Jacobson: Trepça dhe Jabllanoviç pretekste për protesta, dhuna e papranueshme

Ambasadorja amerikane në Prishtinë, Tracey Ann Jacobson, në një intervistë për “Zërin e Amerikës” dënoi dhunën që përfshiu protestat e kësaj jave në Kosovë dhe bëri thirrje për dialog politik ndërmjet subjekteve politike.

Opozita paralajmëroi sërish protesta për të mërkurën më 4 shkurt, me kërkesat për shkarkimin e një ministri serb në qeverinë e Kosovës dhe qartësimin e fatit të kompleksit të minierave Trepça. Ambasadorja Jacobson tha se këto dy çështje janë pretekste por jo edhe arsyeja kryesore e protestave në të cilat janë përfshirë edhe njerëz që janë të pakënaqur me zhvillimin ekonomik, luftën kundër korrupsionit dhe përmirësimin e sundimit të ligjit.

Zonja ambasadore si e shihni situatën në Kosovë pas protestave të fundit?

Protesta paqësore është një e drejtë e rëndësishme demokratike. Është mundësi për qytetarët që të nxisin qeverinë që të ngritë çështje që janë të rëndësishme për ta. Është jashtëzakonisht për të ardhur keq që protestat të shtunën dhe të martën u bënë të dhunshme. Kam biseduar me shumë njerëz këtu në Kosovë që janë shumë të shqetësuar me dhunën. Natyrisht, as mbulimi nga shërbimet ndërkombëtare të lajmeve nuk i bënë aspak mirë autoritetit ndërkombëtarë të Kosovës. Nuk e bën Kosovën të duket si një vend që është në rrugën e saj evropiane. Ne e dënojmë dhunën dhe u bëjmë thirrje të gjithë atyre që janë të përfshirë, posaçërisht organizatorëve të protestave të jenë të përgjegjshëm dhe të distancojnë veten nga dhuna që shpërtheu.

Kishim qëndrime të ndryshme ndërmjet qeverisë që thotë se organizatori i protestave ishte fajtor dhe opozitës që thotë se ishin qeveria dhe policia fajtore. Kush është fajtor në fakt për dhunën?

Faji për dhunën atyre që njerëzve që hodhën gurë, që thyen xhamat në ndërtesën e qeverisë, që dëmtuan sheshin Skenderbej, sulmuan restorantin dhe sulmuan pronarin e tij, ata individë. Unë mendoj se ishin 200 -300 syresh që duhet fajësuar për dhunën. Vëzhguesit ndërkombëtarë që ishin në qendrën komanduese gjatë protestës, gjykuan se përgjigja e policisë ishte tërësisht e përshtatshme për kushtet. Kudo në botë kur turma bëhet e dhunshme dhe hedh gurë, policia duhet të përdorë metodat e saj për shpërndarjen e turmës. Mendoj se duhet të përqendrohemi tek ata njerëz që ushtruan dhunë.

Zonja ambasadore, çfarë duhet të bëjë qeveria për ta tejkaluar situatën?

Çdo qeveri duhet të përfshijë popullatën e saj. Kjo është kështu madje edhe për qeveritë si kjo që ka filluar punën tash një muaj e gjysmë. Ata duhet ta përfshijnë popullatën drejtpërdrejtë, ndërmjet medieve, t’ia bëjnë me dije asaj se çfarë planesh kanë, se çfarë po bëjnë saktësisht për çështjet që njerëzve u interesojnë, siç janë zhvillimi ekonomik, vendet e punës, luftën kundër korrupsionit dhe vendosjen e sundimit të ligjit. Po ashtu ata duhet ta dëgjojnë publikun. Çdo qeveri duhet ta bëjë këtë.

Publiku, pra protestuesit në këtë radhë, partitë opozitare dhe shoqëria civile kërkojnë shkarkimin e ministrit për komunitete dhe kthim, Aleksandër Jabllanoviç, i cili pati një qëndrim ofendues ndaj protestuesve në Gjakovë. Si duhet të zgjidhet kjo situatë? A duhet të shkojë ministri Jabllanoviç?

