Intervistë me Edita Tahirin, kryenegociatore në dialogun Kosovë-Serbi.

DW: Zonja zëvendëskryeministre, në çfarë faze ndodhet dialogu me Serbinë, po vazhdon zbatimi i marrëveshjeve apo jo?

Tahiri: Dialogu me Serbinë ka vazhduar menjëherë pas shpalljes së rezultateve të zgjedhjeve nacionale në Kosovë, por niveli i dialogut është vetëm në zbatimin e marrëveshjeve. Procesi i zbatimit të marrëveshjeve dhe obligimet tona zbatuese si palë në bisedime janë të karakterit teknik, prandaj unë si udhëheqëse e procesit të zbatimit të marrëveshjeve kam qenë e angazhuar dhe si shtet ju kemi përgjigjur të gjitha ftesave të BE-së për të vazhduar, mirëpo ishte Serbia, që nuk i është përgjigjur pjesës më të madhe të ftesave. Sa i përket asaj, se ku qëndrojmë me zbatimin e marrëveshjeve, unë do ta kisha ndarë në dy faza. E para, sa i takon zbatimit të marrëveshjeve nga dialogu teknik, ato në pjesën më të madhe janë zbatuar dhe këtu kemi të bëjmë me marrëveshjet, që kanë të bëjnë me lëvizjen e lirë të njerëzve, të mallrave, tregtinë e lirë ndërmjet të dyja shteteve. Funksionon mirë marrëveshja e IBM-së dhe tash jemi në fazën e bisedimeve për ndërtimin e ndërtesave të përhershme në gjashtë pikëkalimet kufitare. Pikërisht me 04.09. do të ketë një takim në Bruksel për (IBM), ku do të diskutohen planet për këto ndërtesa dhe për lokacionet e tyre. Po ashtu marrëveshja për bashkëpunimet rajonale është duke u zbatuar mirë, ndonëse kohë pas kohë ka pengesa dhe këto pengesa vijnë nga Serbia. Shembulli i fundit është nënshkrimi i deklaratës rajonale për personat e pagjetur, ku Kosova nuk është ftuar që të jetë pjesë nënshkruese e kësaj deklarate. Unë do t’ia bëj një shkresë organizatorit dhe do t’ia kujtoj se Kosova në bazë të marrëveshjes së Brukselit ka të drejtë të marrë pjesë si shtet në iniciativat rajonale.

Faza e dytë e dialogut për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet dy shteteve, zbatimi i marrëveshjeve ka qenë i mirë në fushën e mbylljes së strukturave paralele të policisë dhe integrimit të tyre në policinë e Kosovës. Po ashtu pas zgjedhjeve lokale në fund të vitit 2013 katër komuna në veri kanë marrë pjesë në zgjedhje dhe sot kemi strukturat legale. Katër komunat kanë miratuar statutin sipas ligjeve të Kosovës, asamblistët kanë dhënë deklaratat e betimit me ligjet e Kosovës. Zbatohet mirë ligji për amnistinë, fondi për zhvillim është në rrjedhë e sipër, tashmë paguhen taksa doganore edhe në dy pikalimet kufitare na Jarinje dhe Bërnjak. Por ka gjëra, që ende nuk zbatohen, shembull është zhbërja e strukturës paramilitare” Mbrojtja Civile”, që nuk ka përfunduar plani për zbatim dhe këtu mund t’iu them se nga ana e Serbisë ka shmangie nga obligimet. Në si qeveri kemi dorëzuar planin e integrimit të kësaj strukture në institucionet e Kosovës, por Serbia ende nuk ia ka dorëzuar Brukselit planin për zhbërjen e tyre. Po ashtu ka ngecur zbatimi i marrëveshjes për çështjet e drejtësisë dhe më vonë pritet të adresojmë çështjen e asociacionit të komunave me shumicë serbe.

DW: Zonja zëvendëskryeministre, kur jemi te çështja e drejtësisë, Serbia ka një kërkesë për një gjykatë të veçantë në pjesën veriore të Kosovës, është kjo kërkesë e pranueshme për palën kosovare.

