Shqipëria ka një politikë konsistente për garantimin e plotë të të drejtave të pakicave kombëtare

Qëndrueshmëria e Bashkimit Evropian varet nga mbarë i Ballkanit Perëndimor, por pa Ballkanin Perëndimor BE mund të jetë një lider ndërkombëtar ndërkombëtar.

Zonja zv/presidente Iotova, duke ju falenderuar për intervistën, dua të evidentoi faktin se kjo është vizita e dytë në Tiranë (14-16 shtator 2023) që Ju zhvilloni në vend, e para ishte para 6 vitesh, ku u takuat me. Personat e lartë të vendit, deputetët e prekur dhe zona të mëdha nga Tirana, pra kjo është një periudhë kohe dhe për të njëjtin mendim lidhur me Shqipërinë e sotme të marrëdhënieve të Bullgarisë?

-Kam kujtime të mrekullueshme nga vizita në vitin 2017–momenti ishte shumë e madhe. Unë isha e para nga përfaqësuesit e lartë të shtetit bullgar që vizitova komunitetin bullgar në Shqipëri pas njohjes zyrtare të pakicës bullgare. Më kujtohet ende ndjenja e mirë gjatë takimit me ta-veshjet e bukura bullgare dhe këngët popullore, gjuha e tire e bullgare e vjetër. Nuk do ta harroj atë që na thanë bashkatdhetarët tanë-fëmijët e tire i mësojnë fjalët e para shqipe vetëm kur klasën e parë. Në familje flitet bullgarishtja.

Zhvillova takime në nivele më të larta, pata biseda të larta dypalëshe me Presidentin e atëhershëm Ilir Meta, me Kryetarin e atëhershëm të Kuvendit Gramoz Ruçi, me kryeministrin Edi Rama. Ata më garantuan se të drejtat e pakicës kombëtare bullgare do të respektohen në teknika, jo vetëm formalisht. Shteti shqiptar ka një politikë konsistente për garantimin e plotë të të gjithë pakicave kombëtare. Mund të jetë një shembull për vend e të tjera që synojnë anëtarësimin në Bashkimin Evropian. Kjo është qasja evropiane–mundësi për integrimin e minoriteteve të bashkuara me anëtarësimin e identitetit, gjuhës, kulturës, traditave të tyre. Sepse Bashkimi Evropian do të thotë të drejta dhe aty ku ato nuk respektohen, nuk është BE.

Bullgaria dhe Shqipëria gëzojnë miqësinë para shumë kohësh. Ne e mbajmë në mënyrë aktive dialogun në më të lartë dhe kjo garanci për zgjidhjen e zgjidhjeve, nëse dëshironi. Natyrisht, ka ende potencial të pashfrytëzuar në bashkëpunimin dypalësh në shumë fusha–ekonomi, tregti, turizëm, infrastrukturore rajonale, arsim, shkencë, kulturë.

Zonja zv/presidente, cila ë sht ë axhenta juaj gjat ë vizitë ë s dy ditore q ë do t ë zhvilloni n ë Tiran ë ?

-Programi i delegacionit bullgar është mjaft i ngjeshur. Do të kem rastin të takoj Presidentin Bajram Begai, Zëvendëskryeministren Belinda Balluku, Kryetaren e Kuvendit Lindita Nikolla, Ministrinë e Punëve të Brendshme Taulant Bala. Kemi shumë tema për të folur-si në kontekstin dypalësh ashtu edhe në atë panevropian. Natyrisht, theksi do të jetë censi. Besoj se ai do të bëjë të drejtën me standardet më të larta evropiane, në kushtet e transparencës së plotë dhe të autoriteteve shqiptare do të zbatojnë të gjitha masat e duhura për të përdorur në gjuhën angleze. për vetëvendosje.

Para publikut shqiptar do të prezantojmë librin e prof. asoc. Spas Tashev “Bullgarët në Shqipëri”. Falenderoj shoqatën “Bullgarët në Shqipëri” që mund të botonim në gjuhën shqipe këtë studim të vyer me këndvështrimin e tij historik bashkëkohor dhe ta prezantojmë në prag të censit. Jam e bindur se libri do të kontribuojë për këtë që bullgarët dhe shqiptarët të njohin më mirë njëri-tjetrin dhe do të zgjojnë interesin në rrethet shkencore.

