Gjykata e Tregtisë në SHBA bllokon tarifat doganore të Trumpit – Çfarë ndodh tani?

Në një vendim të bujshëm që trondit themelet e politikave ekonomike të ish-presidentit Donald Trump, Gjykata Federale e Tregtisë Ndërkombëtare në SHBA ka bllokuar paketën e gjerë të tarifave doganore që ai kishte vendosur për pothuajse të gjitha vendet e botës. Vendimi përbën një pengesë të rëndësishme për qasjen e Trumpit ndaj tregtisë globale dhe ushtrimit të pushtetit ekzekutiv mbi marrëdhëniet tregtare ndërkombëtare.

Gjykata: Kushtetuta i jep Kongresit kompetencat tregtare

Gjykata me seli në Nju Jork deklaroi se përdorimi i Ligjit për Fuqi Ekonomike Ndërkombëtare në Rastet e Emergjencave (IEEPA), një ligj i vitit 1977 që Trump e kishte përdorur si bazë për vendosjen e tarifave, nuk i jep presidentit të drejtën të vendosë në mënyrë të njëanshme taksa doganore për të gjitha vendet. Në vendimin e saj, gjykata theksonte se Kushtetuta e SHBA-ve ia delegon Kongresit fuqinë për të rregulluar tregtinë me shtete të huaja, dhe se asnjë gjendje emergjente nuk mund ta përmbysë këtë balancë kushtetuese.

Administrata e Trumpit reagoi brenda minutash, duke njoftuar se do të apelojë vendimin. Por ndërkohë, shumë aktorë të biznesit dhe disa shtete të Amerikës e përshëndetën vendimin si një rikthim të ligjshmërisë dhe një kufizim të përqendrimit të pushtetit në një dorë të vetme.

Kush e sfidoi vendimin?

Çështja u bazua në dy padi të ndara: njëra nga Liberty Justice Center në emër të disa bizneseve të vogla që importonin mallra nga vende të prekura nga tarifat, dhe tjetra nga një koalicion i përbërë nga 12 shtete amerikane, ndër to edhe Nju Jorku. Ishte një panel prej tre gjyqtarësh që shqyrtoi dhe rrëzoi argumentet e Shtëpisë së Bardhë.

Gjykata vendosi gjithashtu që tarifat shtesë ndaj Kinës, Meksikës dhe Kanadasë – të justifikuara nga Trump me pretekstin e luftës ndaj drogës dhe emigracionit të paligjshëm – ishin gjithashtu të pabazuara në ligj. Megjithatë, nuk u trajtuan tarifat ndaj produkteve specifike si çeliku, alumini dhe makinat, të cilat janë rregulluar përmes një ligji tjetër.

Reagimet e para

Shtëpia e Bardhë e kritikoi vendimin. Zëvendëssekretari për shtyp, Kush Desai, deklaroi: “Nuk është detyra e gjyqtarëve të paemëruar që të vendosin si duhet të trajtohet një emergjencë kombëtare. Presidenti Trump është zotuar të vendosë Amerikën të parën.”

Ndërkohë, Prokurorja e Përgjithshme e Nju Jorkut, Letitia James, e përshëndeti vendimin si një fitore për demokracinë dhe familjet amerikane: “Ligji është i qartë: asnjë president nuk ka fuqinë të rrisë taksat sipas dëshirës së tij. Këto tarifa do të ishin një goditje për bizneset dhe konsumatorët.”

Tregjet financiare reaguan pozitivisht. Indeksat në Azi u rritën, tregjet amerikane u ngjitën në orët e para të mëngjesit, dhe dollari amerikan fitoi terren kundrejt valutave të sigurta si franga zvicerane dhe jeni japonez.

Çfarë pritet të ndodhë më tej?

Shtëpia e Bardhë ka 10 ditë për të përfunduar procedurat burokratike për ndalimin e tarifave – megjithëse shumica e tyre janë tashmë të pezulluara. Nëse apelimi dështon, Agjencia e Doganave dhe Mbrojtjes së Kufirit në SHBA do të udhëzojë zyrtarët e saj të ndalojnë aplikimin e këtyre tarifave.

John Leonard, një ish-zyrtar i lartë i kësaj agjencie, tha për BBC-në se nëse vendimi final konfirmohet në shkallë më të lartë, bizneset që kanë paguar tarifa do të kompensohen me interes.

Megjithatë, Leonard paralajmëroi se për momentin nuk do të ketë ndryshime në pikat kufitare – tarifat duhet të paguhen deri në një vendim përfundimtar.

Sipas komentatorit financiar Stephen Innes, vendimi i gjykatës shënon një moment kthesë: “Zyra Ovale nuk është tavolinë bursash dhe Kushtetuta nuk është një çek bosh. Kjo është ndoshta pika ku tejkalimi i pushtetit ekzekutiv më në fund po gjen një tavan.”

Çfarë ndodhi më 2 prill?

Gjithçka nisi më 2 prill, kur Trump prezantoi një regjim tarifor global të paprecedent, duke vendosur një taksë doganore 10% mbi shumicën e vendeve të botës dhe tarifa më të larta reciproke për shumë ekonomi të zhvilluara si BE, Britania, Kina, Kanadaja dhe Meksika. Ai argumentonte se kjo do të stimulonte prodhimin amerikan dhe do të mbronte vendet e punës.

Por që nga ajo kohë, tregjet globale u përfshinë nga paqëndrueshmëria, ndërsa qeveritë e huaja filluan të negociojnë me SHBA-në për shmangien e një lufte tregtare të plotë. Lufta tregtare me Kinën përshkallëzoi deri në pikën ku SHBA vendosi një tarifë prej 145% mbi produktet kineze, ndërsa Kina iu përgjigj me një taksë 125% mbi mallrat amerikane.

Pas një “armëpushimi”, tarifat u ulën – 30% për produktet kineze dhe 10% për mallrat amerikane. SHBA dhe Britania njoftuan gjithashtu një marrëveshje për uljen e tarifave mes dy vendeve.

Trump kishte kërcënuar me vendosjen e një tarife 50% për mallrat nga BE në qershor, por më vonë pranoi të zgjaste afatin pas kërkesës së presidentes së Komisionit Europian Ursula von der Leyen për më shumë kohë për negociata.

Në përfundim…

Ky vendim gjyqësor është një moment kritik në përplasjen ndërmjet pushtetit ekzekutiv dhe parimeve kushtetuese të ndarjes së pushteteve në SHBA. Ai ndalon përkohësisht një nga nismat më të kontestuara të Trumpit dhe ngre pikëpyetje mbi të ardhmen e politikave tregtare të bazuara në urdhra ekzekutivë.

Për bizneset amerikane dhe partnerët tregtarë ndërkombëtarë, vendimi ofron një frymëmarrje – të paktën deri në apelimin e radhës. Por pyetja më e madhe mbetet: nëse presidenca e ardhshme do të respektojë këtë precedent, apo do të kërkojë një rrugë tjetër për të konturuar ekonominë amerikane sipas vizionit të saj.