Rrugët drejt qiellit

Nga Bojko Vasilev*

Via vita est, “rruga është jeta”, thoshin romakët, ose të paktën kështu na thuhet.

Kjo është shumë e vërtetë sot, kur kaloni me makinë nëpër Ballkan. Politika, ekonomia, marrëdhëniet fqinjësore, madje edhe gjeopolitika – e gjithë kjo shfaqet gjatë udhëtimit në mes të një sezoni të ngarkuar pushimesh.

Merrni Shqipërinë. Ky vend i Ballkanit Perëndimor investon në infrastrukturë, siç mund ta dëshmoj. Krahasuar me vetëm pesë vjet më parë, rruga kryesore turistike midis Himarës dhe Tiranës tani ofron anashkalime të freskëta, rrugë me sipërfaqe më të mirë dhe udhëtime më komode.

Veçanërisht e dashur për zemrën e shoferit është autostrada Shqipëri-Kosovë e gjatë gati 170 kilometra. E ndërtuar përmes maleve më të larta, shpateve më të pjerrëta dhe luginave më të thella, ndërtimi i jashtëzakonshëm fillon jashtë Kukësit, Shqipëri, shtrihet në dy seksione në të gjithë Kosovën dhe përfundon në kufirin verior të Maqedonisë së Veriut, afër Shkupit. Kjo e dyta, mbi lumin Lepenc, ka një urë 5.7 kilometra (lartësi 83 metra), më e gjata në Ballkan. Cilësia e rrugës është e shkëlqyeshme–dhe në territorin e Kosovës, lëvizja është plotësisht e lirë.

Për syrin e informuar, ngasja jep gjithashtu deklarata delikate politike. Duke hyrë në Kosovë, qytetarët e BE-së paguajnë një tarifë sigurimi minimale prej 15 eurosh. Karta jeshile evropiane e sigurimit nuk është e vlefshme këtu. Ky është një kujtesë se pesë vende të BE-së (Spanja, Sllovakia, Rumania, Qiproja dhe Greqia) ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës.

Vini re gjithashtu se dy seksionet e autostradës janë emërtuar sipas personaliteteve politike të së kaluarës së afërt. Austostrada R 7 që lidh kufirin e Shqipërisë me Prishtinës është emërtuar me emrin e intelektualit Ibrahim Rugova, “Gandi i Kosovës”. Ai ishte udhëheqësi i rezistencës paqësore kundër Serbisë për një dekadë pas vitit 1989 dhe presidenti i parë i vendit. Arben Xhaferi, gjithashtu një intelektual shqiptar i Maqedonisë së Veriut i kthyer në politikan dhe mik i Rugovës, është emërtimi i Austostradës R 6 e cila lidh Prishtinën me Maqedonin e e Veriut. Lideri i shqiptarëve të Maqedonisë pati një karrierë të suksesshme politike – dhe një emër me vizion dhe mençuri.

Një herë e pyeta se kush ishte fajtori për luftërat ballkanike në vitet 1990. “Johann Wolfgang von Goethe,” u përgjigj ai. Duke shijuar tronditjen time, ai shpjegoi: “Ai i mësoi serbët të bëjnë politikë nga këngët e tyre popullore.” Në këtë aspekt, Johann Gottfried Herder mund të kishte qenë një shembull më i mirë, por shakaja ishte megjithatë e mprehtë.

Dhe autostrada është një deklaratë më vete. Shqipëria, Kosova, veriu i Maqedonisë së Veriut (politika e bën gjeografinë me të vërtetë të çuditshme) janë vende të populluara kryesisht nga shqiptarë etnikë. Nuk nevojiten prova të mëtejshme për vullnetin e tyre për të komunikuar, ndërvepruar dhe për të bërë gjithçka së bashku. Nuk është çudi që ata e kanë quajtur rrugën “autostrada patriotike”.

Pikërisht mesazhi i kundërt të vjen në mendje kur i afrohesh kufirit bullgar në Deve Bair/Gyueshevo nga ana e Maqedonisë së Veriut. 15 kilometrat e fundit ngjajnë me një pistë garash jashtë rrugës. Rruga, e riparuar vazhdimisht, është në një gjendje kaq të dhimbshme saqë pyet veten nëse ke shkuar në rrugën e gabuar. Askush nuk do të merrte me mend se kjo sfidë e pluhurosur është një nyje në Korridorin VIII Pan-Evropian, që synon të bashkojë Lindjen dhe Perëndimin. Duke ecur nëpër të, më ndihmoi që luajta “Highway to Hell” të AC/DC.

