një gjuhë një libër, duhet ta mbash në një shoqëri të tërë. Unë nuk jetoj në një shoqëri shqiptare. Nëse kthehem dhe jetoj në një shoqëri shqiptare, ku flitet dhe e lëvroj gjuhën, shkruaj shqip. Gjuha ime është e mbajtur nga shoqëria franceze.

Si prezantoheni në takimet letrare në vende të ndryshme të botës?

E lindur në Shqipëri, emigruar, shqiptare që shkruan në gjuhët që mundet. Por, thellësisht shqiptare. Gjuha është një mjet. Shkruaj me gjakun, plazmën time shqiptare. Gjuhët i ndërroj. Dje shkruaja italisht, sot frëngjisht, nesër ndërroj vend e shkruaj anglisht. Pasnesër rikthehem në Shqipëri shkruaj shqip. S’i dihet. Vajza flet shqip, italisht, frëngjisht.

A ekziston atdheu për ju?

Ekziston dhe është i gjithë rruzulli tokësor. Ky është atdheu i të gjithëve. Njeriu mbi të gjitha. Të gjithë në harmoni, në këtë sens jam budiste. Në fund janë nacionalitetet.

 

Jetoni në Paris…Jeni takuar ndonjëherë me Ismail Kadarenë dhe çfarë bindje keni për të? 

Po jam takuar me Kadarenë. Është një nga shkrimtarët që kur kam qenë e re e kam lexuar jashtë mase me dashuri të madhe. Një nga përkthyesit më të mirë të Majakovskit. Më ka pasionuar. Kur jam takuar në Paris, e qartë kemi folur vetëm për letërsinë. Ai e ka lexuar veprën time të parë dhe u çudit për italishten time kaq sterile. “Kemi gjuhën tonë, vetëm dy gjuhë ka në botë, anglishtja dhe shqipja”, më tha. Etnonacionalist i madh. Për fat të mirë apo të keq unë nuk jam etnonacionaliste. Por, ai është shumë i flaktë në këtë pikë. Megjithatë, Kadare është shkrimtar i mirë shumë. Unë jam në ujëra të tjera të letërsisë. Ai ka krijuar një Shqipëri jashtë mase epike, pothuajse mitologjike. Ai ka tjetër histori, ka jetuar tjetër kohë. Ka jetuar një Shqipëri tjetër, ka pasur një marrëdhënie me Enver Hoxhën, kurse unë kam jetuar Shqipëri tjetër, kam pasur konflikte me Shqipërinë. Sido që të jetë, Kadare nuk ka pasur konflikte me Shqipërinë, tjetër histori.

Si i shpjegoni relacionet e shkrimtarit me pushtetin? 

Ata të dy ishin nga Gjirokastra, Enveri dhe Kadare. Ai ka pasur relacione të mira me Enverin. Unë kam qenë e vogël kur ai ka pasur këto relacione. Në njëfarë mënyre, ka qenë goxha i mbrojtur nga Enveri. Ka pasur miqësi, Enveri ia falte veprat e Balzakut. Kanë jetuar në dy Shqipëri të ndryshme.

Ju pengon ky fakt në relacion me Kadarenë?

Jo, nuk më pengon. Por të rrimë shtrembër e të flasim drejt, Kadare ka një vepër të rëndësishme. Ka shkruar goxha libra…

Cila vepër e tij, ju ka lënë mbresë më shumë?

Të them të drejtën, më ka lënë përshtypje përkthimi që i ka bërë Majakovskit.

Si përkthyes po, po si shkrimtar? 

Thash se jam në të tjera ujëra dhe nuk më prek shumë si shkrimtar. Më vjen keq ta them, por…

Dini gjë për letërsinë shqipe në Kosovë?

Fatkeqësisht nuk e njoh letërsinë që krijohet në Kosovë. Më thoni ndonjë emër, do ta lexoj me dëshirë.

E njihni letërsinë shqipe që krijohet në Shqipëri dhe a e konsideroni veten pjesë të saj? 

Veten e konsideroj pjesë të letërsisë shqiptare, ndonëse shkruaj në gjuhë të huaja. Sepse e thashë, për mua, gjuha është një mjet. Nuk e njoh mirë letërsinë shqiptare, por jam pjesë e saj. Shqiptarët nuk janë të interesuar për mua. Më ofruan një përkthim të një shtëpie botuese, i cili nuk ishte siç duhet dhe refuzova botimin. Tani po interesohem të përkthej në shqip një libër timin. Porse, shqiptarët nuk më kanë propozuar ndonjëherë të përkthehem në shqip.

Keni pasur kontakte me botues në Shqipëri? 

Vetëm me një botues me të cilin nuk ramë dakord për përkthimin. Dy javë më parë shfaqën interesimin dy botues dhe atë për një festival që do të mbahet në tetor, por asnjëherë shqiptarët nuk kanë qenë të interesuar për veprat e mia.

Pse? 

Nuk e di. Unë besoj se libri i parë nuk u ka pëlqyer. Sepse siç e kam zbërthyer në mënyrë lakuriqe Shqipërinë, nuk u ka pëlqyer e vërteta.

Pse nuk tentuat që të njëjtën gjë ta bëni nëpërmjet Kosovës?

Këtë s’e kam menduar. E para e punës për mua ishte Shqipëria, as që më ka vajtur ndër mend Kosova. Vendi i parë i përkthimit për mua është Shqipëria. Natyrale do të ishte Shqipëria. Tani jam në tratativa, një botues më kërkoi librin, por s’patëm eksperiencë. Unë s’dua një përkthim të dobët për lexuesit shqiptarë. Më tha botuesi bëje vetë, por kam punë të tjera.

Pse kjo shkëputje kaq e madhe me qenien shqiptare? 

Sepse jeta nganjëherë është kështu, me shkëputje. Për shembull jeton në një vend tjetër dhe merr një rrymë tjetër, njeh njerëz të tjerë, lexon gjëra të tjera. Kam pasur një shkëputje të vërtetë edhe me romanin. Vitet e fundit jam futur në lexim esesh, libra filozofikë mbi mendimin. Kjo ka qenë nevoja ime viteve të fundit. Ndoshta më vonë i kthehem sërish romanit. Ka periudha. Domethënë unë kam lexuar jashtë mase romane. Ndoshta kam bërë një overdozë. Më pas për filozofi, kisha një etje të jashtëzakonshme.

… filozofinë klasike?

Gjëra të ndryshme. Kohën e fundit kam pas një dashuri që ndoshta nuk është as filozofi klasike. Jam marrë me Kierkegardin. Pra me luhatje të tilla kam qenë shumë larg edhe me letërsinë bashkëkohore.

Po transformoheni nga një shkrimtare në filozofe?

Jo, s’e kam fare atë fibër e as densitet filozofi. Absolutisht jo. Por që kam një etje të çuditshme për filozofinë, po.

Nga Bekim Kupina

Related Articles

Comente

Leave a Reply to Arber Iliri Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button