Nga Ruben Avxhiu
Një shkrim interesant është botuar më 15 prill 2017, në “Daily Sabah” për Jahja Beg Dukagjinin, një prej të ashtuquajturve Poetë të Divanit. Me vendlindje ishte nga veriu i Malit të Zi, në Pljevlja, që të jep një ide sesa të përhapur kanë qenë shqiptarët në atë kohë.
Duket se Jahja Begu ka lindur disa vite pas rënies edhe të kështjellës së fundit pas Skënderbeut, në Shkodër. Edhe ai është marrë që në moshë të mitur për t’u bërë jeniçer.
Ka pasur një jetë të gjatë 93-94 vjet sipas këtij shkrimi në “Daily Sabah” dhe se të gjitha poezitë që kanë lënë pas kanë qenë në gjuhën turke.
Jahja Begu ka shkruar se i përkiste familjes fisnike shqiptare të Dukagjinëve. Si fëmijë në tokë të tuaj ai duket se ka lënë shumë mbresa të një Shihabydin Begu që i aka vlerësuar mprehtësinë dhe e ka ndihmuar të shkollohet.
“Me shpatën në një dorë e në tjetrën divitin”
“Dviti” sipas këtij shkrimi paska qenë një lloj kutie që kishte bojën dhe pendën bashkë. Jahja Begu shkruante të ashtuquajturat kaside, forma poetike që turqit i trashëguan nga arabët.
Shqiptari që mori pjesë në pushtimin e Egjiptit nga Turqia i thurri lavde në kasidet e tij, Sulltan Selimit të Vrenjturit duke i siguruar vetes statusin e poetit të oborrit. Sipas shkrimit sulltani i tij i preferuar kishte qenë Sulejmani i Madhërishëm, një prej sundimtarëve më të shquar turq në fushën e betejës.
Sigurisht ishte koha e zgjerimit të perandorisë, ku fryma epike dhe kalorsiake karakterizonte perandorinë e sulltanët ende dinin të përdornin më mirë shpatën sesa lugën.
Poema e rrezikshme që i kushtoi pozitën
Jahja Begu kishte fituar bashkë me famën edhe cmirën e një poeti tjetër Hajali Beu, që njihej më shumë për poema lirike e të ngrohta, kurse Jahjha Begu ishte realist, luftarak dhe epik.
Rivali i tij e gjeti mirë momentin për ta denoncuar shqiptarin te sulltani i kohës, për poemën “Shehzade Mustafa”, që u bë një elegji e famshme e kohës. E njohur ndryshe si “mersije”, një poemë që shkruhet për vdekjen e një njeriu të dashur. Mesa duket Jahja Begu e kishte shkruar për sulltanin që kishte vrarë djalin e tij.
Sulltani sulmohej tërthorazi me vargje, kur një Rustem Pasha në mënyrë të drejtpërdrejtë.
“Elegjia është një poemë mahnitëse edhe sot e kësaj dite e poezisë turke”, shkruan “Daily Sabah”.
Jahja Begu u dënua me internim dhe nuk e rifitoi dot më kurrë vendin e tij në kryeqytetin e perandorisë.
Në fund të jetës, i mbyllur në vete, kishte vendosur të bëhej dervish dhe vdiq në Loznica apo Dubrovnik.
Shkrimin e “Daily Sabah” mund ta gjeni këtu: https://www.dailysabah.com/portrait/2017/04/15/taslicali-yahya-a-janissary-poet
Poezia për shqiptarët
Në radiokosovaelire.com gjeta një poezi të Jahja Begut të përkthyer në shqip. (Aty mora edhe fotografinë e përdorur këtu lart). Poezia karakterizohet nga krenaria e jashtëzakonshme për prejardhjen shqiptare:
Raca ime është racë shqiptare…
E gjithë familja ime me shpatë rronte.
Tamam si zemër luani,
Ata si shqiponjat ndërtojnë shtëpitë e tyre mes gurësh.
Ky është gjeni, origjina e atij që është shqiptar.
Ai është si margaritar, i fshehur mes gurësh…
Duke mos ditur turqish, apo “osmanisht”, nuk mund të vlerësoj drejpërdrejt vlerën e poemave të tij përfshi edhe origjinalin e përkthimit të mësipërm. Po Jahja Begu mbetet një personazh interesant historic, ndoshta përfaqësues i një brezi shqiptarësh që u bë shpejt boshti i jeniçerëve, segmentit më të jashtëzakonshëm të perandorisë më të madhe të kohës.
