Librat e rinj për datën 23 mars 2015

Alois Niederstätter

Historia e Austrisë

Shqipëroi: Genc Lafe
Botimet: “Dituria”

Kjo histori e Austrisë shtrihet në harkun kohor që zë fill me periudhën romake, vijon me krijimin e vendbanimeve në Mesjetën e hershme, format e reja të organizimit si krahinë kufitare (markë) kundër avarëve e hungarezëve dhe, përmes Dukatës Babenberge dhe “Shtetit të Alpeve” të Habsburgëve, i cili që nga shekulli i 16 u rrit duke u bërë një fuqi europiane, arrin te Perandoria e Austrisë, Monarkia e dyfishtë Austro-Hungareze dhe së fundi te Republika e vogël e shekullit të 20. Kjo histori, vërtet e orientuar në radhë të parë ndaj territorit të sotëm shtetëror, megjithatë nuk e humbet kurrë nga sytë kontekstin europian të historisë austriake. Çështjet qendrore të historisë shoqërore, ekonomike, kulturore dhe intelektuale e zgjerojnë paraqitjen, duke e kthyer në një kuadër gjithëpërfshirës të asaj që përbën konceptin shumështresor “Austri”.

Eric Hobsbawm, Terence Ranger

Shpikja e traditës
Shqipëroi: Doan Dani, Enis Sulstarova
Botimet: “Pika pa sipërfaqe”

Shumë nga traditat, të cilat i mbajmë si me origjinë të lashtë, në fakt janë shpikur relativisht së fundi. Ky libër hulumton disa raste të këtij procesi shpikjeje: krijimi i “kulturës kombëtare” të Uellsit dhe Skocisë; përpunimi i ritualeve mbretërore britanike të shekujve XIX dhe XX; origjina e ritualeve perandorake në Indinë britanike dhe Afrikë; dhe përpjekjet e lëvizjeve radikale për të zhvilluar kundërtraditat e tyre.

Ky libër, me shtrirje kaq të gjatë, synon të hetojë ndërveprimin kompleks të së shkuarës me të tashmen, në një studim brilant të ritualit dhe simbolizmit. Lexuesi shqiptar nuk do ta ketë të vështirë të vërejë mekanizmat e shpikjes së traditave dhe përdorimin e tyre edhe në diskursin bashkëkohor shqiptar për të legjitimuar ekzistencën dhe veprimet e shtetit–komb modern.

Cristina Caboni
Shtegu i parfumeve

Përktheu: Renato Kalemi
Botimet: “Dituria”
Çmimi: 1000 lekë

Elena nuk beson më tek askush. Ka humbur sigurinë dhe nuk beson më te dashuria. Vetëm kur krijon parfumet e saj, arrin të largojë të gjitha pasiguritë. Vetëm kur pushtohet nga esencat e luleve, të drurëve dhe erëzinave, di si ta mposhtë frikën e vet. Parfumet janë shtegu i saj drejt zemrave të njerëzve. Ato flasin për mendimet më të thella, për shpresat më të fshehta: irisi dhuron besim, mimoza jep lumturi, vanilja mbron, gjineshtra ndihmon të mos e lëshosh veten.

Dhe Elena prej kohësh ka mësuar të jetë e fortë. Që nga dita kur e ëma e braktisi, atëherë kur ishte veç një vajzë e vogël, që kishte nevojë për dashuri e përkëdhelje. Që atëherë, ka mundur t’ia dalë mbanë e vetme. Që atëherë, ua ka mbyllur dyert emocioneve të veta…

Nasi Lera
Të gjithë premtojnë Parisin

Botimet: “Toena”

Çmimi: 1000 lekë

Një vajzë e re që hyn në një Reality show, plot ëndrra dhe del prej andej me një dramë. Më pas, asaj i duhet të fshehë identitetin për të shmangur paragjykimet e shoqërisë. A do të bëhet Parisi, qyteti i njohur për dashurinë dhe romancat, toka e premtuar që do të shpëtojë përgjithmonë jetën e saj? Ky është subjekti i romanit më të ri të shkrimtarit dhe përkthyesit Nasi Lera. Një roman që sërish e merr temën nga realiteti ynë. Në letërsinë e Lerës ndihet gjithnjë grishja ndaj temave reale dhe prekja që kërkon t’i bëjë fenomene të ndryshme të shoqërisë, duke ironizuar përmes jetës së personazheve që sjell në libër.

