Fritz Stern: Po përballemi me një epokë ankthi

Historiani Fritz Stern mendohet mirë dhe gjatë para se t’u përgjigjet pyetjeve. Ndërkohë, ato janë përherë të sakta. Në një intervistë në prag të 90-vjetorit, një nga historianët më të mirë në botë ende gjallë hedh sytë pas dhe është i shqetësuar për brishtësinë e demokracive në Evropë.

U lind në një familje hebreje në vitin 1926, që shpëtoi nga nazistët në vitin 1938. Që nga ajo kohë ai jeton në Nju Jork.

Profesor në Columbia University, Stern ka marrë Kryqin gjerman të Meritës dhe çmimin gjerman të Paqes, shtuar këtu edhe mjaft çmime të tjera nderi.

DPA: Edhe pse në vitin 1938, u dëbuat nga Gjermania për shkak të origjinës hebreje, ju e keni përkrahur atë. Si e shihni sot këtë vend?

Stern: Historia e kësaj republike federale është një histori suksesi. Ka qenë kënaqësi që ndonjëherë kam kontribuar për të, jo vetëm për interesin e saj, por edhe për të Evropës dhe, për më tej, edhe të SHBA-së.

DPA: Kjo është arsyeja që bindët edhe ish-kryeministren britanike, Margaret Thatcher, në vitin 1990, se nuk duhej patur frikë nga një Gjermani e rifuqizuar? A i përmbaheni ende sot kësaj?

Stern: Nëse gjithçka vazhdon të zhvillohet brenda një kulture politike demokratike, unë them se nuk duhet të frikësohemi. Sidoqoftë, jam i shqetësuar nga rritja e ekstremizmit të djathtë në Gjermani. Megjithatë, edhe forcat opozitare janë atje. Dhe kjo është e rëndësishme.

DPA: Krahu i djathtë po rritet edhe në vende të tjera: Poloni, Danimarkë dhe Holandë. A po lëviz shumë djathtas Evropa?

Stern: Kam frikë se po. Mendoj se ne po përballemi me një epokë ankthi, një ankth i shpërndarë gjithandej, një ankth i shfrytëzuar politikisht nga e djathta. Dhe ju mund të thoni, duke patur parasysh shembullin polak, se sa e brishtë është liria. Shpejtësia me të cilën një sistem autoritar është krijuar në Pooni është tronditëse.

DPA: Si e shihni këtë spostim drejt së djathtës duke patur parasysh historinë tuaj personale dhe kohën e gjatë që ka kaluar që nga diktatura naziste?

Stern: Ndonjëherë jam ankuar që u rrita gjatë fundit të një demokracie dhe tani, në fund të jetës time, po përjetoj sërish betejën për demokracinë. Në të vërtetë, rezultati është i trishtuar.

DPA: Keni menduar ndonjëherë të ktheheni në Gjermani?

Stern: Fëmijët e mi, nipërit dhe stërnipërit jetojnë në Gjermani. Unë ndihem qytetar amerikan. Dhe, si qytetar amerikan, unë ndihem sërish i shqetësuar.

DPA: Për arsyen se kush do të vijë pas Barack Obamës?

Stern: Saktë. Përgjithësisht jam admirues i Obamë dhe kjo është arritje e madhe e vendit që ai është zgjedhur dy herë në krye të tij. Por, situata aktuale politike është kaq shumë serioze, kaq shumë destruktive dhe kaq shumë jofunksionale sa dikush duhet të shqetësohet thellësisht.

DPA: I referoheni Donald Trumpit?

Stern: Trump është shembulli më i mirë i banalizimit intelektual të vendit dhe i rëndësisë së tmerrshme të parasë. Ai është absolutisht një burrë amoral, i cili kapardiset me paratë dhe injorancën e tij. Kur mbërrita në këtë vend, president ishte Franklin Roosevelt. Dikush si Trump, i cili është askushi pa paratë, pa ambicien dhe pa shëmtinë e tij, jo vetëm që ofrohet por edhe pranohet nga shumë vetë si kandidat, këtë thjesht nuk ta rrok mendja.

DPA: Çfarë ka ndryshuar në shoqërinë amerikane?

Stern: Unë them banalizimi intelektual. Kjo edhe për shkak të kontributit të madh të medias dhe të faktit të ekzistencës gjithnjë e më të pakët të gazetarëve objektivë. Pjesa më e madhe e njerëzve zgjedhin predikues dhe atyre që duan t’u dëgjojnë fjalën.

DPA: A ka arsye të tjera për fenomenin Trump?

Stern: Një besim i ri që ka të bëjë shumë pak me besimin real është gjithashtu në rritje. Mendoj se po përballemi me një epokë të re paragjykimesh. Dhe, për dikë që i ka kushtuar jetën një lloj liberalizmi, ky është njëp lajm i keq. Është retrogresion.

DPA: Një fjalë për Hillary Clinton?

Stern: Shpresoj të gëzojë pensionin.

DPA: Si mund ta qeverisi Donald Trump SHBA-në?

Stern: Nuk besoj te Trumpi si president. Nuk ka rëndësi kush zgjidhet ndërmjet këtyre republikanëve të tmerrshëm, kjo do të çojë në një izolacionizëm të ri, që nënkupton se edhe marrëdhëniet gjermano-amerikane do të preken.

DPA: Këto marrëdhënie janë prekur gjatë çështje së NSA-së. Kur shpërtheu lajmi i përgjimit amerikan të celularit të Angela Merkelit, ju thatë se kjo ishte pika më e ulët në marrëdhëniet diplomatike mes dy vendeve që nga Lufta e Dytë Botërore. Si i vlerësoni tani këto marrëdhënie?

Stern: Mes Obamës dhe Merkelit them se marrëdhënia është rregulluar deri në atë pikë sa ata i bësojnë sërish njëri-tjetrit. Nuk e kam fjalën vetëm te NSA-ja, por edhe te Volkswageni, një moment për perspektivë morale.

DPA: A duan amerikanët më shumë përgjegjësi nga ana e gjermanëve, për shembull në nivel ushtarak?

Stern: Kërkesa që evropianët të bëjnë më shumë për mbrojtjen e tyre daton që nga 1945-a. Kjo do të forcohet në rast se republikanët vijnë në pushtet.

DPA: Hillary Clinton ka krahasuar aneksimin e Krimesë dhe pushtimin e lindjes së Ukrainës nga ana e Vladimir Putinit me sjelljen e Hitlerit në fillim të Luftës së Dytë Botërore. A kemi të bëjmë me një krahasim të ndershëm?

Stern: Ky është një ekzagjerim. Pikësëpari, Putini është një fatkeqësi për Rusinë, por edhe për Evropën, nuk ka dyshim për këtë. Krahasimi me Hitlerin është i komplikuar dhe i rrezikshëm./

(Nga Johannes Schmitt-Tegge)