Kosova dhe kutia e Pandorës, presidenti i Kosovës Hashim Thaçi në Radio Televizonin Shqiptar

Historia e shumëpërfolur e kutisë së Pandorës nis me grindjen e Zotave në Olimp. Kur Prometeu vodhi zjarrin, Zeusi, mbreti i perëndive, u hakmorr duke dërguar Pandorën tunduese  tek vëllai i Prometeut. Pandora u dërgua në tokë bashkë me kutinë dhe premtoi se nuk do ta hapte kurrë atë. Por kurioziteti për të parë se çfarë kishte brenda e shtyu ta hapte dhe nga ajo dolën sëmundje, xhelozi, urrejtje, vdekje dhe turli far telashesh. Megjithë nxitimin për të mbyllur kutine djajte tashmë kishin dalë dhe brenda kutisë mbeti vetëm Shpresa. Pandora kuptoi se ishte ushtare në lojën e madhe të vendosur nga Zotët. Nga kjo histori kemi mbërritur të idioma “kutia e Pandorës”, që do të thotë të bësh ose të fillosh diçka që do të shkaktonte shumë probleme të paparashikuara. Hapja e debatit, në gusht të vitit të kaluar për korrgjimin/ndryshimin/shkembimin e territorit mes Kosovës dhe Serbisë bëri që në fjalorin e dites të rikthehet togefjaleshi “kutia e Pandorës”.

Po botojmë intervistën e Presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi, dhënë mbrëmë, për Radio-Televizionin Shqiptar, emisioni i përjavshëm “Përballë”.

Presidenti Thaçi mirëserdhe në “Përballë!”

Ju ktheheni nga Uashingtoni dhe pak ditë më parë se të niseshit në Uashington, në përgjigje të letrës së Presidentit Trump të datës 18 dhjetor ju i thoni “pajtohem me ju se një marrëveshje që do të zgjidhte të gjitha çështjet e hapura në mes të Kosovës dhe Serbisë është afër tani”. Pse mendoni se marrëveëshja është afër tani?

• Vlerësoj se interesimi i SHBA për zgjidhjen finale të angazhimeve tona për arritjen e marrëveshjes përfundimtare mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë, pra ky interesim i SHBA duhet vlerësuar lart dhe ky koordinim me Bashkimin Europian. Siç dihet, ky proces udhëhiqet nga BE, nga zonja Mogherini dhe ka një koordinim dhe mbështetje të plotë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Ky fokus i Uashingtonit dhe Brukselit është i një rëndësie të veçantë për shtetin e Kosovës, por edhe për tërë Ballkanin Perëndimor. Ju përmendët “kutinë e Pandorës” që ndoshta do të flasim më vonë, por mund të theksoj se në letrën e dërguar nga Presidentit Trump mua si President i Kosovës, por edhe Vucciccit si President i Serbisë, të cilit i thotë se nëse nuk arrihet një marrëveshje e tillë shpejt, atëherë do të pendoheni, por në të njëjtën kohë thekson shumë qartë edhe në drejtimin tim si president i Kosovës, tek institucionet e Kosovës, tek populli i Kosovës, duhet të shkoni nga e ardhmja është momenti për të arritur një marrëveshje, për normalizim, në të njëjtën kohë…

…citoj letrën… “një mundësi tjetër marrëveshje paqësore gjithëpërfshirëse, vështirë se do të mund të përsëritet për një kohë të gjatë”…

• Po unë besoj plotësisht në këtë qasje sepse nëse dështon mund të kemi një kthim në tragjedi, tragjedi që i përmende edhe më herët që do t’i kushtojnë shumë Kosovës…

…Çfarë e gjeti Maqedoninë që priti 30 vjet për të arritur një marrëveshje me Greqinë?

• Përplasje, urrejtje, armiqësi, varfëri, izolim dhe tani pas 27 vitesh arrihet një marrëveshje historike dhe hapet perspiktiva për Maqedoninë për të qenë pjesë e NATO-s, prandaj…

Zoti President, ju kërkoni dhe thoni në letrën drejtuar Presidentit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës që “jeni i gatshëm dhe i vullnetshëm që të bëni kompromiset e nevojshme për të arritur një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe të balancuar”. Për çfarë kompromisesh e keni fjalën?

• Ne duhet të jemi të hapur dhe transparent, ne duhet të jemi realist përballë zhvillimeve të reja. E para ajo çfarë ne duam të arrijmë është kjo: njohja e Kosovës nga Serbia si shtet i pavarur dhe sovran dhe anëtarësimin e Kosovës në Organizatën e Kombeve të Bashkuara.

Kosova kërkon njohjen nga Serbia. A e njeh Kosova Serbinë?

• Unë pres që mbas arritjes së marrëveshjes mes shtetit të Kosovës dhe të Serbisë të ketë një njohje reciproke si dy vende të pavarura…

..A ka pretendime territoriale Kosova ndaj Serbisë?

• Kosova nuk ka pretendime territoriale ndaj askujt, por për të njohur Serbia Kosovën nuk do të jetë e lehtë, do të jetë një proces i vështirë,

..ky është telash i tyre…

• Por është i domosdoshëm dhe në të njëtën kohë kërkohet kreativitet edhe nga ana jonë edhe kompromise të dyanshme që të përmbyllen njëherë e mirë të gjitha çështjet e hapura sepse marrëveshja bëhet për shumë çështje që janë të hapura mes Kosovës dhe Serbisë. Pra, një marrëveshje gjithpërfshirëse që do të përmbyllte njëherë e përgjithmonë, …do të jetë një marrëveshje përfundimtare, marrëveshje me njohje reciproke dhe marrëveshje që i hap rrugë të sigurtë Kosovës për në NATO dhe në Bashkimin Europian, por edhe Serbisë drejt perspektivës europiane.

Zoti President, nëse flasim për “interesa të balancuara”, është e qartë që interesi i Serbisë është të avancojë drejt Bashkimit Europian, nëse Serbia nuk e njeh Kosovën edhe pse para ka “karrotën” shumë të madhe, ofertës shumë të mirë që i bën Bashkimi Europian, çfarë oferte tjetër do ta shtynte të njihte Kosovën?

• Lëvizja e Serbisë drejt perspektivës europiane nuk ka asgjë të keqe as për Kosovën, as për Ballkanin Perëndimor…

…por ajo është nën presion. Ajo tashmë është nën presion të zgjidhë çështjen e Kosovës….

• …pikërisht këtë desha të them. Para lëvizjes drejt perspektivës europiane duhet të definohet qartë territori, duhet të definohet qartë popullata e dy vendeve. Bashkimi Europian nuk na pranon me problemet që i kemi të hapura tash e një shekull, nuk na pranojnë me problemet lokale, problemet ballkanike, me këto armiqësi, me këto incidente me këto probleme që janë dhe që kërkojnë zgjidhje. Prandaj kemi rifokusim të jashtzakonshëm të SHBA, të vetë Presidentit Trump, të vetë BE-së që në veçanti pas arritjes së marrëveshjes përfundimtare të Prespës mes Maqedonisë dhe Greqisë, tani është radha e Kosovës dhe e Serbisë, kështu që unë mendoj se mund të arrihet marrëveshja…

Zoti President ju i keni “provuar” në kurrizin tuaj në kuptimin metaforik, administratat e Shteteve të Bashkuara, administratën e Shtëpisë së Bardhë që nga Presidenti Klinton, Presidenti Bush, Presidenti Obama dhe tani së fundmi Presidenti Trump. Nëse do të flasim për ndjesiën tuaj si kryetar i shtetit të Kosovës, a është administrata aktuale e Shtëpisë së Bardhë, ideale për çështjen shqiptare?