Elisabeth Browning 

Disa rreshta për poeten e dashurisë

“Si mund të të dua ty? – Si mund të të dua?/Lejomë të të tregoj mënyrën/Unë të dua deri në fund të thellësisë/ me shtrirjen dhe lartësinë që mund të arrijë shpirti im/ kur përtej trupit
prek kufijtë e qenies dhe idealit të Hirshëm/Të dua brenda sferës së nevojave të përditshme/dritës së ditës dhe dritës së qirinjve/ Të dua lirshëm/ si burrat që luftojnë për Drejtësi….”. Këto janë disa nga vargjet e një prej poemave më të njohura të letërsisë angleze “Si të dua”, të shkruara nga Elisabeth Browning, përkthyer në shqip nga Faslli Haliti. Më 21 mars, gjithë pasionantët e heshtur të vargjeve, në Ditën Ndërkombëtare të Poezisë, sollën në mendje poezinë e tyre të preferuar, atë që i vinte ashtu natyrshëm e dilte nga barku i kujtesës. Poezitë e ndjera të Browning kanë qenë nga më të shpërndarat jo vetëm në rrjetet sociale, por dhe më të kërkuara në librari. Dhe pse vijnë nga një epokë prej së cilës ka mbetur vetëm shkëlqimi, ajo viktoriane, ato vazhdojnë të hyjnë nën lëkurë dhe sot. Elizabeth Browning (6 mars 1806-29 qershor 1861) është një nga poetet më të mira britanike. Fëmija e vogël e një familjeje me 12 fëmijë, Elizabeth u edukua në shtëpi. Nisi të shkruante poezi që në moshën gjashtë vjeç. Vdekja e së ëmës kur ishte 22 vjeç e më pas ndarja nga jeta e papritur e vëllait gjatë një aksidenti, do ta mbyllnin më shumë në vetvete. Shkrimi ishte shpëtimi i saj. Më 1830, kushëriri i saj, Jogn Kenyon, e prezantoi me një sërë figurash të rëndësishme letrare të kohës. Kenyon do të ishte dhe një nga miqtë e saj më të ngushtë. Vargjet e shkruara prej saj do të dalloheshin lehtë për stilin që mbartnin. Në vitin 1944 ajo botoi përmbledhjen e parë me poezi, e cila pati një sukses të jashtëzakonshëm. Kritika e renditi menjëherë si një prej figurave më të mira të letrave angleze dhe një sërë artikujsh u shkruan për të, duke e krahasuar me poetin amerikan Egar Allan Poe. Por një letër e mbërritur nga larg, prej Italisë, do të trazonte vajzën britanike që jetonte në “Wimpole Street”. Ishte Robert Browning, poet anglez, që pas leximit të vargjeve të saj, nuk mendonte gjë tjetër veçse ta njihte. “Unë i dua vargjet e tua me gjithë zemrën time zonjushë Barrett”, i shkruante ai, duke vazhduar më pas, për stilin dhe muzikën e heshtur që ndiente mes tyre, patosin dhe mendimin e hollë. “Që prej javës së shkuar që i kam lexuar poezitë tuaja, shpesh ndiej të qesh kur shoh që ato kalojnë shpesh në mendjen time. Nuk jam në gjendje t’jua përshkruaj efektin e tyre mbi mua, një ndjenjë të nxehtë që del prej meje, krejt ndryshe nga çfarë jam zakonisht. Ndoshta kjo ndjenjë nuk e justifikon admirimin tim…”, shkruante ai. Korrespodenca me letra do të zgjaste më shumë se një vit dhe më 20 maj 1945, në një dhomë të thjeshtë, Robert dhe Elizabeth u takuan për herë të parë me njëri-tjetrin. Ky ishte takimi i një çifti që do të kthehej nga më të rëndësishmit e letrave të asaj periudhe. Dhe pse ishte gjashtë vjet më e madhe se ai, dhe me një shëndet jo të mirë, Robert ra në dashuri me të. Shumë kritikë e shohin me skepticizëm rolin që Robert pati në karrierën e Elizabeth. Para se të vendoste të jetonte me të, ajo kishte shkruar qindra poema. Pas lidhjes me Robert shëndeti i saj filloi të përkeqësohej, po kështu dhe angazhimi apo gatishmëria për t’u përfshirë në çështje estetike në poezi, ku më parë