Rrathët e pemëve na dëshmojnë motin për 2000 vitet e fundit

Përballë kërcënimit për ngrohjen globale, studiuesit duan të dinë nëse ka pasur edhe në të shkuarën të tilla periudha mbi rruzullin tonë. Një atlas i rrathëve të pemëve për botën antike, na ofron të dhëna qysh nga nisja e epokës sonë.

Në Shqipëri, dielli që shkëlqen po na ngroh e gëzon të gjithëve, ndërsa nëntori tashmë ka hedhur pas krahëve gjysmën e vet. Habia më e madhe është kur kupton se ky fenomen gjendet i shtrirë edhe në vende të Europës Veriore, duke na sjellë ndërmend më shumë se një herë se kjo që po përjetojmë, ndoshta lidhet pandashmërisht me ngrohjen globale e pasojat e saj të shumëdebatuara.

Këtë vit, kanë qenë shumë muaj ata që kanë sjellë me vete rekorde në temperaturat e ofruara.

Në fakt nuk është se po përjetohet ajo ndjenja se po bëhet vërtet vapë dhe po shihet thatësirë në Europën Qendrore e Jugore dhe lagështi në Skandinavi. Çdo gjë duket fare normale. Kërkuesit po konstatojnë se ky trend, sidoqoftë, do të vijojë në dekadat në vazhdim.

Këtë rezultat e kanë dhënë të paktën simulimet virtuale mbi klimën. Shumë syresh janë të mendimit se ato janë thjesht një pasojë e emisioneve të larta të dyoksidit të karbonit që prodhojnë në atmosferë shtetet e industrializuara.

Moti në Europë, i matshëm prej 230 vjetësh

Mirëpo, për të menaxhuar një ndryshim të tillë klimaterik, duhen njohur më parë e më mirë të dhënat që na ofrojnë eksperiencat e të shkuarës.

Por problemi është se ndërgjegjësimi i kontinentit të vjetër për t’u marrë seriozisht e regjistruar në mënyrë sistematike të dhënat mbi motin në kontinent, nuk shkon më shumë se 230 vjet – një periudhë fatkeqësisht tepër e shkurtër kohore për t’u marrë në konsideratë për të tilla studime e aq më tepër, nëse mban parasysh moshën e Tokës.

Por shkencëtarët kanë gjetur një rrugë, që të paktën të rikonstruktojnë gjendjen e 2000 viteve të fundit mbi Tokë në lidhje me kushtet atmosferike e kësisoj të ndryshimeve klimaterike.

Për këtë, ata kanë vëzhguar me kujdes rrathët vjetorë të pemëve dhe kanë ndërtuar pas tyre, harta të mirëfillta, sipas të cilave dëshmohet, se sa e thatë apo e lagësht për shembull, ka qenë vera në një vit të caktuar.

Periudha enigmatike thatësirash 

Një ekip kërkuesish nën drejtimin e Edward R. Cook nga Universiteti i  Shtetit të Kolumbias (në Nju Jork, SHBA) ka përpiluar një atlas të tillë të formësuar nga harta të tilla për të ashtuquajturën “Bota Antike” në kontinentet: Europë, Afrikë, si dhe në rajonin e Lindjes së Mesme.

Ai pasuron në fakt një atlas të tillë të ngjashëm me informacione për Amerikën e Veriut, që ka dalë në dritë qysh në vitin 2004, si dhe një tjetër që ka dalë për Azinë.

Cook dhe kolegët e tij nuk kanë marrë në shqyrtim vetëm rrathët vjetorë të pemëve, por edhe të dhëna të panumërta rrathësh pemësh të fosilizuara.

Shembuj konkretë nga studimi

Në revistën shkencore “Science Advances”, ata shkruajnë se analizat e tyre dëshmojnë thatësirat e mëdha të viteve 1540, 1616, 1893 dhe 1921.

Gjetjet e Cook dëshmojnë edhe për periudhat ekstremisht të lagështa  kohore të viteve 1315 deri në 1317 që kanë shkaktuar krizën më të madhe të urisë në Europë për periudhën e Mesjetës.

Një krahasim me atlasët për Amerikën Latine e Azinë dëshmoi veç të tjerash se mes shekujve të 11 dhe mesit të shekullit 15, ka pasur qartësisht periudha më të gjata thatësire sesa në shekullin e njëzetë.

Përse kjo ka mundur të ndodhë në këtë mënyrë siç na paraqitet, shkencëtarët thonë se akoma nuk dinë ta shpjegojnë. “Atlasi i ri megjithatë të jep të dhëna që thjeshtojnë gjetjen e arsyeve për të tilla periudha thatësirash vdekjeprurëse”, shkruajnë ata në mbyllje.