• Ju e thatë unë kam punuar me 5 administrata të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, gjatë periudhës së Presidentit Klinton ne kemi fituar lirinë, kanë ndodhur bombardimet e NATO-s. Gjatë periudhës së presidentit Bush kemi fituar pavarësinë, e kemi ruajtur vëmendjen e administratës së Presidentit Obama dhe zëvendëspresidentit Bajden dhe natyrisht që e tërë kjo vazhdimësi e mesazheve dhe këmbëngulsisë së Presidentit Bush të vjetër, të ndjerit- për të vazhduar tash që unë shoh një rifokusim për zgjidhjen definitive, si dy vende të pavarura të të gjitha çështjeve të hapura me Serbinë nga administrata e Presidentit Trump. Ditët e fundit në Uashington gjatë Lutjeve të Mëngjesit, kam takuar edhe sekretarin Pompeu, por pak javë më herët kam qenë edhe zyrtarisht në Shtëpinë e Bardhë, edhe në departamentin e Shtetit dhe kam diskutuar edhe me kongresmenë edhe me senatorë. Qëndrimi dhe pozicioni i SHBA është i qartë: shfrytëzoni momentumin të dy vendet, lëvizni drejt së ardhmes euro- atlantike. Përndryshe… sot janë 100 mijë probleme nëpër botë dhe ne duhet të jemi… të ndihemi mirë dhe të gëzuar që kemi rritjen e interesimit të BE dhe SHBA për përmbylljen e njëherë e përgjithmonë të problemit Kosovë-Serbi, si dy vende të pavarura. Wshtë fat që nuk jemi të harruar dhe nëse gabojmë do të mbetemi të izoluar.

Çfarë konsideroni gabim në këtë rast?

• Gabim e shoh vonesën që bashkësia ndërkombëtare e ka treguar për t’i hyrë këtij procesi kaq seriozisht sa ç’i ka hyrë tani. Prandaj unë tani shoh vetëm benefite dhe nuk shoh diçka negative. Unë, që prej 20 viteve jam ose bashkarisht në krye të proceseve ose kur kam qenë vetëm në krye të proceseve nuk e kam pa politikën e SHBA me konspiracione dhe paranoja, apo atë të BE-sw. Çdo herë që Kosova ka qenë bashkë me Bashkimin Europian, me SHBA dhe NATO-n ka dalë e suksesshme. Por duhet kuptuar se sot në Serbi nuk është më në pushtet Sllobodan Millosheviçi, natyrisht është një njeri që ka punuar me Sllobodan Millosheviçin, por që ka dalë lider në një proces zgjedhor…

Kur erdhi në Kosovë të fundit nuk duket se dallonte nga gjuha e Sllobodan Millosheviçit madje pati vlerësime për Sllobodan Millosheviçin dhe tha se ka patur synime të mira, por ka gabuar….

• Ai e ka marrë përgjigjen edhe prej nesh si lider të Kosovës, por edhe prej botës. Ka qenë një gabim që ende është duke e paguar…

Zoti President ju i njihni serbët, i njihni në disa nivele, i njihni edhe në kohën që keni qenë në luftë i njihni edhe në kohën që zhvilloni negociata me to. Çfarë duan serbët?

• Duhet bërë dallimi mes serbëve të Kosovës dhe shtetit…

…Jo e kam fjalën për Serbinë si shtet…Çfarë kërkon Serbia?

• Serbët e Kosovës janë qytetarë të Kosovës, janë shtetas të Kosovës, kanë të drejtë për dy shtetësi, do t’i kryejnë të gjitha të drejtat afirmative, do të respektohet trashëgimia kulturore serbe, do të respektohen manastiret, kishat, do të respektohet një angazhim më afirmativ në shëndetësi dhe në kulturë dhe në edukim, por edhe në zhvillimin ekonomik, edhe në investime, pra në të gjitha sferat e integrimit të tyre…institucionale dhe shoqërore.

Më lejoni ta fokusoj pyetjen pak ndryshe…

• …ndërsa se çfarë do shteti i Serbisë… Serbia ende e ka Kosovën në Kushtetutë, në preambulën e Kushtetutës së vet, por Kosova është vend sovran. Sot fokusi i bashkësisë ndërkombëtare është të ndodhin ndryshime, të arrihet një marrëveshje përfundimtare me njohje reciproke, nëse Serbia ndryshon Kushtetutën e vet dhe që të definohet qartë territori i Serbisë, territori i Kosovës dhe që të dy vendet lëvizin më shpejt, më mirë dhe në mënyrë shumë më cilësore drejt të ardhmes europiane, ndryshe do të mbesim siç mbeti Maqedonia për një kohë të gjatë duke shikuar….

E lehtë të thuhet dhe e vështirë të bëhet. Ju jeni “lojtar” me përvojë politike në Kosovë dhe rajon në një analizë të shpejtë politike: fatori politik në Prishtinë për këtë çështje kaq vendimtare nuk është unik, faktori politik në Tiranë nuk është unik, faktori politik ndërkombëtar nuk është unik. Më lejoni t’u citoj se çfarë tha së fundmi ambasadori gjerman në Këshillin e Sigurimit, ai u shpreh kundër ndryshimit të kufijve dhe tha se anëtarësimi i Serbisë në BE kalon përmes një marrëveshje detyruese…. çfarë ju bën ju optimist dhe këmbëngulës në idenë që do të ketë një marrëveshje të shpejtë me Serbinë, duke patur parasysh këtë panoramë?

• Unë njihem prej një kohe të gjatë me ambasadorin e Gjermanisë në Organizatën e Kombeve të Bashkuara, zotin Heusgen. Natyrisht pajtohem plotësisht dhe kam biseduar gjerë e gjatë me vite të tëra me zotin Heusgen edhe përsa i përket zhvillimeve të fundit dhe natyrisht, ai i njeh shumë mirë rrethanat edhe në Kosovë edhe në rajon. I tërë synimi është që të ketë një marrëveshje obliguese në rrafshin ndërkombëtar, që në preambulën e marrëveshjes të jetë ndryshimi i rezolutës 1244 të OKB, që pika e parë e marrëveshjes të jetë që Kosova dhe Serbia të njihen si dy vende të pavarura, natyrisht duke respektuar territoret e vendeve përkatëse….

Rezoluta 1244 i referohet Kosovës, z. Vuçiç flet për Kosovë e Metohi, dmth…

• Shiko ato janë sllogane të Beogradit që ndoshta nuk do të ndalen kurrë dhe ne nuk mund të ndryshojmë se çfarë ai mendon apo artikulon. Kosova është Kosovë nuk është Kosovë dhe Metohi. Por kjo është në slloganin e zakonshëm dhe tradicional të Serbisë që shfrytëzohet për opinionin e brendshëm. Sa i përket skenës në Prishtinë edhe në periudhën e marrëveshjes së Rambujesë ka patur dallime….

…ju në atë kohë keni qenë dyshues për marrëveshjen…

• Po kam qenë dyshues dhe kam qenë luftarak për realizimin e objektivave madhore tonat, por nuk mund t’i arrish të gjitha me një hap. Kam patur rezerva edhe për dokumentin e Ahtisaarit që po japim shumë, por e kemi bërë kompromisin në emër të asaj që me këtë dokument do të pranoheheshim në Organizatën e Kombeve të Bashkuara dhe Rusia nuk do të na pengojë. Realisht e pranuam dokumentin e Ahtisaarit megjithë ato lëshime dhe kompromise, kompromise kemi bërë edhe në Rambuje dhe në fund përsëri Rusia e vuri veton dhe sot jetojmë më atë dokument. Kështu që ajo që … nuk është as bibël as kuran duhet të evolojë….

E keni fjalën për pakon e Ahtisaarit?

Çfarë mund t’i ofrohet minoritetit serb dhe interesave serbe më shumë se çfarë ofron paketa Ahtisaari?

• Realisht…

…5% e popullsisë kontrollon 20% të territorit, vende të sigurta në Kuvend…çfarë mund t’i ofrohet më tepër?