ishte angazhuar fort. Ajo u kthye në një hije të vetes, si prani intelektuale dhe fizike. Mjekët i rekomanduan të shkonte në klimën e ngrohtë të Italisë, çka do ta shkëpuste jo vetëm nga Londra, por dhe nga disa zakone që e bënin Elizabeth që e njihnin të gjithë. Dhe pse martesa e saj nuk u pranua nga familja, Elizabeth zgjodhi të jetonte me të. Jetën e tyre mund ta shohësh sot përmes vargjeve që Browning shkroi pas kësaj lidhje, apo letrave të dashurisë që ende janë të ruajtura. Një nga librat më të mirë që ajo shkroi pas martese ishte “Sonetet e portugezes” (një përmbledhje me 44 lirika dashurie). Robert e quante atë me përkëdheli “portugezja ime”. Në këtë përmbledhje shihet gjithë shqetësimi i një gruaje e zhytur thellë në dashuri, dhe trishtimi i një lidhje që e kishte ndarë në njëfarë mënyre nga familja. Kjo përmbledhje me lirika është përkthyer në shumë gjuhë të botës, dhe vazhdon të jetë një ndër librat më të shitur në librari. Shumë kritikë e shohin poezinë e Browning si poezinë e shpirtit dhe mendjes. Ka diçka në poezitë e saj, që vjen prej së vërtetës dhe shndërrohet në vargje që duket sikur tregojnë jetën e secilit prej nesh. Kjo e ka bërë Elizabeth të jetë një poete që, edhe pse shkroi në kohën e klasicizmit, të duket moderne dhe sot. Situata politike e Italisë në të cilën Elizabeth jetoi u reflektua dhe në vargjet e saj. Kundër pushtimit austriak, ajo shkroi poemën “Dritaret e shtëpisë Gidi”, për të cilën u detyrua ta lërë Italinë e shoqëruar nga forcat austriake. Ajo nuk ishte vetëm një poete që shkruante për dashurinë, por dhe për forcën e një populli kundër padrejtësisë. Intuita e Elizabeth e shndërronte atë në një figurë popullore e të dashur. Në vitin 1857 ajo botoi romanin në vargje “Aurora Leight” dhe vetëm pak vite më vonë, më 29 qershor 1861, do të mbyllte sytë përgjithmonë në krahët e Robert. Pas vdekjes së saj, poezitë e tij qenë të trishtuara. Ai iu përkushtua rritjes së të birit të tyre të vetëm dhe vazhdoi të shkruante letra për të. Vitet e fundit të jetës, Elizabeth u kritikua nga mediat dhe intelektualë britanikë që kishte lënë atdheun e saj për një burrë. Por pavarësisht këtyre kritikave, Elizabeth mbetet një nga femrat më të vlerësuara në historinë e letërsisë. Vargjet e saj do të ishin frymëzim për shumë poetë që do të lindnin më vonë. Emily Dikson ka pranuar se Browning ka qenë një nga poetet që ka ndikuar më shumë në formimin e saj. Një nga figurat kryesore të letërsisë së shekullit XIX, ajo vazhdon të lexohet me të njëjtën ëndje dhe sot. Vargjet e saj janë një kontribut i çmuar në fushën e letërsisë, dhe na bëjnë të udhëtojmë edhe sot në magjinë e poezisë, këtij arti që të mbetet në shqisë. “Dhe nëse do që të më duash mos më duaj me asgjë tjetër/ vese me dashuri/ Kurrë mos thuaj “E dua për buzëqeshjen/ për vështrimin/ për mënyrën fisnike të të folurit, për idetë e saj/ që përkojnë, me të miat të cilat një ditë /më bënë të qetë/ “Këto gjëra/ i dashur, mund të ndryshojnë në vetvete ose të ndryshojnë për ty/ Kështu një dashuri mund të zhduket/Dhe ti mos më duaj gjithashtu me keqardhje/për të fshirë lotët në faqet e mia. Të qarat/mund t’i harrojë kush e pati gjatë komfortin tënd/ e të humbasë, kështu, dashurinë tënde/Por ti më duaj, vetëm me dashuri të dashurisë/që rritet në ty, me një dashuri eterne !”, shkruan ajo në poezinë “Nëse do më duash”, përkthyer nga poeti Faslli Haliti.