Grekët, Vorio Epir nga Universiteti i Gjirokastrës

Që grupe apo qoftë edhe individë ekstremistë do të prodhojnë gjithmonë ide, pamflete apo dokumente të rreme, që synojnë të manipulojnë historinë duke hedhur teza antikombëtare, kjo është e ditur, sepse ka ndodhur jo pak herë. Por që të përdoret një institucion i nderuar arsimor, si Universiteti “Eqerem Çabej” në Gjirokastër, kjo është skandaloze. Ndiqeni se çfarë ka ndodhur…
Disa ditë më parë, Departamenti i Gjuhës, Letërsisë dhe Qytetërimit grek në Universitetin publik të Gjirokastrës ka hedhur në faqen zyrtare dy dokumentarë në gjuhën greke, njëri që i dedikohet lashtësisë dhe tjetri që ka lidhje me përvjetorin e fitores mbi fashizmin. Ky është një departament, që funksionon për studentë, të cilët i përkasin në shumicë dërrmuese etnisë greke. Por cila është përmbajtja e këtyre dokumentarëve, që janë publikuar nën logon e Universitetit shtetëror të Gjirokastrës?
Dokumentari i parë, që ka lidhje me lashtësinë, ka në përmbajtje një ndërthurje të historisë me mitologjinë. Nëse nuk njeh këtë të fundit, sigurisht në versionin grek, do të hasësh jo pak vështirësi në kuptimin e tij. Në të jepen në mënyrë të detajuar shumë zona të jugut të Shqipërisë, të cilat lidhen pashmangshmërisht me mitet greke. Bën përshtypje fakti se, çdo pjesë trajtohet si të mos ketë asnjë lidhje me Shqipërinë e shqiptarët, por thjesht e qartë me Vorio Epirin, siç thuhet e nënkuptohet kudo. Nuk mungojnë radhët për Selenicën e Vlorës, për Orikun e lashtë, apo për qytetin Vilis, që ne e njohim si Bylisi në zemër të Mallakastrës. E po kështu për Amantian, që ndodhet në zemër të Labërisë, në fshatin Vajzë, Nikaian e me radhë. Por ç’tregohet për vet Gjirokastrën për shembull dhe për kalanë e saj?
“Sipas dokumentarit, kalaja e Gjirokastrës mori emrin e Argjirosë, e cila ishte me orgjinë greke, e po kështu edhe vet qyteti i Gjirokastrës. E jo vetëm kaq, sepse më tej dokumentari thekson se, edhe mënyra e ndërtimit të kalasë, ikonat e pikturat tregojnë se këtu mori një hov edhe më të madh qytetërimi grek”.
Askund nuk thuhet se, gërmimet arkeologjike kanë dhënë elementë të qartë të jetës që në shekujt V-II para Krishtit. Ashtu si trakte muresh, që dëshmojnë për një qendër me rrënjë të periudhës pararomake. Në dokumentar nuk citohen historianë si Tit Livi, që shkruan e flet për Gjirokastrën e vitit 169 para Krishtit, por edhe shumë autorë të tjerë të mëpasshëm, shqiptarë apo të huaj.
Ashtu përmenden edhe një sërë vendesh të tjera, si Manastiri i Cepos, ku sigurisht nuk tregohet se këtu është mbajtur një nga kuvendet më të famshme të krerëve të jugut, e ku u vranë mëse 160 andartë grekë në 1914-n, ashtu siç flitet për Nepravishtën apo edhe për të gjithë kishat e manastiret e Lunxhërisë, pa thënë për historinë e kësaj zone, që nuk pranoi kurrë t’i përkulej grekëve. Por, shkojmë më tej…
Antigonea, që ngrihet jo larg qytetit të Gjirokastrës, në histori njihet si një qendër e themeluar nga Pirro i Epirit në respekt të gruas së tij të parë, Antigonesë. Ndërkohë në dokumentarin, për të cilin ne po flasim, ky qytet antik konsiderohet si një qendër e qytetërimit dhe zhvillimit grek. Në vitin 167 para Krishtit – sipas dokumentarit, – Antigonea do të shkatërrohej së bashku me 70 qytete të tjera të Vorio Epirit.
