Çmimet e Shtëpive në Tiranë: Një Treg i Shkëputur nga Realiteti!

Përsa u përket pasurive te paluajtshme, Tirana sot ështe si një nga tregjet më paradoksale në Evropë. Çmimet e apartamenteve janë rritur në nivele që tejkalojnë shumë të ardhurat mesatare të qytetit, një fenomen që ngre pyetje si ekonomike ashtu edhe ligjore e qeverisese. Në një vend ku paga mesatare mujore mezi i kalon 600 euro, apartamentet e reja në qendër të Tiranës shiten për 3,000 deri në 6,000 euro për metër katror. Keto numra thjesht nuk kane logjike ekonomike.

Pavarësisht këtyre çmimeve astronomike, dhe ne rritje galopante qe nuk perputhet me indeksimin e te ardhurave, rreth 20% e apartamenteve në kryeqytet mbeten të zbrazëta.
Ne baze te te dhenave nga INSTAT te vitit 2023 (viti i fundit i publikuar), bashkia e Tiranës kishte 245,458 banesa (pallate dhe shtëpi individuale), nga keto 52,871 banesa ishin bosh, dmth nuk kishin banorë në momentin e censusit, pra rreth 22% bosh.
E megjithekete, ndertimi i pallateve the kullave ne Tirane vazhdon me ritme me te shpejta, sikur kërkesa e vërtetë të ishte e pafundme. E vërteta është se tregu nuk komandohet nga familjet ose profesionistët që punojnë, por nga një infuzion parash të paligjshme që kërkojnë një strehë të sigurt.

Gjatë dekadës së fundit, pastrimi i parave është bërë në heshtje një nga nxitësit kryesorë të rritjes së cmimit te pasurive të paluajtshme në Shqipëri. Blerësit, si ata te lidhur me biznese të paligjshme dhe zyrtarë të korruptuar, kanë derdhur pasurinë e tyre në apartamente, jo për të jetuar në to, por për të legjitimuar pasurinë dhe për ta mbrojtur atë nga kontrollet dhe organizmat shteterore. Si rezultat, qytetarët e ndershëm me rrogat e ulëta, veshtrojne me mosbesim kullat luksoze qe ngrihen bosh mbi lagjet e qytetit te tyre.

Per ta bere situaten e tregut me konfuze, Kryeministri Rama kohët e fundit deklaroi se çmimet e apartamenteve në Tiranë ka të ngjarë të dyfishohen në të ardhmen e afërt. Një deklaratë e tillë nga kreu i qeverise, ashtu si dikur deklarata e Berishes për firmat piramidale, ngre pyetje shqetësuese: Pse një kryeministër, i vetëdijshëm për krizën e strehimit me të cilën përballen qytetarët e zakonshëm, do të inkurajonte publikisht idenë e çmimeve gjithnjë e më të larta? Në vend që të qetësojë publikun, ky mesazh rrezikon të tërheqë edhe më shumë para spekulative dhe të paligjshme në treg , duke sinjalizuar në heshtje se qeveria e mirëpret inflacionin e vazhdueshëm të nxitur nga kapitali në hije. Për familjet në vështirësi, kjo tingëllon më pak si optimizëm ekonomik dhe më shumë si një paralajmërim se shpresa për përballueshmëri po venitet.
Ky inflacion artificial ka kosto më të gjera sociale. Ai shtrembëron ekonominë, zgjeron pabarazinë dhe i lë familjet e reja të pashpresa për të përballuar ndonjëherë një shtëpi në qytetin e tyre. Ai gjithashtu riformëson identitetin e Tiranës, duke i kthyer komunitetet dikur të gjalla në zona pa banore, por me turiste qe levrijne gjithandej me canta ne shpine e me drita te fikura.
Nëse kjo prirje vazhdon, Tirana rrezikon të bëhet një qytet për pak veta, jo për njerëzit që punojnë, mësojnë, shërbejnë dhe ndërtojnë të ardhmen e saj.