Tahiri: Tashmë është arritur marrëveshja për këtë çështje, sepse plani për zbatimin e marrëveshjes për çështjen e drejtësisë është i definuar në pjesën më të madhe. Pjesa, për të cilën jemi marrë vesh, është se do të ketë një gjykatë themelore në Mitrovicë, e cila do të jetë në kuadër të sistemit unitar të shtetit të Kosovës, e cila do të veprojë për shtatë komuna, pastaj do të ketë një zyrë, e cila do të jetë zyrë e prokurorisë, apo do të jetë një panel, që do të jetë në kuadër të gjykatës së apelit të shtetit të Kosovës. Pra këto janë dy mekanizma që do të vendosen në Mitrovicë dhe me këtë rast shteti i Kosovës do të shtrijë sovranitetin në fushën e drejtësisë dhe gjykatësit dhe prokurorët serbë do të integrohen në sistemin e drejtësisë së Republikës së Kosovës.

DW: E përmendet me herët çështjen e asociacionit të komunave me shumicë serbe. Qeveria e Serbisë tashmë ka hartuar një statut të saj për këtë asociacion, ku thuhet saktësisht, që arsimi dhe shëndetësia mbesin nën juridiksionin e Serbisë. A do të mbesin kështu?

Tahiri: Nuk është Serbia, që mund të hartojë mekanizma, që janë në kuadër të shtetit të Kosovës. Marrëveshja e Brukselit e definon qartë, që ky asociacion me shumicë serbe do të jetë i ngjashëm me asociacionin ekzistues që është në Kosovë. Ministria e Pushtetit Lokal të Kosovës ka hartuar një projektstatut ku asociacioni i komunave serbe do të ketë një karakter konsultativ dhe koordinues me komunat me shumicë serbe dhe në asnjë rast nuk do të ketë pushtet ekzekutiv. Kështu thotë edhe marrëveshja e Brukselit dhe kështu do të bëhet edhe plani për zbatim. Sa i përket çështjes së arsimit dhe shëndetësisë, ligji për vetëqeverisje lokale i shtetit të Kosovës e bën të qartë që niveli i arsimit dhe shëndetësisë, trajtohet në nivelin nacional, ndërsa disa kompetenca janë për komunat dhe kjo definohet se deri në çfarë mase komunat kanë kompetenca në këtë mes, por esenca është që arsimi dhe shëndetësia trajtohet në nivel nacional.

DW: Zonja zëvendëskryeministre, kur folët për lirinë e lëvizjes, pjesë e marrëveshjes së Brukselit është edhe liria e lëvizjes në veri të Kosovës, mirëpo marr shembull këtu urën kryesore mbi Lumin Ibër, e cila vazhdon të jetë e mbyllur për qarkullim me të ashtuquajturin parku i paqes. Disa herë keni deklaruar se kjo urë do të lirohet për qarkullim, por kjo akoma nuk po ndodh. Pse?

Tahiri: Sa i përket lirisë së lëvizjes në veri, unë mund t’iu them se pjesa më e madhe e barrikadave janë hequr dhe kjo është rezultat e marrëveshjes së Brukselit të 19 prillit. Ndërkaq në barrikadën në Urën e Ibrit ka pasur një ndërhyrje nga Serbia, që ta heqë barrikadën, por i vendosi disa të tjera si barrikada parqe. Duke qenë se këto ishin veprime unilaterale të Serbisë, ne kemi kërkuar angazhimin e Bashkimit Evropian, që këtë çështje ta adresojmë më dialog. Për këtë qëllim janë mbajtur dy takime në Bruksel dhe tashmë kemi marrëveshje. E para është që kemi kërkuar moratorium në veprime destruktive dhe prej atëherë tashmë janë ndalur veprimet dhe parimi i dytë ka qenë që BE ka marrë përsipër që të dalë me një vlerësim teknik për gjendjen e urës dhe më pas do të bëjë revitalizimin e urës. Në kuadër të rikonstruktimit të urës do të hiqet ky park i paqes dhe të gjitha pengesat e tjera përreth urës.

