Koha për ta rimenduar demokracinë e BE-së

Ne ishim mësuar me idenë se demokracia liberale është nën kërcënim, por pranimi se vendet evropiane do të bashkoheshin me tërheqjen mbetet e vështirë të gëlltitet. Të gjithë sytë janë drejtuar udhëheqësve autoritarë që minojnë në mënyrë aktive vlerat dhe institucionet liberal-demokratike në disa vende të BE – dhe me të drejtë.

Por ndjenja më e gjerë e ankthit me të cilin ushqehen është edhe më zhgënjyese, pasi është e pranishme në të gjitha demokracitë sot. Brezat e vjetër kanë frikë se qeveria demokratike, në një botë të hapur, nuk arrin të mbrojnë vlerat e tyre. Të rinjtë e këtij shekulli janë të pakënaqur me performancën e disa demokracive liberale, të cilat ata i shohin si të ngadalta, arkaike dhe joefektive në mbrojtjen e interesave të tyre.

E megjithatë, vija e kuqe në të gjithë këtë pakënaqësi është një besim në liritë dhe vlerat liberaldemokrate si të tilla, megjithëse një besim zhgënjyes nga realiteti i  ushtrimit të kësaj performance demokratike.

Për të rifituar besimin e njerëzve në demokraci, ne duhet të rishikojmë thelbësisht mënyrën e funksionimit të demokracive tona, kështu që ata janë për dhe me njerëzit dhe nuk mund të instrumentalizohen për të mbështetur fuqinë e disa politikanëve.

Në Evropë, kjo do të thotë të mbash një pasqyrë në politikën e BE-së, të shikosh se sa peshë ke. Bashkimi Evropian gjithmonë dyzuar ndërmjet politikës kombëtare dhe botës më të gjerë. Ne trajtojmë problemet globale përmes Evropës dhe kur qytetarët ndihen të shqetësuar për çështjet globale, kjo reflektohet në qëndrimin e tyre ndaj Evropës. Në botën e sotme, ka shumë për t’u ndjerë i shqetësuar.

Politikanët e BE shpesh shmangin konfrontimin. Ata shpresojnë që politikat më efektive do të rikthejnë besimin përfundimisht dhe automatikisht. Ata duan të shmangin një debat të hapur rreth BE-së dhe mënyrës se si ajo funksionon.

Ata kanë frikë se një qasje më e drejtpërdrejtë demokratike ndaj politikës së BE-së do të minonte në vend se ta forconte BE-në. Kjo është e kuptueshme, është politikisht jo produktive të vësh në rrezik besueshmërinë e demokracisë si e tillë. Kështu nuk funksionon bota këto ditë.

Me Konferencën për të Ardhmen e Evropës, ne duam të bëjmë një përmbledhje të arritjeve dhe mangësive të Evropës duke u dhënë qytetarëve një fjalë të drejtpërdrejtë. Për më tepër, ne eksperimentojmë me forma diskutuese të demokracisë paralelisht – jo në vend të – demokracisë përfaqësuese.

Dhe ne duam të gjejmë mënyra për të azhurnuar politikat dhe politikën e Evropës, më shumë në përputhje me mënyrën se si evropianët e shohin botën e shekullit 21 dhe rolin e tyre në të.

Sepse kur demokracia është nën kërcënim, përgjigjja qëndron gjithmonë në pasjen e më shumë demokraci-jo më pak.

Por demokracia do të thotë shumë gjëra, dhe ne duhet të ecim përpara në aspekte të ndryshme të saj. Njëra është efektiviteti: Kritikat e mos performancës së Evropës në disa sektorë janë plotësisht të vlefshme. Ne nuk kemi treguar fuqinë, përvojën dhe solidaritetin e nevojshëm për të trajtuar një krizë shëndetësore si ajo që po kalojmë tani.

Ne kemi nevojë për të nxjerrë mësime nga keqpërdorimi i Evropës në fillim të pandemisë COVID për të bërë më mirë në të ardhmen. Na duhet një bisedë për një Union të vërtetë Evropian të Shëndetit. Evropa nuk mund të kënaqet duke u mbështetur në krizat që vuan për të bërë përparim. Ne duhet të jemi në gjendje të projektojmë veten në të ardhmen pa presion urgjencave.

Ne shohim një problem të ngjashëm me rolin e Evropës në botë: ne jemi një peng në lojërat gjeopolitike të fuqive të tjera, Kina dhe Rusia para së gjithash, dhe po nxitemi nga lojtarët globalë si Facebook dhe Apple.