• Mendoj se nga Kuvendi duhet t’u hiqet e drejta e vendeve që i kanë….

..të siguruara…

• Të siguruara. Duhet të përcillet një model i procesit zgjedhor, duhet të vijoj të respektohet e drejta e dyshtetësisë, duhet të respektohet e drejta e tyre për të votuar për Parlamentin apo zgjedhjet në Serbi sikur që duhet të zyrtarizohet e drejta e shqiptarëve në Preshevë, Medvegjë, Bujanoc për dy shtetësi në raport me shtetin e Kosovës dhe gjithashtu edhe për pjesëmarrje në zgjedhje për Parlamentin e Kosovës dhe të institucioneve të tjera….

Zoti President prej 7 vitesh ju jeni në bisedime me Serbinë…

• Kështu që duhet të ketë të drejta…

…reciproke

• Edhe komuniteti serb në Kosovë edhe komuniteti shqiptar në hapësira në Serbi.

Pse nuk e keni shtruar çështjen e reciprocitetit në këtë mënyrë që thoni sot në studio, gjatë 7 viteve që keni biseduar me Beogradin nga 2011 në 2018 në Bruksel?

• Ka qenë nivel tjetër i bisedimeve teknike, për integrimin e veriut në institucionet e vendit dhe shoqërinë serbe në shoqërinë kosovare, ndërsa tani është nivel tjetër i debatit, dialogut dhe..është niveli më i lartë dhe përfundimtar.

Zoti President, në opinionin tuaj serbët dëshirojnë të shohin në rajon një shtet shqiptar apo dy shtete shqiptare?

• Ka teori të ndryshme, ka ide të ndryshme, opinione të ndryshme…

Opinioni juaj?

• …opinione të ndryshme shfaqen nëpër të gjitha mediumet e Beogradit dhe më vjen shumë keq që përkthehen në mënyrë shumë të shpejtë dhe ndonjëherë shtrembërohen në mediumet që botohen në gjuhën shqipe. Ajo që mund të them është kjo: Kosova, unë besoj…

Jo çfarë duam ne, çfarë duan ata sipas leximit tuaj?

• Se çfarë duan ata, ata nuk e kanë diskutuar me mua në tavolinë. Unë mund të imagjinoj se çfarë duan ata, por e di çka dua unë për shtetin tim, shtetin e Kosovës. Unë besoj në shtetin e Kosovës, kam lexuar deklaratën e shpalljes së Pavarësisë, i besoj stabilitetit të këtij shteti, i besoj të ardhmes për t’u integruar në NATO dhe në Bashkimin Europian, por në të njëjtën kohë i besoj një rajoni pa kufi apo një rajoni nën ombrellën euro-atlantike me kufij të hapur.

Presidenti i Serbisë Vuçiç, kur flet për këtë çështje flet për marrëdhënie mes shqiptarëve dhe serbëve dhe nuk flet për marrëdhënie mes Kosovës dhe Serbisë?

• Sërish po them se unë nuk mund të ndryshoj qasjen e tij, fjalorin e tij nuk mund ta përmirësoj por raporti mes shqiptarëve dhe serbëve kalon përmes Prishtinës. Kosova ka qenë në konflikt për më tepër se një shekull me Serbinë. Ju përmendët kutinë e Pandorës – xhelozi, urrejtje, mllef, sëmundje, tw gjitha të këqiat që kanë ekzistuar mes dy kombeve kanë qenë në relacionin mes shqiptarëve në ish Jugosllavisw dhe pastaj mes shqiptarëve të Kosovës dhe shtetit të Serbisë. “Kutia e Pandorës” sot është e hapur, zgjidhja e problemit përfundimtar e problemit mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë e mbyll kutinë e Pandorës në rajonin e Ballkanit Perëndimor, sepse mund të arrihet një marrëveshje paqësore, pa probleme, pa konflikte, pa viktima, pa tragjedi, pa spastrime etnike dhe gjenocid. Prandaj besoj dhe jam jashtëzakonisht i inkurajuar nga mbështetja e gjithë vendeve të rajonit që e shohin mundësinë e dialogut dhe mundësinë e arritjes së marrëveshjes përfundimtare Kosovë- Serbi si një mesazh jashtëzakonisht të mirë për paqen, stabilitetin dhe të ardhmen europiane. Ky ishte qëndrimi i liderëve të Malit të Zi, gjithashtu të Maqedonisë, por edhe i vendeve të tjera me të cilat kemi diskutuar edhe në Davos, por që kemi diskutuar në Bruksel, në takimet e përbashkëta. Prandaj zgjidhja e çështjes Kosovë-Serbi njëherë e përgjithmonë i jep fund frikës për konflikt të ri mes shqiptarëve dhe serbëve dhe definitivisht instalohet paqja. Kjo ka efekte të jashtzakonshme, sepse në një vend me opinione dhe efekte negative askush nuk vjen me investu, do të kemi realisht një transformim të plotë të shtetit të Kosovës, të shoqërisë së Kosovës, zhvillim ekonomik, mirëqenie sociale, zhvillim të vendeve të punës dhe fokusim në punët tona.

Që nga muaji gusht kur ju jeni shprehur për mundësinë e një marrëveshje, çështja më e debatueshme ka qenë semantika e përdorur: shkëmbim, ndryshim, korrigjim, së fundmi kur u kthyet nga Uashingtoni përdorët termin: “korrigjim i lehtë” i kufijeve. Ju e dini shumë mirë që Jugosllavia është shpërbërë bazuar në parimin e Badinterit- njësitë e federatës secila me kufijtë e vet. A nuk e rrezikon të kthehet në precedent Kosova duke ndryshuar kufijtë e vet sado lehtë “të korrigjueshëm”?

• Mund të jetë precedent pozitiv, zgjidhja e çështjes përfundimtare Kosovë-Serbi me njohje reciproke…

Në këtë rast precedenti ka vetëm konotacion negativ…

• …dhe anëtarësimin e Kosovës në Organizatën e Kombeve të Bashkuara. Serbia nuk do ta japë si dhuratë njohjen e Kosovës, por në një proces të diskutimit të çështjeve të ndjeshme. Ne kemi bërë demarkimin e kufirit edhe me Maqedoninë si shtet dhe…

Po. Edhe me Malin e Zi.

• …por kemi nënshkruar marrëveshje dhe kemi kaluar…

Po, por në këto raste të dy vendet e kanë njohur Kosovën…

• …e kemi kaluar në Kuvend.

Dakord, por ndryshon shumë për shkak se të dy vendet e kanë njohur Kosovën.

• Jo jo…

…dhe në të dy rastet Kosova ka lënë territor.

• Dhe gjithashtu e kemi kryer edhe me Malin e Zi, trazira ka patur, gazësjellës në Kuvend, sa zhurmë, imazhi negativ dhe i keq për Kosovën.

Dakord, por diferenca është se këto dy vende e kanë njohur Kosovën.

• Dhe kemi arritur të kemi një marrëveshje mirëkuptimi për korrigjimin dhe lëshimin e kufirit…

Pra, janë dy vende që e njohin Kosovën.

• Pikërisht. Tash janë 410 km kufi mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë. Kufijtë duhet të instalojmë definitivisht mbi bazat e njohjes reciproke, prej demarkimit…që…

Kufijtë i ka vendosur lufta që ju keni qenë drejtues se ku do të jenë dhe ka qenë NATO që është vendosur duke ditur kufijtë e Kosovës dhe kufijtë në Ballkan janë vendosur nga lufta ose nga Fuqitë e Mëdha..apo jo?

• Ok, por me vullnet nuk janë bërë kurrë. Kufijtë e Shqipërisë nuk janë me vullnetin e popullit shqiptar e as…

Po, janë vendosur nga Fuqitë e Mëdha..