Më mirë vjen që do të kemi mundësi të takojmë Rektorin e Universitetit të Tiranës, Prof.Artan Hoxha. Delegacioni bullgar profesor profesor nga universiteti bullgare dhe nga Akademia Bulgare e Shkencave. Besoj se do të arrijmë të thellojmë kontaktet në fushën e arsimit të lartë dhe shkencës.

Në fshatin e Ostrenit të Madh, në Gollobordë, do të takoheni me përfaqësuesit e pakicave kombëtare bullgare, si dhe me përfaqësuesit e pushtetit lokal. Do të çelim vitin e ri shkollor në shkollën për mësimin e bullgarishtes në qytetin e Elbasanit, ku do të bisedojmë edhe me përfaqësuesit e minoritetit bullgar.

Vitet e kapitalit, pra investimet bullgare kan ë njohur interes n ë fundit rritje p ë r shqiptar shqiptar. Doja t ë ve ç oja k ë tu bankë ë n bullgare FiBank, e cila sht ë rritur sektorin nga viti n ë vit-nj ë model p ë rfaqesues i biznesit bullgar, por edhe biznese të tjera n ë t ë ndrysh ë m t ë ekonomis ë . Duhet evidentuar k ëtu edhe turizmi, interesi i bullgar ë ve p ë r t ë kaluar pushimet n ë Shqip ë ri. Pastaj, Koridori 8-t ë , nj ë arterie er ë nd ë sishme, rajonale, ku shpesh ka patur spekulime, por si ç deklaroi para pak dit ë sh n ë Tiran ë eurodeputeti bullgar Andrey Novakov, se: “autostrada nga Sofja n ë Tiran ë po kthehet n ë nj ë prioritet strategjik evropian”. Si e gjykoni k ë t ëzhvillimi dhe cili ë sht ë mendimi juaj, a ka vend q ë shk ë mbimet ekonomike duhet t ë jen ë n ë nj ë nivel m ë t ë lart ë ?

-Korridori i 8-të është me rëndësi strategjike për konektivitetin dhe tregtinë mes nesh, për dallimet ekonomike. Në mënyrë që të bëjë veprimet e misionit tonë për krijimin e një rajoni ekonomik të begatë të këtyre vlerave të përbashkëta, pluralizmin, këtë lëvizje të lirë të njerëzve, mallrave dhe shërbimeve. Një zhvillim pozitiv është linjës direkte ajrore Tiranë-Sofje në dhjetor 2023. Jemi në proces organizimi i mbledhjeve të Komisionit të Ndërqeveritar Bullgaro-Shqiptar për Bashkëpunim Ekonomik. Do të bëjë shumë që procesi i Berlinit të ishte më ambicioz dhe më efektiv. Bashkimi Evropian ofron shumë mundësi, por është në duart tona që të bëjmë një punë më serioze dhe konkrete.

N ë vitin 2017, me miratim t ë Parlamentit Shqiptar, pakica bullgare p ë r her ë t ë par ë up ë rfshi n ë kushtetut ë n e Shqip ë ris ë , duke u njohur si minoritet, ç ka Borisov-kryeministri i atehershem bullgar u shpreh me shume konsiderata duke e quajti k ë t ë akt “nj ë ngjarje historike?. Ç farë ka sjell ë kjo p ë r pakicat bullgare n ë Shqip ëri?

-Ne kaluam një proces jo të lehtë të njohjes së minoritetit bullgar në Shqipëri, u deshën shumë vite, por falë politikave konsistente të një politike politikash bullgare, përfshihen edhe në nivel evropian, arritëm këtë sukses. Natyrisht, kemi ende punë për të bërë. Pres nga ana e shoqatave bullgare që të gjithë më aktive. Unë falënderoj ata për fushatën aktive para censit, nuk është një detyrë e lehtë duke pasur parasysh ndikimin e ushtruar nga përfaqësuesit e minoriteteve të tjera. Dua t’u bëj që të mos kenë frikë të vetëdeklarohen si bullgarë. Ata kanë qëndruar e shtetit bullgar. Sa më shumë janë shqiptarët që do të vetëidentifikohen si bullgarë, aq më shumë kujdes dhe kujdes do të marrin nga shteti dhe bullgar-për shqiptar identitetit, gjuhës, kulturës, traditave bullgare, si dhe për kontakt e rajoneve të banuara me përfaqësues të pakicave kombëtare bullgare. Problemet ekonomike dhe sociale nuk janë të pakta në këto rajone. Dua të theksoj se e konsideron suksesin finalizimin e shumë procedurave për emërimin e përfaqësuesve të pakicave kombëtare bullgare në Komitetin e Shqipërisë për Pakicat Kombëtare në Republikën e Shqipërisë.