Pikë së pari, mund të thoni se ministri Jabllanoviç apo Trepça ishin arsyeja paraprake apo preteksti, por nuk mendoj se ky është i gjithë rrëfimi. Mendoj se ka shumë njerëz që janë ndjerë të frustruar para së gjithash me gjashtë muaj mosveprimi gjatë procesit të ngritjes së qeverisë dhe ka njerëz që besojnë sikurse unë, se zhvillimi ekonomik, krijimi i vendeve të punës, lufta kundër korrupsionit dhe përmirësimi i sundimit të ligjit, janë gjera që duhet të lëvizin shumë më shpejtë. Nuk do të thosha që këto protesta janë vetëm për Jablanoviçin. Unë do të thosha se deklarata e tij ishte e pamatur dhe fyese për shumë njerëz. Unë e vlerësoj fyese. Kërkim falja e parë nuk ishte e mire dhe pastaj ai kërkoi falje me të vërtetë. Por, ministri Jabllanoviç është emëruar nga qeveria, është votuar në Parlament. Ky është një proces demokratik dhe ai mund të largohet nëpërmjet një procesi në qeveri. Ky është vendim që duhet të merret nga qeveria. Nuk besoj që ndonjë qeveri merr vendime për personelin në bazë të protestave në rrugë ku njerëzit hedhin gurë.

Por a ka kjo qeveri një fuqi të tillë që të shkarkojë ministrin Jabllanoviç duke pasur parasysh që Lista serbe mund të kushtëzojë pjesëmarrjen në parlament dhe kjo mund të çojë në krizë politike?

Nuk dua të përfshihem në situata hipotetike. Mendoj se koalicioni qeverisës po qëndron dhe ende po punon. Ata po komunikojnë dhe kanë shumicën në parlament, bazuar në zgjedhjet demokratike të vitit të kaluar. Tani kemi qeverinë e partive fituese që u jep njëfarë fuqie. Por, sa u përket çështjeve të brendshme të personelit, janë çështje të tyre të brendshme.

Trepça ishte shkaku i dytë për protestat. Opozita akuzon qeverinë se u zmbraps para trysnisë që erdhi nga Beogradi për Trepçën. Ju ishit e përfshirë në debatet rreth kësaj çështjeje, Si e shihni këtë proces?

Ajo që qeveria u përpoq të bëjë ishte shmangia e likuidimit të Trepçës. Dhe kjo ndodhi për shkak të vendimit te Dhomës së posaçme të Gjykatës së lartë e cila tha që nëse Trepça nuk riorganizohet nga Agjencia e Privatizimit të Kosovës deri më 2 shkurt, ajo do të likuidohet, që do te ishte përfundimi më i keq për të gjithë. Me fjalë të tjera, ajo do të falimentonte, punëtorët nuk do të kishin punë dhe paga. Prandaj, qeveria u përpoq të gjej rrugë për të shmangur një skenar të tillë. Një nga idetë ishte shtetëzimi, që u paraqit në parlament dhe pastaj u tërhoq. Unë mendoj se shtetëzimi është ide e keqe. Pikë së pari do të vinte buxhetin e qeverisë para pretendimeve të kreditorëve, përfshirë ata nga Serbia dhe Greqia që mund të arrinin në 1 miliardë e 400 milion dollarë. Ne e dimë që buxheti i qeverisë është nën trysni dhe qartazi nuk ka mundësi që taksapaguesit e Kosovës të paguajnë një borxh të tillë. Së dyti, shtetëzimi i një ndërmarrje të rëndësishme si Trepça, do të dërgonte një sinjal rrëqethës tek investitorët për drejtimin e ekonomisë së Kosovës. Ekonomia e Kosovës është e orientuar në rrugën evropiane, në ekonominë e tregut, rritjen ekonomike të udhëhequr nga sektori privat. Dhe kthimi në komunizëm apo socializëm jo vetëm nuk do të ndihmonte Trepçën, por as nuk do të tërhiqte investimet për të cilat ka nevojë Trepça për të aktivizuar tërë mundësitë e saj. Mendoj se investuesit tashmë janë të frikësuar nga zhvillimet e së shtunës dhe të martës. Mendoj se vendimet ekonomike duhet të merren asisoj që të nxisin në vend që të shkurajojnë investuesit.