• E as hapësirat e kufijve të tjerëve, gjithmonë kanë qenë…

Dakord, dakord janë vendosur nga Fuqitë e Mëdha. Pyetja është: këto kufij që diskutohen sot është vullnet i fuqive të mëdha, SHBA- Rusi dhe ju po zbatoni këtë vullnet apo është një gjë që nuk ka ndodhur ndonjëherë më parë…

• Është gabim të fokusohemi vetëm në një çështje që …zyrtarizimi kufijve…mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë

Sepse kjo ka marrë vëmendjen …

• …marrëveshja do të jetë gjithëpërfshirëse, do të jetë çështja e të zhdukurve, çështja e refugjatëve, trashëgimia kulturore serbe, edukimi, shëndetësia, zhvillimi ekonomik dhe shumë e shumë segmente të tjera që janë të nevojshme dhe të domosdoshme për t’u zgjidhur njëherë e përgjithmonë. Por natyrisht se asnjë shtet nuk e njeh njëri- tjetrin, uroj që kjo të ndodhë, pastaj me demarkimin e kufirit me caktimin e vijave kufitare ku do të jenë përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare, ata të NATO-s dhe pastaj ndodh njohja reciproke. Pa njohjen e kufijve reciprokë, njëri me tjetrin nuk do të ketë njohje…

Zoti President ju e dini…

• ..është jo logjike me mendu dikush që Serbia vetëm do të zgjohet dikush në mëngjes dhe do të thotë: “e njoh pavarësinë e Kosovës”. Ajo nuk mund të ndodhë. E di që ka skeptik, e di që ka kritik, le të më thonë ata mua si e mendojnë zgjidhjen, si mendojnë me ju imponu Beogradit njohjen për Kosovën. Realisht jemi duke kaluar një situatë të status-quo dhe çmimi është i jashtzakonshëm.

Mirë, flasim për…

• ..jemi duke kaluar një situatë të konfliktit të ngrirë, me rreziqe potenciale për gjëra të këqija që i përmende, urrejtje, probleme, tragjedi, incidente dhe gjëra të cilat ndodhin dhe janë të pariparueshme për rajonin tonë, sepse mjafton një shkëndi dhe …

Flasim për disa arritje në Kosovë. Për shkak të luftës së UÇK-sw dhe ndërhyrjes së NATO-s vendi u çlirua, për shkak të përkrahjes perëndimore vendi mori Pavarësinë, e cila u çertifikua nga Gjykata Ndërkombëtare, vendi nisi procesin e bisedimeve me Serbinë nën mbikqyrjen e BE-së, nënshkroi 33 marrëveshje. Në një nga marrëveshjet e nënshkruara më 2013 thuhej se nuk do të pengohej Kosova për t’u anëtarësuar në Organizmat Ndërkombëtare dhe Serbia bëri çfarë mundi që Kosova të mos anëtarësohej në UNESCO më 2015 dhe në Interpol më 2018. Ju keni informacione që unë nuk i kam, ju dini gjëra që unë nuk i di, pse ju jeni optimist që kjo marrëveshje që flisini do të jetë e qëndrueshme?

• Unë shpresoj dhe besoj se marrëveshja mund të arrihet…

Marrëveshja mund të arrihet po pse mund të jetë e qëndrueshme?

• Do të jetë e qëndrueshme sepse ka garancinë e plotë të BE-së, të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Pra dëshmitarët janë të fuqishëm.

18 nga 28 vendet e Bashkimit Europian, së paku 18 janë shprehur kundër idesë së ndryshimit të kufijve, kundër idesë së korrigjimit të kufijve dhe kundër idesë së prekjes së kufijve… 18 nga 28 të prira nga Gjermania…

• Unë mund të them atë që të gjitha shtetet e BE, janë në favor të dialogut, të negociatave të përmbylljes njëherë e përgjithmonë të gjitha çështjeve të hapura dhe në të njëjtën kohë të zyrtarizimit të kufijve. Pra Bashkimi Europian në këtë drejtim është unik.

Kancelarja Merkel në takimin në Bosnjë, kancelarja Merkel në takimin me kryeministren e Kroacisë, në shumë raste publike vetë kancelarja dhe më pas zyrtarë të lartë gjermanë janë shprehur kundër ndryshimit të kufijve me idenë se hapet kutia e Pandorës.

• Kutia e Pandorës e theksoj është e hapur. Zgjidhja e problemit Kosovë-Serbi e mbyll atë kuti dhe është debat krejt shterp. Ajo që mund të them është kjo – ajo që unë kam diskutuar vetë me kancelaren Merkel. Kancelarja Merkel ka dërguar mesazhin e qartë: e keni mbështetjen për dialog, për negociata dhe natyrisht për marrëveshjen eventuale të vullnetit tuaj reciprok askush nuk mund t’i del përballë.

Dakord. Le të kalojmë te kjo që ju e quani mbështetje për dialogun dhe mbështetje për të mbërritur te marrëveshja. Në një vështrim retrospektiv duke parë që nga muaji gusht a gjykoni se ju vetë si nismëtar i këtij procesi të rëndësishëm do të duhet të kishit patur një qasje tjetër me faktori politik në Prishtinë, me faktorin politik në Tiranë që të mos ndodhemi në situatën ku mungon konsensusi për një gjë kaq të madhe dhe të rëndësishme?

• Shiko kur kemi filluar luftën e UÇK kemi qenë një grup i vogël i djemve të Kosovës.

Paqja është më e vështirë se lufta…

• Është e vërtetë se për liderët më i rrezikshëm është ndërtimi i paqese se fillimi apo zhvillimi luftës dhe për këtë jam shumë i vëmendshëm, por çdo herë, në çdo angazhim kemi hasur në vështirësi, kemi hasur në pengesa, me stwrkëmbësa ndonjëherë krejt të panevojshme. Ju e dini që edhe në Rambuje kanë dalë njerëz edhe nga Prishtina edhe nga Tirana: mos e nënshkruani se po kapitulloni. Ndodhi mrekullia. Është fat që e nënshkruam. Edhe tash ka opinione të ndryshme, por ajo që është me rëndësi dhe unë opinionet i respektoj: të gjithë janë për dialog, të gjithë janë për negociata dhe të gjithë janë për mbylljen e konfliktit njëherë e përgjithmonë të Kosovës me Serbinë duke u respektuar vullneti i dyanshëm, interesat e balancuara dhe një zgjidhje ku janë garant SHBA dhe BE.

Me çfarë çmimi arrihet kjo?

• Kemi paguar shumë, i kemi 13 mijë e 500 civile të vrarë nga shteti i Serbisë, rreth 400 masakra të kryer nga shteti i Serbisë. Rreth 20 mijë gra dhe burra të dhunuar nga strukturat e shtetit të Serbisë. Mbi 40% e infrastrukturës në Kosovë ka qenë e shkatërruar, çmimi ka qenë i jashtzakonshëm deri në përmasat e spastrimit etnik dhe gjenocidit. Mirëpo, ne ato gjëra nuk duhet t’i harrojmë, përkundrazi ne i kujtojmë, i respektojmë si sakrificë e jashtzakonshme e në të njëjtën kohë shohim nga e ardhmja. Nuk janë Kosova dhe Serbia vendet e para dhe të fundit që kanë luftuar mes vedi dhe që janë ulur, kanë diskutuar dhe kanë arritur paqe. Po të shohim nga modeli gjermano – francez si mundësi për Ballkanin Perëndimor të një zgjidhje paqësore për një paqe të përhershme e të ikim nga armiqësia e përhershme mes dy shteteve dhe popujve tanë. Unë jam optimist, është momenti i mirë, ekziston vullneti i lidershipit për të diskutuar çështjet më të rëndësishme. Pse tash? Se më herët Beogradi nuk ka pranuar as të ulet për të diskutuar për njohje e kanë konsideruar Kosovën si vend të vetin, “e kemi në kushtetutë” Kosova është Serbi, Kosova është Jeruzalemi i Serbisë. Ok. Sot liderët e Beogradit, ata që janë… asnjë kënaqësi mua nuk më sjell për t’u ulur me Vuçiçin sepse tërë jetën më ka luftuar, më ka luftuar jo vetëm në rrafshin politik, por edhe fizik, por për hir të fëmijëve… dhe të gjeneratave të ardhshme kam obligim me u ul. Kosova nuk mund të marr riskun e dështimit të dialogut. Arrijmë marrëveshje Ok. nuk e arrijmë ok.