Në mosmarrëveshjet e saj me Maqedoninë e Veriut, Bullgaria shpesh tregon këtë rrugë në mbështetje të argumentit të saj se Shkupi nuk është i interesuar për ndonjë bashkëpunim pozitiv me Sofjen. Në të vërtetë, asnjë autostradë apo hekurudhë nuk i lidh të dy kryeqytetet. Në mënyrë paradoksale, ky makth i tmerrshëm i transportit ndan popujt e lidhur ngushtë dhe kaq shumë familje që kanë të afërm në anën tjetër të kufirit.

Megjithatë, Bullgaria ka pak arritje të këtij lloji për t’u mburrur. Rruga në anën tjetër të kufirit është vetëm pak më e mirë. Vendi ka nisur një program të madh të ndërtimit të autostradave, por deri më tani ai nuk përfshin asnjë kilometër nga 126 midis Gyueshevos në Bullgarinë perëndimore dhe Sofjes. Nëse klasa politike bullgare do të kujdesej vërtet për marrëdhëniet me vëllezërit e tyre në jugperëndim të kalimit malor Deve Bair, autostrada do të kishte arritur tashmë në pikën e kontrollit. Projekti ambicioz Kosovë-Shqipëri tregon se terreni dhe burimet nuk janë një justifikim i vlefshëm.

Duke folur për autostradat, Jugosllavia komuniste i ndërtoi ato më mirë se Bullgaria komuniste. Tridhjetë vjet më parë bullgarët shikonin me zili autostradat e shkurtra por të shkëlqyera në Serbinë dhe Maqedoninë fqinje, të cilat sapo kishin dalë nga shteti i përbashkët federal. Tani, rrugët dikur të lavdëruara të Maqedonisë së Veriut duken të lënë pas dore në krahasim me ato të Bullgarisë. Të qenit jashtë BE-së ka rëndësi.

Jo aq shumë, mund të thonë serbët. Ata kanë përfunduar autostradën nga Beogradi në jug deri në kufirin bullgar, duke e bërë më të shpejtë dhe më të bukur udhëtimin e Bullgarisë për në zemër të Evropës–dhe atë të Evropës Perëndimore për në Stamboll. Një nga ndërtuesit është një kompani bullgare. Kjo vetëm e bën faktin që Bullgaria ka mbetur prapa me rreth 30 kilometra në territorin e saj të duket edhe më i çuditshëm.

Ka një rrugë tjetër nga Sofja në Perëndim-në veri përmes Rumanisë. Dy anëtarët e BE, megjithatë, nuk janë lidhur ende me një autostradë dhe vetëm dy ura ndërpresin 500 kilometrat e përbashkëta të ujërave të Danubit. Paradoksi është edhe më i madh kur mendon se këto janë pjesët më të pazhvilluara të secilit vend, ndoshta rajonet më të dobëta ekonomike të Evropës së Bashkuar.

Ata duhet të dinë proverbin romak për vitalitetin e rrugëve. Romakët, të cilët ndërtuan ura mbi Danub, e kuptuan më mirë. Rrugët e tyre ende mund të gjurmohen në Ballkan, duke shënuar shtigjet më të shkurtra të mundshme, madje më të shkurtra se disa autostrada moderne. Ndoshta për një arsye: sundimi romak ishte ndër ato momente të rralla në histori kur Ballkani ishte i bashkuar.

Dhe nëse një ditë BE-ja arrin të bëjë të njëjtën gjë, ne më në fund do ta vëmë në provë mençurinë e perandorisë së vjetër dhe do të zbulojmë nëse autostradat të çojnë në parajsë, ose të paktën, në jetë më të mirë.

Bojko Vasilev*/Eshtë producent dhe prezantues i emisionit të përjavshëm televiziv “Panorama” që transmetohet në Televizionin Kombëtar Bullgar (BTV). Ai ka mbaruar Fakultetin e Gazetarisë të Universitetit të  Sofjes, në vitin 1994 dhe Shkollën e Gazetarisë “Henri Nannen” në Hmamburg në vitin 1997.   Si njohës shumë i mire i Ballkanit ai ishte aktiv në raportimin e ngjarjeve si lufta e Bosnjes, lufta e Kosovës, bombardimet e NATO-s në ish-Jugosllavi. Ka mbuluar luftën siriane (2012) dhe Irakun (2015). Gjatë gjithë karrierës së tij, Vasilev ka intervistuar shumë liderë të shquar ndërkombëtarë si George W.Bush, Tony Blair, Gerhard Schroder, Jose Maria Aznar, Recep Taip Erdogan, Umberto Eco, George Soros, Paul Krugman, David Baldacci, etj.