Ambasadore, Beogradi kërkon që çështja e Trepçës të shtrohet në tryezën e bisedimeve në Bruksel që pritet të vazhdojnë me 9 shkurt, ndërsa në Prishtinë ka reagime kundër një mundësie të tillë. Si mendoni ju a mund të jetë Trepça pjesë e këtyre bisedimeve?

Dialogu është vendosur duke u lehtësuar nga Bashkimi Evropian, por çështjet mund të vihen në rend dite nëse pajtohen të dyja palët. Kjo qartazi nuk ndodhë sa i përket Trepçës. Sa i përket bisedimeve, kemi një takim tjetër më 9 shkurt, që do të jetë i pari në pothuaj një vit. Shpresoj të shohim përparim. Ka shumë gjera në pritje nga marrëveshja e prillit të vitit 2013. Palët ishin afër marrëveshjes për drejtësinë para një viti, por nuk e përmbyllën. Janë edhe çështjet e energjisë, telekomunikimeve, sigurimeve. Këto janë të gjitha gjëra të rëndësishme që duhet të zgjidhen dhe mund të zgjidhen nëse të dyja palët ulen në tryezë të gatshëm që të punojnë shumë, të dëshmojnë fleksibilitet maksimal dhe të ecin përpara. Do doja të shihja përmbylljen e këtyre çështjeve para se të hidhen gjëra të reja në tryezë, sepse do të ishte mirë të ketë rrëfime suksesi nga bisedimet, posaçërisht kur kemi një lehtësues të ri, përfaqësuesen e re të lartë të BE-së.

Por jo Trepça?

Trepça me sa e di unë nuk është në tryezën e bisedimeve më 9 shkurt, sepse, siç thashë, ata duhet të përfundojnë çështjet që janë në rendin e ditës për të cilën tashmë janë pajtuar dhe nuk ka marrëveshje për asnjë çështje të re në bisedime dhe mendoj se përqendrimi duhet të jetë në përfundimin e punës së filluar.

Zonja ambasadore, janë paralajmëruar protesta të reja nga lëvizja Vetëvendosje dhe partitë tjera opozitare. Nesër janë paralajmëruar greva njëditëshe në shëndetësi, në arsim, pra ka një grumbullim problemesh përballë qeverisë. Çfarë duhet te jetë qasja e qeverisë por edhe opozitës në këtë situatë?

Është me rëndësi gjithmonë që qeveria dhe opozita te kenë dialog mes vete. Nuk jam e sigurt që kjo po ndodhë. Por, unë i trimëroi të dyja palët që të ulen, të bisedojnë dhe të zgjidhin dallimet. Protestat janë rrugë e mire për qytetarët që të përfshihen dhe të ngritin shqetësimet, por, në fund të fundit, politika bëhet në institucionet e Kosovës, jo në rrugë. Ata duhet të takohen në kuadër të kushtetutës dhe institucioneve të Kosovës. Sa i përket protestës së javës së ardhshme, do t’u bëjë thirrje të gjithë organizatorëve që të marrin të gjitha masat për të shmangur dhunën dhe kjo përfshinë dërgimin e mesazheve të qarta tek pjesëmarrësit se ata nuk e pranojnë dhunën, të distancohen nga dhuna dhe dëmet që kanë ndodhur në dy protestat paraprake. Shpresoj se do të shohim protestë paqësore, që nuk frikëson banorët e Prishtinës dhe nuk dërgon mesazhe të këqija për Kosovën si shtet bashkëkohor në pjesën tjetër të botës.

Ju jeni takuar me zotin Ramush Haradinaj, a keni marrë siguri për një gjë të tillë?