Një thënie e vjetër thotë: djemtë e rinj bëjnë luftën, të vjetrit bëjnë paqen. A është e mundur arritja e një marrëveshje mes shqiptarëve dhe Serbëve?

Zoti President, historia juaj njihet dhe ju përmendët pak më parë Rambujenë. Shumë shpejt për të folur për historinë, por ngaqë ju keni një aktivitet politik, ushtarak, social në Kosovë të shtrirë në më shumë se dy dekada…a dëshironi ju të mbaheni mend në histori si njeriu që çliroi Kosovën apo si njeriu që bëri pazar për kufijtë e saj?

• Unë jam një nga bashkëthemeluesit e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. E kam luftuar ushtarin dhe policin serb me pushkë në dorë dhe ndjehem shumë krenar. Jam akuzuar, jam shpifur, jam etiketuar pwr gjërat më të ulta, më të ndryshme në atë periudhë se gjoja ne jemi njerëz të Sheshelit, të Milosheviçit, etj etj

Dhe ende figuroni i kërkuar në Serbi?

• Por gjithmonë më ka mbajtur shpresa dhe besimi në drejtësinë e luftës tonë, për të ardhur në masivizimin e plotë në tërë Kosovën të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Pra jam nga ata që kam luftuar përballë Serbisë, ushtrisë dhe policisë me pushkë në dorë për vite të tëra dhe në të njëjtën kohë jam edhe nga ata që jam ulur kam dialoguar, kam negociuar dhe kam nënshkruar marrëveshjet e paqes. Ne nuk kemi nisur luftën me ndjejt në luftë gjithmnonë, nuk kemi nisur luftën për me vra, por me arritur të drejtat tona ekzistenciale, për me fitu lirinë dhe pavarësinë. Sakrifica e qytetarëve të Kosovës është ndërlidhur drejtpërdrejt me angazhimet që kemi patur për liri. Gjithë ata bashkëluftëtarë e dëshmorë që kanë rënë në istikame unë i kam udhërrëfyes në çdo angazhim, në çdo qasje, në çdo vendimarrje, por për aq sa e shoh madhështore dhe mrekulli fitoren e luftës në të njëjtën kohë e shoh si diçka shumë fisnike edhe mundësinë e bërjes së paqes me armikun e quajtur Serbi.

Po por a rrezikon Kosova që pasi fitoi luftën, të humbasë paqen?

• Edhe kemi fituar luftën, edhe kemi fituar paqen. Kosova është vend sovran. Paqja më e madhe, fitorja më e madhe paqësore për mua është realizimi objektivit të tretë: e para ka qenë liria e Kosovës e kemi relizuar, e dyta pavarësia dhe tash anëtarësimi i Kosovës në NATO dhe në BE. Pa qenë Kosova në NATO në BE është e cënuar, është e lënduar, është e pazhvilluar, është e izoluar është një vend që ka ngecur derisa i kemi këto njohje që i kemi mbi 100, kemi stanjacion në procesin e anëtarësimit të Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Ne nuk mund të bëhemi rast Palestina e Ballkanit Perëndimor apo modeli i tyre, vrapojmë një njohje atje, një njohje këndej, pretendim për anëtarësim aty. Ne duhet të arrijmë marrëveshje përfundimtare me Serbinë paqësore edhe të kemi njohje reciproke dhe të anëtarësohemi në Organizatën e Kombeve të Bashkuara ku do të arrijmë njohje globale.

Ka vende që në botë që i njohin vetëm 20 vende dhe qytetarët e tyre jetojnë shumë mirë, po përmend rastin e Tajvanit. Pse duhet vënë prioritet me çdo çmim dhe kusht njohjen ndërkombëtare kur jeta e qytetarëve në Kosovë, krimi organizuar, korrupsioni, ajri në Prishtinë nuk varen nga ulësja në Kombet e Bashkuara por nga mënyra si qeveriset në Prishtinë dhe si ndërtohen institucionet.

• Po, si në të gjitha vendet e rajonit edhe në Kosovë ka dukuri negative, ka edhe korrupsion, edhe krim të organizuar edhe trafiqe ka edhe dukuri të tjera me të cilat po përballemi dhe po luftojmë…

Pse duhet të ndodhë kjo kur Kosova është shtet i ri vetëm 11 vjeç këtë jave dhe mund të ishte shteti model në rajon dhe jo të përmendet për probleme….

• Realisht për kohëzgjatjen e vet si shtet, Kosova është model në Ballkanin Perëndimor sepse kemi arritur progres në disa segmente më tepër se disa shtete që janë shtete tash e 30 vite apo 100 vite në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Nëse e sheh sot modelin e zhvillimit të policisë së Kosovës është model në rajon, inteligjenca e Kosovës është më modeli në rajon sepse nuk ka fare ndikim politika, nuk ka fare ndikim…

Pse të mos ishte model edhe ajri më i pastër në Prishtinë edhe lufta ndaj korrupsionit, edhe gjyqësori të ishte i pavarur që sot të mos kishte nevojë për dhoma speciale…

• Pikërisht sa i përket korrupsionit dhe krimit të organizuar. Kosova ka qenë me fat se ka qenë misioni i OKB-së ..UNMIK-u.

I dështuar…

– Unë nuk do të thoja i dështuar. Kemi fituar një përvojë të mirë. Ka qenë misioni europian i rendit dhe ligjit, EULEX, me siguri thua i dështuar…Për mua nuk është i dështuar.

I dështuar jo vetëm sipas meje por sipas vlerësimit të shumë ekspertëve

• Ka patur dështime dhe dobësi plot, por institucionet e Kosovës, institucionet e drejtësisë, prokuroria dhe gjykatat kanë mësuar shumë, po nuk ka vend në rajon që ka më tepër të akuzuar të niveleve të larta, prej ministri, zv./ministri, deputet e kryetar komunash sesa Kosova. Eshtë vlerësim edhe vetë i BE-së dhe Komisionit Europian se Kosova ka zbatuar në tërësi çështjet dhe kriteret për liberalizimin e vizave përfshirë edhe luftën ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar. A ka patur mundësi për më mirë? Patjetër që kishte mundësi. Kemi bërë gabime, kemi bërë lëshime, po mësojmë prej atyre gabimeve. Pse tash nuk është ajri më i pastër, pikërisht se janë vonuar investitorët për të ardhur dhe për të investuar në sektorin e energjisë dhe për të sjellë teknologjinë moderne në vend të asaj që kemi tash KEK-un, që ka një teknologji të stërvjetëruar të Jugosllavisë…

Pak më parë përmendët z. Vuçiç, thatë se keni luftuar kundër tij dhe tashmë jeni të gatshëm për t’u ulur dhe të bërë paqe me të. A jeni takuar me Presidentin Vuçiç jashtë kamerave në Romë?

– Jam takuar me presidentin Vuçiç jashtë kamerave disa herë në Bruksel, në korridore dhe në salla…

Takim që nuk ka qenë publik….

– Jam takuar në Vatikan në kohë të caktuara kur ka qenë në ceremoni të ndryshme, gjithashtu jemi takuar edhe në Paris kur kemi qenë në konferencën ndërkombëtare të paqes, gjithashtu edhe në Vjenë jemi takuar, Nju Jork kështu që …

Çfarë?