Në dokumentar nuk përmenden faktet e kudogjendura, të sjella nga historianë e autorë antikë si Straboni, Polibi, Plini, Tit Livi, Skymni, Tukididi e kështu me radhë deri te Herodoti, që banorët e Epirit i identifikojnë me termin barbarë, pra si jo grekë. Ashtu siç nuk thuhet se, Pirro i Epirit u shpëtua pikërisht nga dy fisnikë molosë, e mbi të gjitha nga mbreti ilir Glauk, çfarë tregohet në gravura të shpërndara në shumë vende të botës. Vlen për t’u përmendur një tjetër fakt, që ka lidhje edhe me vet zonën e Dropullit dhe prejardhjen e këtij emri. Siç theksonte edhe vet Eqerem Çabej, emri Dropull ka ardhur nga lumi Drino, një emër ky që haset kudo në zonat ku jetonin ilirët, Drini në Shkodër, Drina në Bosnjën e sotme, Drini i Zi në Strugë dhe ai i Bardhë në Pejë. Është fakt se, emri Drino në këtë zonë, siç citon edhe profesor Kristo Frashëri, haset shumë kohë para se të themelohej Hadrianopoli nga perandori romak Hadrian. Këto të vërteta s’kanë gjetur vend në dokumentar.
Një vend të veçantë zë Apolonia, për të cilën thuhet se u themelua si një vend i rëndësishëm ku mblidheshin krerët e Korfuzit dhe Korintit, por nuk saktësohet se ky qytet, siç pohojnë Stefan Bizantini, Straboni, Plutarku e deri tek Aristoteli, kishte pasur një popullsi vendase ilire, e vetëm më pas u vendosën aty kolonët grekë. Elementë të tjerë, që përfshihen në dokumentar, lidhin me të shkuarën greke edhe historinë e kalasë së Lëkurësit në Sarandë, Delvinës e kudo në jugun e Shqipërisë.
Qartazi nënkuptohet se shqiptarët nuk kanë asnjë lidhje me këto toka, të krishterët trajtohen si grekë, ndërsa myslimanët si njerëz pa identitet. Ka momente, kur pohimet e pambështetura në asnjë argument historik e shkencor bëhen patetike, kur theksohet se, pavarësisht tentativave për t’i zhdukur nga rrënjët, me urrejtje, përçmim, mllef e shumëçka tjetër, ata mundën të mbijetojnë në Vorio Epir, në ato që i quajnë në dokumentar si tokat e tyre e që dallohen kudo përmes kalave, kishave, ikonave, mitologjisë etj.
Dokumentari është i gjatë mbi një orë e 20 minuta dhe është i mbështetur i gjithi në këtë vijë logjike.
Por, të shohim disa elementë të dokumentarit të dytë, që i përket periudhës 1939-1944. Edhe këtu, pohimet janë shokuese, nëse mendon se kanë dalë nga një departament brenda një universiteti shtetëror shqiptar.
“Lufta italo-greke e vitit 1940, në dokumentar cilësohet si një tentativë e qartë e perandorisë italo-shqiptare për të zgjeruar kufijtë në dëm të shtetit grek. Jo më kot – thuhet më tej, – 100 mijë shqiptarë iu bashkuan trupave italiane. Por nëse populli i thjeshtë, populli i thjeshtë shqiptar ishte në bashkëpunim, pra në mbështetje të trupave greke kundër fashistëve, çamët thuhet se ishin bashkëpunëtorë të tyre”.
Nuk theksohet fakti, që Shqipëria ishte një vend i pushtuar në atë kohë nga italianët, por këto pohime janë të njëjtat të përdorura nga shteti grek në atë kohë, për të vendosur ligjin e luftës, që është ende edhe sot në fuqi. Nga krahu tjetër, kriminalizohet popullsia çame, duke mos pasur asnjë fakt konkret, ose duke treguar të dhëna të cunguara, të deformuara apo krejtësisht të njëanshme. Trupat greke, në dhjetor të 1940-s – sipas dokumentarit, – u pritën si çlirimtare në Këlcyrë e Përmet, e më pas edhe në Delvinë. Në asnjë moment nuk thuhet një e vërtetë e asaj lufte, që pasoi me pushtimin e jugut të Shqipërisë nga grekët, e me masakrat e tmerrshme ndaj popullsisë çame.
Elementët që shërbejnë këto dokumentarë bëhen më të rëndë, për sa kohë vijnë nga sallat e një institucioni arsimor, që mban emrin e një prej figurave më të mëdha të shkencës, arsimit e kulturës shqiptare, Eqerem Çabejt. Një universiteti, që nuk ka rreshtur së nxjerri figura të njohura, duke përfaqësuar një nga qytetet me traditën më të spikatur kulturore, historike e patriotike.
Në këtë rast, komentet janë të tepërta. Organet përkatëse duhet thjesht të zbatojnë ligjet, duke vënë përpara përgjegjësisë arkitektët e këtyre rrymave ekstremiste, që nuk i shërbejnë kurrsesi bashkëjetesës, bashkëpunimit, apo ngritjes së urave të komunikimit e tolerancës. Përkundrazi, materiale të tilla shërbejnë veç për të nxitur ndasi e për të krijuar probleme. Ligjet janë të qarta, tashmë thjesht duhen zbatuar.