A mund te kthehen çmimet në normalitet?

Kjo eshte pyetja 1 miliard dollareshe, por sidoqofte disa menyra per te dale nga kjo vorbull e pashprese edhe mund te jepen:
Qeveria nuk mund të mbetet një vëzhguese, dhe per me keq te beje deklarata qe e perkeqesojne situaten. Eshte detyre e saj te marre masa per normalizimin e situates se shtremberuar, si psh:
1-Taksa për Shtëpitë e zbraza dhe të dyta: Një taksë progresive mbi pronën duhet të zbatohet për apartamentet e dyta ose të treta, veçanërisht ato të lëna bosh për vite me radhë. Kjo do të dekurajonte blerjet spekulative dhe do të inkurajonte pronat të riktheheshin në tregun e qirasë.
2-Forcimi i zbatimit të ligjit kundër pastrimit të parave: Agjencitë e pasurive të paluajtshme dhe noterët duhet të përballen me kërkesa më të rrepta për transparencë financiare. Transaksionet e mëdha me para në dorë duhet të shkaktojnë raportim dhe hetim automatik.
3-Lidhja elejeve të ndërtimit me kërkesën reale: Autoritetet lokale nuk duhet të lëshojnë leje ndërtimi të pakufizuara pa vlerësuar rritjen e popullsisë dhe të dhënat e të ardhurave. Censuset e popullsise, dhe studimet e detajuara te rritje se popullsise, migracionit, qarkullimit te makinave, ndotjes se ambientit, etj., duhet te lidhen ngushte me nevojen per ndertime te reja. Psh, censusi tregon qe mosha mesatare e popullsise ne Tirane dhe rrethina eshte 42 vjec, nga 27 vject qe ishte ne vitin 1991, atehere si justifikohet ky bum lejesh dhe cmime i nje popullsie ne plakje?
4-Promovimi iprojekteve të strehimit, inkurajimi i partneriteteve publik-privat për të ndërtuar shtëpi për familjet punëtore, me kufij fitimi të kufizuar dhe të drejtë përfitimi të lidhur me të ardhurat, pse jo dhe politika fiskale lehtesuese per kete lloj ndertuesi.
5-Transparenca e pronesise: Krijimi i një regjistri publik që identifikon pronarët përfitues përfundimtarë të pronave, si nje hap i rendesishem për të ekspozuar korrupsionin dhe pasurimin e paligjshëm.
Rritja e pasurive të paluajtshme në Tiranë mund të duket mbresëlënës, por poshtë kullave të qelqit fshihet një fenomen i rrezikshëm , një çekuilibër që pasqyron sfidat më të thella të qeverisjes dhe drejtësisë së vendit. Strehimi duhet të jetë një e drejtë, jo një mjet për pastrim parash.

Ne vend te mbylljes:
Pavarësisht tregut të shtrembëruar të sotëm, ka arsye për optimizëm. Integrimi gradual i Shqipërisë në Bashkimin Evropian do të sjellë në mënyrë të pashmangshme mbikëqyrje financiare më të rreptë, standarde transparence dhe zbatim të ligjit kundër pastrimit të parave. Këto reforma do të thajnë pjesën më të madhe të parave të paligjshme që kanë fryrë flluskën e pronave në Tiranë.
Forcimi i ligjit do te beje qe vlerat e pronave të fillojnë të pasqyrojnë kërkesën reale dhe të ardhurat reale, jo pasuritë e fshehura. Çmimet ka të ngjarë të stabilizohen, dhe madje të ulen, duke e bërë strehimin më të arritshëm për njerëzit që jetojnë dhe punojnë në qytet. Kjo, padyshim shkon kunder rrymes se deklaratave te kryeministrit si e cituam me lart per kete subjekt. Nje gje eshte e sigurte: E ardhmja nuk ju perket spekulanteve!