– Vetëm të bëj sqarimin: jemi takuar në takime të liderëve të ndryshëm ku kemi diskutuar hapur pa kamera, për zhvilimet në rajon dhe në Ballkanin Perëndimor, ndërsa negociatat të gjitha pa dallim kanë qenë të hapura, transparente dhe në asnjë rrethanë, në asnjë çmim dhe kurrëndonjëherë asnjë …

Çfarë keni biseduar me z. Vuçiç që mund ta ndani me publikun?

– Si?

Çfarë keni biseduar me Presidentin Vuçiç që mund ta ndani me publikun?

– Jo, diçka nga ajo që e theksova këtu, e kam theksuar edhe në konferenca për shtyp, në deklarata se kapitulli fundit apo faza e fundit e dialogut Kosovë – Serbi dhe e kam theksuar qartë edhe në prani të tij edhe në prani të partnerëve ndërkombëtarë se ka kuptim për Kosovën vetëm nëse ndodh njohja reciproke dhe Kosova anëtarësohet në OKB. Për diçka të tillë jam i gatshmë që gjithë kapitalin tim njerëzor, kombëtar dhe politik të invetoj për të arritur një marrëveshje të tillë.

Ju keni folur për një kompromis të dhimbshëm…

– …Nëse sot dikush nga skena politike kudoqoftë në botën shqiptare të ketë kritikë e kuptoj dhe e mirëkuptoj nga ana tjetër e di, që fëmijët tanë, fëmijët e fëmijëve tanë, gjeneratat e ardhshme do ta aprovojnë dhe do të dalin mbi këtë xhelozi, urrejtje, armiqësi, e gjëra të niveleve tona të konspiracioneve dhe paranojave ballkanase në shërbim të investimeve tona të rëndësishme. Pra, politika edhe në Kosovë, por edhe më gjerë, edhe në hapësirat e tjera shqiptare duhet të fokusohet në vendim marrje strategjike e jo në taktika të lojërave elektorale politike ditore. Një gjë të tillë unë e kam tejkaluar një kohë të gjatë.

Në pozicionin që ju jeni si kryetar shteti nuk jeni në garë elektorale, por ju keni thënë që të arrihet një marrëveshje përfundimtare është i nevojshëm një “kompromis i dhimbshëm”. çfarë dhimbje duhet të kalojë Kosova këtë radhë për të marrë marrëveshjen përfundimtare?

– Mendoj që përmbyllja e marrëveshjes Kosovë – Serbi nuk celebrohet vetëm në Prishtinë…

Është një ftesë për të festuar në Shtëpinë e Bardhë…

– Mendoj se duhet të jemi realist dhe kush mendon se do të mund të festojë vetëm Beogradi, mendoj se do të zhgënjehet keq. Edhe Presidenti Trump e ka sqaruar shumë mirë, do të jetë një marrëveshje e interesave të ballancuara…

Ai flet për një marrëveshje që merr në mënyrë të balancuar interesat e Kosovës dhe të Serbisë.

– Ajo që desha të theksoj është kjo: edhe në Rambuje kemi bërë kompromis, edhe në Vjenë kemi bërë kompromis për pakon e Presidentit Ahtisaari dhe marrëveshja përfundimtare mes dy vendeve me mbi një shekull armiqësi duhet të ketë tolerancë, duhet të ketë mirëkuptim, fleksibilitet, kreativitet, edhe natyrisht me një substancë kompromisi…

Çfarë është një gjë që ju nuk do ta toleronit…

– …mes dy shteteve dhe shoqërive tona.

Çfarë është një gjë që ju nuk do ta toleronit…?

– Nuk do të toleroj në asnjë rrethanë dhe me asnjë çmim një marrëveshje e propozuar nëse nuk garantohet njohja reciproke dhe anëtarësimi në OKB, një gjë të tillë as që e lejoj të hapet për diskutim. Nuk do të lejoj në asnjë rrethanë Asosacion me kopetenca ekzekutive në Kosovë…

Po pse e keni nënshkruar atë?

– Jo, nuk e kemi nënshkruar…asosacion me kopetenca ekzekutive që krijon një model të Republika Serbska në Kosovë dhe shtetin e Kosovës e defunksionalizon, këto dy gjëra në asnjë rrethanë me asnjë çmim nuk lejoj as të diskutohen e lerë më të përfshihen në përmbajtjen e marrëveshjes.

Domethënë marrëveshjet nuk janë debate territoresh….

• Unë mendoj se Kosova dhe BE dhe SHBA kanë njerëz kreativ, kanë njerëz mendjehapur që do të gjenden edhe formulime, edhe ide, edhe sugjerime që i hapin rrugë mundësisë për marrëveshje përfundimtare. Dhe natyrisht uroj që të jetë e bekuar dhe unë besoj fuqishëm që do të jetë e bekuar nga Shtëpia e Bardhë dhe diçka që është e bekuar nga Shtëpia e Bardhë për Kosovën jam i bindur se do të jetë e bekuar edhe nga shumica e qytetarëve të Kosovës, sepse sot Kosova ka themeluar delegacion zyrtar të Kosovës. Tash tri takime janë pa Presidentin. Presidenti i beson atij delegacioni dhe çdo marrëveshje që mund të arrinë ata. Janë njerëz seriozë, kanë dalë nga vota e parlamentarëve, kanë legjitimitet qytetar. Natyrisht që unë do të jap këshillat dhe rekomandimet e mia. Kështu që marrëveshja përfundimtare do të kalojë përmes Parlamentit apo referendumit, kështu që nuk është e një individi. Por unë insistoj, punoj dhe shtyj proçesin, që të arrihet marrëveshja. Dhe e shoh të mundshme që viti 2019 të jetë viti I marrëveshjes historike, paqësore, përfundimtare, njohja reciproke Kosovë- Serbi.

1. President, a rrezikon Kosova të jetë në një aventurë dhe një gur shahu lojën e shahut mes Fuqive të Mëdha, SHBA, BE, Rusi?

– Jo, përkundrazi. Shoh një mundësi reale të një angazhimi të gjithanshëm të faktorit ndërkombëtar, të BE-së, të SHBA-së dhe në të njëjtën kohë dhe nga takimi që kam zhvilluar, i hapur dhe transparent, me presidentin e Rusisë Putin, e kam pyetur shumë hapur si President i Kosovës, nëse arrin Kosova dhe Serbia marrëveshje, cili do të jetë pozicioni juaj. Tha, ne do ta mbështesim…

Me çfarë çmimi? Pse e mbështet Rusia?

• Të lutem, nuk kemi diskutuar gjëra të tilla. Kemi diskutuar vetëm në aspektin e përgjithshëm. Dhe pyetja e dytë, për hir të opinionit e kam pyetur, po nëse arrihet marrëveshja Kosovë-Serbi, ndodh njohja reciproke, çështja e Kosovës kalon në Këshillin e Sigurimit, cili do të jetë pozicioni juaj. “Ne nuk mund të sillemi më serbë se Serbia”, më tha. Dhe këtu qëndrojnë dy faktorë që janë shumë të rëndësishëm pse është momenti tani. Serbia nuk është ulur kurrë të diskutoj për mundësinë e njohjes në raport me Kosovën, si vend i pavarur dhe Sovran. Tani ekziston një vullnet. Duhet shfrytëzuar ky vullnet sepse është një lidership që po pranon për hir të së ardhmes evropiane të shtetit të vet, jo se na do neve. Dhe në anën tjetër ne kemi një moment që Rusia…. Unë nuk jam i entuzizmuar prej atij takimi, por unë dua të shpresoj se ekziston një vullnet që kjo marrëveshje të pranohet edhe nga Rusia. Secili faktor në botë le të më bindë mua që e bind Rusinë për ta hequr veton në Këshillin e Sigurimit, unë do t’i duartrokas dhe i shkoj mbrapa. Por lehtë është me qenë skeptic dhe me kritiku, lehtë është me fol për luftra e lehtë është me fol për tragjedi, lehtë është me fol për armiqësi e urrejtje, por më vështirë është me bë paqe, mirëkuptim, dialog dhe marrëveshje përfundimtare.

