Shënime në shoqërinë e gjinkallës

FATOS BAXHAKU

Fati, a puna, në të mirë a në të keq, varet si ta marrësh, ta do që të udhëtosh edhe në piskun e zhegut, edhe atëherë kur vapa të zë frymën dhe djersa të ngjitet ngado, edhe atëherë kur kafshë e bimë struken në kërkim të ndonjë hijeje dhe uji bëhet një gjë fort e rrallë. Në një nga këto ditë të nxehta na e desh puna që të ishim në një qytezë të vogël, nga ato të paktat që kanë mbetur si diçka mes fshatit dhe qytetit, ku njerëzia, nga njëra anë kanë makina të shtrenjta e I-Phone dhe, nga ana tjetër, ende prashisin bahçen për t’i shtuar vetes ndonjë hudhër apo domate më tepër. Një si punë ure në kohë dhe jo në tokë.

Zakonisht këtu nuk ndodh ndonjë gjë për t’u shënuar. Ngjarja më e madhe në këtë qytezën tonë, po e quaj “tonë”, sepse vërtet njerëzia atje është shumë mikpritëse dhe dashamirëse dhe kështu që e ndien veten si në shtëpi, është kthimi i përkohshëm për pushimet e beharit, i djemve dhe vajzave emigrantë dhe dasmat që nuk rreshtin së gjëmuari, madje ka pasur raste që dasmorët kanë shkuar edhe deri në tri dasma njëherësh. Goxha qejf është bërë, por edhe goxha para është derdhur.

Portretet më familjare në kësi ditësh janë fytyrat e përlotura të prindërve, fëmijëve, vëllezërve, motrave. Edhe nëse nuk përloten duket se mbajnë brenda tyre një ndjenjë të dyzuar, të ndarë mes kënaqësisë, që po shohin të dashurit e tyre, dhe frikës që ditët kalojnë shpejt, aq shpejt sa më s’bëhet. Veç aktivitetit të parë, që sikurse thamë përbëhet nga dasmat, fejesat, parjet, shkuarjet, aktiviteti i dytë është takimi me miq e shokë të vjetër, me ata që punojnë jashtë, por më së shumti me miqtë e vjetër të fëmijërisë, me ata që kanë mbetur në qytezë.

Sikurse ishim vetë dëshmitarë, në qytezën tonë fort të mbarë, ky aktiviteti i dytë ndahet në disa drejtime. Këto drejtime varen shumë nga tipi i personit që i drejton ato. Për shembull ka nga njerëzit tanë emigrantë që zënë një cep diku në një kafene të qetë dhe shikojnë pa reshtur nga lagjja e tyre e vjetër. Kryesisht janë të heshtur, vetëm rrallë e tek kujtohen të pyesin: O çuna, po këtu ku është ky pallati a ka qenë ajo bahçja e filanit ku vidhnim hurma, apo e kam gabim? Si dëgjon një përgjigje pozitive, emigranti i heshtur zhytet edhe më në vorbullën e kujtimeve që i vijnë që nga fëmijëria e largët. Kështu që të tjerët duket sikur e kanë harruar dhe nisin të merren edhe një herë nga fillimi me sportin tonë kombëtar: politikën. Jo po Edi, kështu, jo po Meta, jo po Saliu ashtu, jo po Luli, jo po Fullani. I heshturi personazhi ynë duket ca i hutuar nga ky lumë emrash që vërshojnë pa pritur në kafenenë e qetë dhe mezi gjen radhën që të pyesë: Po filani ku është? Kam kohë pa e parë. Si merr një përgjigje të shpejtë, ngrihet ngadalë me sytë nga ajo që ka mbetur nga lagjja e tij e vjetër dhe thotë si me zë të ulët: Po shkoj andej nga ime më. Jemi andej për drekë sot.