Znj.zv/presidente Iotova, si mendoni ju, sa ndikojn ë mb ë shtetja dhe mbrojtja e pakicave, reciprokisht n ë vend tona, p ë r njohje m ë t ë mir ë t ë traditave, zakoneve dhe n ë afrimin midis dy popujve. dhe qeverive tona?

-Përfaqësuesit e komuniteteve të ndryshme etnike janë motori i ndërmjetësimit dy gjuhës. Njohja e saj është garanci për zgjidhjen më të lehtë të problemeve, është çelësi i bashkëjetesës paqësore dhe rruga e suksesshme përpara. Sot çdo qytetar i Evropës ka të drejtën e vetëidentifikimit, ka të drejtë të tregojë dhe të mbrojë identitetin e vet. Jam sistem e bindur se të zhvillohesh me sukses, të jesh adekuat me realitetin modern, nuk do të thotë të heqësh dorë nga identiteti yt. Në të kundertën. Ja për shembull–hapja e qendrave kulturore në Sofje dhe Tiranë do të nxisë njohjen e mirë dhe kontaktet mes dy popujve.

N ë Shqip ë ri funksionon dhe jan ë ë afro 10 shoqata t ë pakicave bullgare, si n ë Gor ë , Gollobord ë , Tiran ë , Korc ë , Berat, etj. Ç ë roli duhet t ë luajn ë k ë to shoqata ë r t ë far këngë traditat , sidomos gju ë n, e cila p ë r arsye t ë ditura historike nuk ë sht ë n ënivel e duhur?.

-Shqipëria e ka komunitetin bullgar të tjerët më mirë në Ballkan. Për shekuj me radhë janë gjuha arkaike bullgare, traditat dhe kultura bullgare. Është një ndjenjë e papërshkruar kur dëgjon të flasë gjuhën bullgare, të cilët janë paraardhësit tanë janë folur që në “Shekullin e Artë” të shtetit bullgar-pra fundi i shekullit të 9-të dhe fillimit të shekullit të 10-të. Por kjo nuk mjafton sot në botën moderne. Pasardhësit e bullgarëve këtu duhet të dinë gjuhën letrare bullgare, kjo do t’u hapë atyre shumë mundësi, si për shembull studimi në shkollat ​​e larta bullgare. Në këtë drejtim kemi shumë punë për të bërë-të zgjerojmë rrjetin e shkollave të shërbimeve të dielës, ku mësohet bullgarishtja, të zhvillojmë bashkëpunimin mes universiteteve bullgare dhe shqiptare.

 A ka qeveria bullgare projekte p ë r t ë financuar aktivitete t ë ndryshme q ë kan ë t ë b ë jn ë ë me kujdes ë ë tire shoqatave, apo projekte infrastrukturore p ë r ato zona ku jeton komuniteti bullgar n ë Shqip ë ri?

-Shteti bullgar ofron fonde në të dyja mënyrat e financimit. Tashmë ka projekte të realizuara, siç është botimi i librit “Bullgarët në Shqipëri”, të cilët bëjnë të prezantojmë zyrtarisht. Jane realizuar edhe projekte me te vogla infrastrukturore. Natyrisht, ka ende shumë për të kërkuar, ndaj ne kemi një plan për të siguruar fonde për pakicën bullgare në Shqipëri dhe rajone që ajo jeton. Gjithashtu presim që me censin do të konfirmohet numri i madh i bullgarëve dhe në këtë mënyrë do të shtohen mjetet financiare për ta.