Ne kishim një takim shumë te mirë. Nuk i diskutoj hollësitë e takimeve të mia private diplomatike, por sigurisht që i kam bërë thirrje që të jetë më i qartë për faktin që partia e tij nuk pranon dhunën. Ai foli për dhunën e policisë, por jo për dhunën nga protestuesit. Ai tha se do të jetë më i qartë për këtë në të ardhmen. Ndava me të po ashtu vlerësimet tona se policia është sjellë në mënyrë të përshtatshme. Ka pasur disa gabime nga individë të policisë, por inspektorati policor i Kosovës dhe EULEX-i po shohin pamjet dhe nëse vërtetohet se policët kanë përdorur forcë të tepruar apo që kanë vepruar në mënyrë të papërshtatshme, do të përballen me procesin e zakonshëm disiplinor. Mendoj që është me rëndësi për të gjithë udhëheqësit politik, që të bëjnë thirrje për qetësi dhe të refuzojnë dhunën. Nëse duan që mesazhet e tyre të dëgjohen, kjo do të ndodhë më mirë në protestë paqësore. Kemi pasur protesta të mëdha që kanë çuar në ndryshime, po mendoj, në vendin tim për të drejtat qytetare në vitin 1964, Mahatma Gandhi në Indi, ishin protesta paqësore dhe këto janë ato lloj protesta ku ankesat mund të zgjidhen në dialog politik.

Organizatori kryesor është lëvizja Vetëvendosje dhe zoti Albin Kurti. Pse nuk takoheni me të, të bisedoni me të dhe t’i bëni edhe atij të njëjtat kërkesa?

Nuk jam takuar me zotin Kurti për arsyet e njëjta që i kam shpjeguar shumë herë dhe kjo për shkak së po pres që Vetëvendosje të heq dorë nga dhuna si taktikë. Jo vetëm dhunës që ka ndodhur në qershor të vitit 2013 ndaj disa deputetëve të parlamentit dhe disa vëzhguesve ndërkombëtarë, por dhunës në përgjithësi. Qartazi nuk kam dëgjuar askënd nga Vetëvendosja të jetë distancuar nga dhuna që ndodhi të shtunën apo të martën. Ishte një grup prej 200-300 vetash. Nuk e di me kë janë të lidhur apo nga kush marrin urdhra. Por, mendoj se është me rëndësi që organizatorët ta distancojnë veten nga veprimet e tilla. Ne kemi parë se për dallim nga e shtuan, të martën kishim shumë më pak protestues. Grupet e shoqërisë civile vendosën që nuk duan të përfshihen në organizimin e tyre. Po ashtu edhe sindikatat e minatorëve nuk ishin atje, pavarësisht se Trepça ishte një nga pretekstet për protestë. Mendoj se kjo është njëfarë shenje se njerëzit nuk duan të jenë të njëjtësohen me dhunën.

Sido qoftë, është thënë shpesh edhe nga personalitete politike në botë është thënë se qeveria është përgjegjëse meqë ajo ka edhe autoritetin edhe përgjegjësinë. Çfarë duhet të bëjë qeveria në afat të shkurtër për të shtendosur situatën në Kosovë?

Gjithmonë pas një zhvillmi si këto të fundit ka një raport që shërbimet e sigurisë e bëjnë, policia e bën për të parë nëse janë nxjerrë mësimet. Marr vesh që qeveria po i zgjatë dorën opozitës. Nuk jam e sigurt nëse ka dalë gjë nga kjo, por ata duhet ta bëjnë këtë. Sigurisht unë i kam nxitur të dy, zotin Mustafa dhe zotin Haradinaj dje që të angazhohen në dialog brenda institucioneve. Dhe, siç thashë, çdo qeveri duhet të jetë e gatshme të punojë me publikun. Nga ajo çfarë kamë parë ditëve të fundit nga paraqitjet e qeverisë në intervista në televizione, mendoj se ata po përpiqen të angazhohen më shumë në mënyrë të drejtpërdrejtë me qytetarët.