Një lloj tjetër aktiviteti, pra edhe emigranti, është më vete. Ky është hareja vetë. Ndonëse është nostalgjik si i pari, kujtimet e “lagjes që nuk është më” ky i mbulon me hare. Organizon dreka, darka, udhëtime kolektive, festa. Për të kthimi në vendlindje është një festë e madhe, një festë që nuk e ka shijuar atje ku jeton e punon thjesht sepse ka pasur shumë pak vetë me të cilët të ndajë gëzimin, mirësinë, shoqërinë. Zakonisht këta tipa i shikojnë jetës anën e saj të mirë. Këta janë të parët që thonë: Sa ka ndryshuar Shqipëria në kaq pak vjet? Gjërat që shohim sot dikur na dukeshin si të paarritshme! Hareja e tyre na jep gëzim dhe ne, të tjerëve, që nganjëherë bëhemi edhe tepër pesimistë nga gjërat që shohim e dëgjojmë. Arma e këtyre miqve që na vijnë “që përtej” është humori, barsoletat, që i kanë me shumicë dhe që i rrëfejnë sa herë të munden, qoftë edhe duke i përsëritur pa fund.

Në ndarjen e tretë të “aktiviteteve” që kanë sjellë me vete motrat dhe vëllezërit tanë emigrantë, mbase ia vlen të ndalemi ca më tepër. Nuk po ngutemi t’i vëmë ndonjë cilësim të llojit, kritizerët, nihilistët, të diturit, e kështu me radhë. Jo, aspak, ata nuk janë të tillë. Ata, me sa duket janë thjesht disa njerëz që revoltohen me ritmet tona të ulëta të zhvillimit. Ja disa shënime të mbajtura në kafenenë e qytezës sonë. Emigranti, që ka vetëm dy ditë që ka ardhur nga Italia, u drejtohet një grupi kushërinjsh të parë: Po hë, si i keni punët ju këndej? Nuk merr përgjigje, vetëm ndonjë ngritje të ndrojtur shpatullash. Në këto anë ka kohë që nuk ka punë. “Mirë, e mora vesh – e ngre zërin miku ynë – po sa herë do t’ju them more xhanëm?! Sa herë vij, këtë muhabet kam. Po përse ore, çfarë prisni ju që puna të vijë t’ju trokasë te dera? Kështu do bëni prokopi ju? E dini ç’kam bërë unë sapo shkova në Itali?”. Dhe nis të rrëfejë, me sa duket për të disatën herë, një histori që nuk ngjall shumë interes. Pastaj ndodh një gjysmëhata. Një karvan dasmorësh e mbyt në potere sheshin e vogël të qytezës. Buri, muzikë, të bërtitura, të gjitha këto e mërzisin fort mikun tonë. “Ja – bën me kokë ai fort i mërzitur – po pse ore kështu do e bëni Shqipërinë ju? Me tralala e tyrlyly? Përvishni more mëngët e mos u merrni me gjëra të tilla!”. Kushërinjtë ngrenë supet e nuk dinë se ç’të përgjigjen. Dhëndri, që martohet, sapo ka ardhur vetë nga Italia, pra nuk është nga “ne”. Me thënë të drejtën edhe ai nuk është se duket fort i lumtur, i larë në djersë brenda kostumit të tij të shtrenjtë. Pastaj, si është qetësuar sheshi nga karvani poterexhi, një polici, papritur e pakujtuar, se ç’i teket për dreq t’i fryjë fort bilbilit. Miku ynë e ngre edhe një herë zërin: Shih, shih, shih, e patolerueshme! Ju qofshi që i duroni këta tipa, ne atje do kishim bërë namin more, namin”. Të shqetësuar se nuk po arrijnë t’ia fashisin mërinë njeriut të tyre, kushërinjtë e porosisin edhe nga një birrë. Të ngratët menduan, se të paktën për një shishe kohë, do t’u binin ca veshët rehat. Porse u gabuan, rëndë madje. Sepse sapo miku ynë e mori shishen në dorë, bëri befas një pyetje fatale: Sa e shisni ju birrën këtu? Kur dikush guxoi e u përgjigj: 100 Lekë, atëherë ndodhi ajo që pritej. “Tmerr! Po shiteni more 5 Euro si bëjmë ne!”, jehoi revolta.

Dielli është ngritur dy hostenë të mira. Miku ynë bëri si bëri dhe e thau krejt birrën, ndonëse kushtonte vetëm 100 Lekë. Pak nga pak njerëzia shpërndahet nën këngën e pandalshme të gjinkallës. Bashkë me ta ikim edhe ne.