DW: Ka një afat të caktuar përfundimi revitalizimi i urës, që po e quani?

Tahiri: Data e parë është që në fillim të shtatorit Bashkimi Evropian do të dalë me vlerësimin teknik të gjendjes së urës dhe pasi që të konstatohet gjendja, mbi bazën e kësaj analize, një ekip profesional do të japë një plan rekostruimi dhe pastaj do të fillojnë punimet. Do të thotë në fillim të shtatorit BE do të dalë me vlerësimin teknik, atëherë në bazë të asaj do të dihen datat e fazave tjera, faza e hartimit të planit për rekonstruktim dhe faza finale e ndërtimit.

DW: Dhe finalja e gjithë kësaj zonja Tahiri do të jetë që Ura mbi Lumin Ibër do të jetë krejtësisht e lirë për qarkullimin e njerëzve dhe mallrave pa asnjë pengesë qoftë park i paqes, apo diçka e tillë e kësaj natyre?

Tahiri: Pas gjithë këtyre angazhimeve, që siç ju thashë, është pjesë e marrëveshjes se Brukselit, pas angazhimit dhe financimit të BE-së do të jetë urë në funksion të lëvizjes së lirë të automjeteve dhe njerëzve, siç ka qenë gjithmonë.

DW: Zonja zëvendëskryeministre, vakumi institucional, që po mbretëron në Kosovë, mund të cilësohet si pengesë e vazhdimit të dialogut Kosovë-Serbi?

Tahiri: Gjatë këtij viti ka pasur zgjedhje nacionale në Serbi, ka pasur zgjedhje nacionale në Kosovë dhe ndryshim gjeneratash dhe udhëheqësish në Bashkimin Evropian dhe të gjitha këto zhvillime kanë pasur ndikimin e tyre në agjendën e dialogut të Brukselit, mirëpo zgjedhjet nuk e kanë penguar rrjedhën e dialogut për zbatimin e marrëveshjeve Kosovë-Serbi. Ne si qeveri kemi vazhduar angazhimin tonë për zbatimin e marrëveshjeve. Ndërsa për sa i takon vazhdimit të dialogut në nivel politik, nuk ju kemi përgjigjur ftesave të Bashkimit Evropian, sepse ua kemi bërë të qartë se jemi qeveri në shkuarje dhe çështjet politike mbesin për qeverinë tjetër. Por çka është çështje politike në këtë rast, marrëveshjet për plane për zbatim, kur janë të mbyllura ato, atëherë mund të lëvizim, në këtë rast ajo, që ka mbetur e pambyllur, është çështja e drejtësisë, çështja e zhbërjes së strukturës paramilitare, e mbrojtjes civile në veri dhe çështja e asociacionit. Për këto tri çështje ende nuk janë rrumbullakuar planet për zbatim.

DW: Zonja zëvendëskryeministre, në takimin e Berlinit, që u mbajt më datën 28.08, Kosova u prezantua në konferencë pa fusnotën e saj. A mund të thuhet se tash e tutje Kosova nuk do të prezantohet me fusnotë, që ishte një marrëveshje e mëhershme me Serbinë?

Tahiri: Rezultatet e dialogut të Brukselit janë duke dhënë fryte në shumë drejtime. Në takimin e liderëve të Ballkanit perëndimor, të organizuar nga Kancelarja Angela Merkel, fusnota e Kosovës u shkri. Pra ishte Gjermania, që e nisi procesin e shkrirjes së fusnotës për pjesëmarrjen e Kosovës në takimet rajonale. Ky vendim i Berlinit është një mesazh i qartë për të gjitha vendet e Bashkimit Evropian, që ka ardhur koha e shkrirjes së fusnotës nga të gjithë. Pesë vendet e Bashkimit Evropian, që nuk e kanë njohur ende pavarësinë e Kosovës, duhet të marrin vendim që ta njohin shtetin e Kosovës, sepse në këtë mënyrë do të japin një kontribut për forcimin e paqes dhe stabilitetit në rajon.

Nga  Bekim Shehu (DW )