Dështimi ynë për të vepruar si një është rezultat i një dobësie të institucionalizuar. Rregulli i unanimitetit e bën të pamundur që BE të mbrojë interesat e saj dhe vazhdimisht minon besueshmërinë tonë.

Një aspekt i dytë ka të bëjë me të drejtat dhe liritë: ato formojnë një pjesë kryesore të institucioneve demokratike dhe integrimi në BE ka qenë jashtëzakonisht i rëndësishëm për të vendosur rregullat, të drejtat dhe liritë në shoqëritë tona.

Por ky proces ka ngecur, dhe shpesh edhe është rikrijuar. Ne kemi nevojë që BE të jetë më e mirë dhe më e guximshme në mbrojtjen e të drejtave, lirive dhe sundimit të ligjit, sepse struktura dhe vizioni aktual politik janë qartësisht të pamjaftueshme.

Disa përpiqen t’i japin besim idesë se demokracia përfaqësuese dhe liberalizmi politik nuk shkojnë domosdoshmërisht dorë për dore. Asgjë nuk mund të jetë më larg së vërtetës.

Një demokraci e denjë për emrin nënkupton jo vetëm respektimin e votës popullore, por edhe respektimin e të drejtave dhe lirive themelore, duke filluar me lirinë e shprehjes. Qytetarët të cilëve do t’u kërkohet të shprehin pikëpamjet e tyre në Konferencën për të Ardhmen e Evropës ndoshta do të na e kujtojnë këtë.

Megjithatë, në një demokraci, efektiviteti dhe rezultatet shkojnë vetëm aq larg. Një aspekt i tretë, “deshifrimi” ose kuptimi i politikës së BE-së, është gjithnjë e më problematik. Njerëzit bien dakord që maja e pushtetit të BE-së duhet të luajë një rol të madh, por ata nuk mund të shohin kush e zotëron pushtetin në Evropë ose si mund ta kontrollojnë atë.

“Sofagate” (incidenti me zyrtarët të BE me Erdogan për poltronin) është një simptomë e paaftësisë së BE-së për të folur me një zë jashtë vendit, për t’u treguar një fytyrë qytetarëve të saj, për t’u bashkuar në fjalë dhe vepër. Evropa fiton besueshmëri kur mund të flasë me një zë.

Për fat të keq, ne duhet të pranojmë se nuk do të jemi lojtari gjeopolitik që duam të jemi, për sa kohë që Evropa flet me disa zëra, nganjëherë jo nw unision, në skenën ndërkombëtare. Partnerët tanë dinë të luajnë me dobësitë tona, kështu që le të sigurohemi që të mos bëhemi thjesht vëzhgues të botës.

Ajo është e lidhur me elementin e katërt të politikës demokratike: impakti i zgjedhjeve.

Pjesëmarrja në zgjedhjet e BE-së lidhet drejtpërdrejt me rëndësinë që njerëzit i kushtojnë BE-së, prandaj ajo ishte shumë e lartë herën e fundit, në 2019. Megjithatë, njerëzit gjithashtu duan që rezultati i atyre zgjedhjeve të jetë më vendimtar se kush i quan si goditje në Bruksel dhe si ato përdorin peshën e tyre. Ne kemi nevojë për më shumë dualitet midis Parlamentit dhe ‘qeverisë’ në Evropë.

Dhe çfarëdo që të ketë ndodhur me listat transnacionale dhe Spitzenkandidaten ( tw politikanwve gjermanw qw dominojnë postet drejtuese nw Parlamentin Europian) në të kaluarën, ne nuk mund të vazhdojmë t’u japim njerëzve përshtypjen se vota e tyre numërohet, ndërsa e mbajmë pushtetin real larg nga duart e tyre kur vendoset se kush drejton me të vërtetë BE-në.

Bashkimi Evropian nuk do të jetë kurrë i ngjashëm me politikën kombëtare. Nëse francezët, le të themi, i kushtojnë më shumë rëndësi politikës, rumunët pushtetit efektiv ose holandezëve politikës parlamentare, demokracia në Evropë gjithmonë do të pasqyrojë të gjitha kwtw lëmsh dhe tradita.

Aty qëndron një mundësi: përmes debatit për rinovimin e BE-së, ne kemi një shans për të azhurnuar mënyrën e bërjes së politikës si në Bruksel ashtu edhe në nivelin kombëtar.

Nëse nxjerrim mësime nga pikat e forta dhe të metat e politikës demokratike në botën e sotme, ne mund të gjejmë mënyra për t’i rilidhur njerëzit me interesin publik dhe për të riformuar Bashkimin Evropian që u nevojiten për të ardhmen./ Euractiv/