Znj.zv/presidente Iotova, mesi i muajit shtator, është në shumë vende të botës me hapjen e shkollave bullgare, të gjuhës për mësimin e gjuhës bullgare, si Valencia, Barcelone, Athinë, Pragë, etj. Besoi se kjo do të ndodhë edhe në vend, ku ka disa shkolla të tilla që fëmijët mësojnë gjuhën bullgare. Një pjesë e programit tuaj, prania në këto ngjarje apo prania juaj në Shqipëri ishte një koncidencë me këtë ngjarje arsimore?

 Dita e parë e shkollës është festë e madhe që është edhe më e madhe në shkollat ​​bullgare jashtë vendit. Unë jam shprehur, nëse programi im më lejon, ta ndaj këtë ditë me bashkatdhetarët tanë jashtë vendit–qofshin ata në Siatëll të Australisë apo këtu në Elbasan. Sipas meje politika më e suksesshme e shtetit bullgar për bashkatdhetarët tanë vendi jashtë vendit është politika e arsimimit. Shkollat ​​e dielës forcojnë shpirtin bullgar, ruajnë dhe përhapin gjuhën dhe njohuritë për Bullgarinë. Ato janë lidhja e drejtpërdrejtë me Bullgarinë. Unë e admiroj zellin e nxënësve që kanë të bëjnë të frekuentojnë shkollat ​​e dielës në fundjavë, bëjnë të gjitha fushat në shkollat ​​e gjata të javës. Falenderoj mësuesit bullgarë të gjithë me profesionalizëm, përkushtim dhe dashuri të pafund, burgin interesimin e fëmijëve për bullgarishten, duke transmetuar dashurinë e tire të fortë për Bullgarinë. Falenderoj që nuk i harrojnë rrënjët e vet dhe i rrisin fëmijët me dashuri për atdheun.

Se fundi zonja zv/Presidente, dihet tashmë konflikti i krijuar midis Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut, ç’ka ka penguar këtë të fundit por edhe Shqipërinë për hapjen e negociatave për integrimin në Bashkimin Evropian. A keni Ju besim se ky problem, përfshirja e pakicave bullgare në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut do të zgjidhet, ku e kaluara të mos bëhet “ferre” nëpër këmbët e sotmen dhe të ardhmen, duke luajtur rol në vendet e rajonit të Ballkanit?

-Së pari, dua të theksoj se kam qenë gjithmonë mbështetëse e tezës se dy vend–Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria, nuk duhet të bashkohen në rrugën e integrimit evropian. Kjo është dëmshme. Duke qenë se konkluzionet e korrikut të 2022-ës të Këshillit treguan qartë ndryshimet në proceset e anëtarësimit të dy gjuhëve, përparimi i mëtejshëm i Shqipërisë dhe shpejtësia e negociatave varen vetëm nga veprimet dhe rezultatet e Tiranës, në përfundimin me parimin në meritat e veta. Unë e përgëzoj Shqipërinë për fillimin e negociatave për anëtarësim në korrik 2022–një dëshmi është e qartë për progresin e arritur.

Dyti, Bullgaria është lobisti më i mirë i Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian. Ju kujtoj se pas një ngecjeje fjalë, tema e anëtarësimit evropian të këtyre gjuhës u fut në rendin e ditës në vitin 2018 nga Presidenca bullgare e Këshillit të BE-së. Jam e bindur se qëndrueshmëria e Bashkimit Evropian varet nga qeveria e Ballkanit Perëndimor. Besoj gjithashtu se pa Ballkanin Perëndimor BE nuk mund të jetë një lider ndërkombëtar.

Sa i përket Republikës së Maqedonisë së Veriut, përfshirja e minoritetit bullgar në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut është diçka që do të garantojë të drejtat e tyre. Së bashku me njohjen e tyre, ne do të monitorojmë me përpikëri nëse këto të drejta respektohen në praktikë. Jo rastësisht në fillim të bisedës sonë tërho nuk ndaj saj se Shqipëria mund të shërbejë si shembull për vend të tjera sa i përket qëndrimit të saj evropian ndaj anëtarëve të pakicave të ndryshme.

faleminderit

Intervistoi: Ded Kola