Në Paris 84 kryetar shtetesh, si arritët të rregullonit takim me Presidentin e Rusisë, Putin?

• Ka qenë në sallën ….

Protokolli francez ndihmoi?

• Jo, jo, ka qenë i drejtpërdrejt, mes këshilltarëve të mi dhe këshilltarëve të Presidentit Putin që kanë qenë në sallë të dy palët dhe natyrisht ka ndodhur një komunikim dhe është lehtësuar takimi. Ka qenë i drejtpërdrejt mes delegacionit të Kosovës dhe delegacionit të Rusisë. Ka qenë takim i hapur. Në atë sallë aty ka qenë edhe Presidentin Macron, edhe kancelarja Merkel, edhe Presidenti Trump. Kështu që çdo gjë ka qenë e hapur, ka qenë transparente dhe ka qenë bisedë për mua korrekte.

Ju po udhëhiqni një proces për të bërë një marrëveshje finale dhe po përpiqeni të bindni opinionin publik, faktorët politik, faktorin shqiptar në rajon, por nuk keni arritur dot të bindni bashkëluftëtartë tuaj. Domethënë kryeministri I Kosovës, Ramush Haradinaj, edhe në deklarimet e fundit para disa ditësh thotë se taksa nuk do të hiqet. Ju apeloni që të dëgjohet këshilla e SHBA për të hequr ose pezulluar taksën dhe të fillojnë bisedimet. Domethënë një njeri që ju ndjek nga Prishtina apo nga Tirana thotë kur nuk bindet Ramush Haradinaj, si do të bindem unë për këtë punë?

• Unë sa po vij nga takimi me liderët politik, ku ka qenë edhe Kryeministri, edhe Kryetari i Kuvendit, i ftuar nga Kryetari i Kuvendit në këtë takim, dhe liderët e tjerë të partive politike palamentare, patnerë të koalicionit dhe opozitës. Natyrisht vendimmarrja përsa i përket kësaj çështjeje i takon qeverisë, por ne mund ta dëmtojmë Serbinë për disa million euro, por në asnjë rrethanë në asnjë çmim nuk guxojmë ta cënojmë raportin tonë me Uashingtonin sepse nuk ka çmim, nuk ka para që e paguan raportin e nderë dhe të përkeqësuar të Kosovës me SHBA. Unë nuk besoj që ka liderë në Kosovë që ndjehet mirë pse kemi dëmtuar Serbinë pak million euro dhe që kemi fituar një flakareshë nga SHBA fillestar, ndërsa pasojat e sanksioneve të tjera ende nuk ndjehen.

Ju vet si ndjeheni  me taksën?

• Realisht pozicioni im është shumë i qartë. Kosova nuk duhet të jetë ajo që kërkon vështirësi në proçesin e dialogut. Nuk duhet t’i adresojë vetvetes përgjegjësinë e vonesave, të dështimit… nuk dështon dialogu, por mund të ndodh që vonohet për javë të caktuara e në të njëjtën kohë nuk duhet të perceptohemi në botë, siç po ndodh aktualisht si faktor destruktiv. Ti mund të ulesh në dialog, negociata. Merresh vesh, okay. Nuk merresh vesh, gjithashtu është plotësisht e pranueshme. Por askush në botë nuk të kupton pse nuk ulesh në tavolinë. Pse ke frikë? Gjatë kohës kur Serbia na ka djeg dhe pjek, jem ul në tavolinë me të në Rambuje dhe gjatë kohës për proçesin e pavarësisë që nuk dihej se si do të përmbyllej ai proçes jemi ulur, ndërsa tash që jemi palë të barabarta, palë sovrane…

… po, por qëndrimi thotë ulemi në tavolinë menjëherë, më njih, ulemi dhe bisedojmë për gjithçka…

• … as Kosova nuk duhet ta vështirësojë dialogun, as Serbia nuk duhet ta kushtëzoj dialogun. Prandaj unë besoj se në ditët dhe në javët e ardhshme do të gjendet një rrugë kreative e një angazhimi të dy vendeve….

Sa I bindur jeni ju që do ta mbështes publiku në Kosovë marrëveshjen?

• Derisa populli shqiptar në Kosovë është popullata më proamerikane në botë dhe përderisa një marrëveshje e tillë është e zotuar që të bekohet nga Shtëpia e Bardhë dhe një marrëveshje që respekton sovranitetin e Kosovë, unë nuk e di kush mund të ishte kundër. Prandaj unë do ta mbështes një marrëveshje të tillë kur është në përputhshmëri me vullnetin e qytetarëve e në të njëjtën kohë kur është plotësisht në përputhshmëri me kriteret dhe standardet e BE-së dhe mbështetjen 100% të Shtëpisë së Bardhë.

Është një pyetje që ju është bërë shpesh dhe ju e keni dhënë përgjigjen, por do të doja t’jua bëja sërish. A keni ju personalisht frikë nga Gjykata Speciale? Domethënë jo vetëm shqiptarë, por edhe të huaj kanë dashur t’jua bëjnë këtë pyetje. Ndjeheni ju nën presion për shkak të Gjykatës Speciale të ngritur në Hagë?

• Unë më në presion kam qenë në Rambuje sesa në çdo herë në jetën time. Kur po flas kam ecur me kilometra e kilometra bjeshkëve të Pashtrikut për të kaluar e për të shkuar në konferencën në Rambuje. Një presion i jashtëzakonshëm i luftrave, vrasjeve e deri në spastrim etnik dhe ai ka qenë presioni më i madh, i gjendjes së popullit tim. Fati im është i lidhur me fatin e qytetarëve të Kosovës. Kam qenë i ndjekur, i përndjekur dhe i dënuar disa herë nga Serbia. Kurrë gjëra të tilla nuk më kanë bërë përshtypje. Lufta e UçK-së ka qenë e drejtë dhe e pastër. Nuk kam shkelur ndonjë ligj ndërkombëtar. Lufta e UçK-së është krenaria e jetës time. Nuk ka çmim që e cënon atë krenari. Prandaj duke besuar në partneritet me SHBA, BE dhe Nato për t’i hapur rrugë të sigurtë të ardhmes evropiane, unë vet e kam shtyrë këtë proçes në Kuvendin e Kosovës, që Kosova të mos izolohet dhe të mos marrë kritika prej partnerëve tanë. Kështu që ne duhet të besojmë në drejtësi pa dashur që të pretendojë dikush që të involvohet në….

A besoni ju te drejtësia ndërkombëtare?

• Unë besoj në drejtësinë vendore, besoj edhe në drejtësinë ndërkombëtare. Sikur që besoj se askush nuk pretendon të shtrembëroj apo të rishkruaj historinë e Kosovës sot kur Serbia ka kryer spastrim etnik dhe askush nuk është dënuar për atë spastrim etnik nga drejtësia ndërkombëtare. Apo që janë kryer mbi 400 masakra në Kosovë kundër shqiptarëve dhe askush nuk ka marrë asnjë dënim nga Serbia prej drejtësisë ndërkombëtare. E di se ndaj Kosovës ka ndodhur padrejtësi historike sepse është faza e katërt që Kosova e kalon, njerëzit e UCK, njëherë me UN, pastaj me Eulex, UMNIK dhe tash me Gjykatën Speciale nw Hagw. E theksoj, Kosova nuk duhet të shoh çmim në raport me ruajtjen e kultivimin e të ardhmes së sigurtë në BE, me NATO-n dhe SHBA. Gjykata është një çmim i vogël në raport të respektit të jashtëzakonshëm dhe maksimal të hisedarëvë çlirimtar dhe shtetndërtues të Kosovës, para së gjithash të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Kam dëgjuar zyrtar të Kosovës që thonë që “kur kam nisur këtë punë kam menduar se do ta kaloj pjesën tjetër të jetës nëpër burgje dhe tashmë që Kosova është e lirë dhe e pavarur nuk kam asnjë problem se ç’do të ndodhë”….

• Unë nuk komentoj të tjerët, por kur kam filluar luftën kundër Serbisë, në 1992 kur pakkush ka besuar, së bashku me Kadri Veselin, Adem Jasharin, Sami Lushtakun dhe shumë bashkëluftëtarë të tjerë, Jakup Nurën, ka qenë një moment që pakkush ka menduar se mund t’I rezitohet Serbisë e lerë mo me ia kthy pushkën Serbisë. Tash kemi kaluar rreth 25-26 vite nga ajo kohë. Unë nuk e kam nis luftën as me vdek, as me shku në burg. Për me shku në burg s’ka pas shans në Serbi. Pse? Sepse kam qenë I zotuar dhe I betuar që në asnjë rast nuk do të dorëzoheshai gjallë, kurrë në jetë. Tash janë rrethana tjera. Kosova u tregu shumë e përgjegjshme. Jemi vendi me kooperues me drejtësinë ndërkombëtare në rajonin e Ballkanit Perendimor. Por ne kemi fituar lirinë dhe pavarësinë.

Ndaj kësaj ju keni thënë “ndaj çlirimtarëve tanë në emër të drejtësisë ndërkombëtare po bëhet padrejtësia më e madhe”. Kjo është….

• Gjykata Speciale është çmimi i lirisë së Kosovës. Kaq.

Dhe ju i qëndroni kësaj që thoni “në emër të drejtësisë po bëhet padrejtësia më e madhe ndaj nesh”?

• E theksoj Gjykata Speciale është çmimi i lirisë së Kosovës. Ne kemi qenë para dy dilemave, se unë kam qenë kryeministër atëherë, pastaj edhe zv, kryeministër dhe ministër i jashtëm. Dilemma e parë apo propozimi I parë ka qenë të bëjmë kështu si e kemi bërë së bashku me BE dhe SHBA, me një presion të hatashëm nga SHBA se nuk ka pasur ndonjë entuziazëm për themelimin e kësaj gjykate, apo jo… Dhe nëse ne refuzonim SHBA, atëherë opsioni tjetër ka qenë me u kriju kjo gjykatë nga Këshlli i Sigurimit, ku do të ishte edhe Rusia, edhe Kina…

Ishte një lloj kërcënimi që ju bë…

• Po, definitivisht po. Prandaj një gjë të tillë nuk do ta lejoja në asnjë rrethanë me i sfidu Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Kjo është. Nuk e përjashtoj mundësinë që kjo është diçka edhe me kënaq Serbinë.

Një koment për një deklarim të zëdhënëses se Mogherinit, Koçijançiç, e cila u shpreh menjëherë një ditë pasi Kuvendi I Kosovës miratoi statusin për Trepçën….

• Ka qenë deklarim I gabuar.

Pse nuk e keni deklaruar publikisht vet?

• Po nuk mund të merrem me çështje të politikës ditore, sa deklarime, sa zëdhënësi flet poshtë-lart

Po, por vendosja e Trepçës nga zëdhënësja e Komisionit Europian nuk më duket…

• Unë i kam komunikimet zyrtare me Mogherinin dhe autorietet e tjera të BE-së, prandaj nuk ishte fort i nevojshëm ai entuziazëm publik. është me rëndësi me tregu pozicionin këtu edhe kaq.

Para se të shkonit në SHBA, në Mëngjesin e Lutjeve, ju patët një bisedë telefonike, jo vetëm ju, por edhe kryeministri i Shqipërisë, me John Bolton, këshilltarin për Sigurinë Kombëtare, një post shumë i rëndësishëm në Shtëpinë e Bardhë.. Me një fjali, çfarë kërkoi Bolton nga ju?

• Bolton me një fjali shumë shkurt e them kërkoi pezullimin e taksës dhe hapjen e mundësisë për dialog dhe arritjen e marrëveshjes përfundimtare Kosovë-Serbi, përndryshe siç ka theksuar dhe ai, SHBA-së është duke i humbur durimi.

çfarë ju thotë kryeministri kur ju e vendosni përballë këtij realiteti të ashpër?

• është kjo një çështje e partnerëve të koalicionit që ata i diskutojnë, por ne sot jemi takuar dhe kam parë një atmosferë jo të lehtë në raportin e institucioneve të Kosovës me SHBA, një diçka e tillë që nuk do të mund të imagjinonte askush se mund ti ndodhte Kosovës me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. E theksoj se asnjë dëm ndaj Serbisë nuk justifikon raportin e përkeqësuar të Kosovës me Shtetet e Bashkuara të Amerikës

Pozicioni Tiranës zyrtare. çfarë prisni nga Shqipëria në këtë stad të ri të zhvillimeve në Kosovë, është java që festohet edhe 11 vjetori i shpalljes së Pavarësisë

• Besoj që Shqipëria ka dhënë angazhimin e vet. Pozicioni i Shqipërisë është shumë i qartë dhe i kryeministrit Rama që mbështet dialogun dhe negociatat dhe mundësinë e arritjes së marrëveshjes përfundimtare me mbështetje të BE dhe SHBA. Mendoj se ky është qëndrim shumë i drejtë, shumë korrekt dhe duhet të mbështetet edhe prej bartësve të tjerë të institucioneve të Republikës së Shqipërisë. Kosova ka liderët e vet, ka institucionet e veta, i del zot vetes, merr vendime vetë.

Kur kryeministri Rama në mbledhjen mes dy qeverive u shpreh për një partneritet strategjik me Serbinë, çfarë menduat kur dëgjuat këtë deklarim?

• Nëse arrihet marrëveshja paqësore, nëse hapen mundësitë e komunikimit, hapet edhe mundësia e tregtisë, mundësia e bashkëpunimit në të gjitha sferat institucionale, nëse pas Luftës së Dytë Botërore ka ndodh një paqe e përhershme përmes një partneriteti strategjik mes Francës dhe Gjermanisë, unë uroj që kjo të ndodhë mes Kosovës dhe Serbisë gjithashtu dhe ky do të ishte një mesazh shumë i mirë për krejt Ballkanin Perëndimor. Por në të njëjtën kohë e di se duhet mund i madh, duhet angazhim i madh, duhet durim i madh, vendime strategjike të jashtzakonshme të shtetit të Kosovës dhe të Serbisë. Nuk do të jetë edhe e lehtë. E para që luftë të mos ketë kurrë më, të mos ketë tragjedi, ndërsa çdo angazhim për paqe, çdo dialog ndihmon në arritjen e marrëveshjes përfundimtare. Më mirë është me humb kohë duke dialoguar për paqë se sa konflikt sado i shkurtër të jetë që kushton jetë njerëzish.

E shihni të mundshme realizimin e marrëveshjes me Serbinë gjatë këtij viti që është quajtur edhe viti i marrëveshjes.?

• Shumë vështirë, por unë shpresoj dhe besoj që po.

Në raport me dy vendet, ju keni jetuar në Tiranë në vitet 90, tashmë vini si President. Pse është bërë kaq pak që komunikimi i njerëzve, institucioneve, bizneseve, të mos jetë kaq problematik saç është sot?

• Realisht përparim ka ndodhur, progres ka ndodhur. Sot investime edhe të shqiptarëve të Kosovës në Tiranë edhe të shqiptarëve nga Shqipëria në Kosovë, nga Shqipëria në Kosovë ka më tepër sepse janë rrethanat pak më gjeneroze të autoriteteve kosovare për investitorët nga Shqipëria. Ajo që mund të them se një komunikim më të mirë nuk ka patur kurrë, takohen, bisedojnë kanë arritur marrëveshje në segmente të ndryshme të jetës institucionale, është hapur segmenti doganor në Durrës, shpresoj që do të ndodhin edhe implementime të marrëveshjeve të tjera mes dy qeverive.