Maqedonia mund ta ndërtojë vetë “Chebren”!
Shoqata e inxhinierëve te Maqedonise se Veriut theksoi se do të iniciojnë një iniciativë për miratimin e ligjit me të cilin do të fillojë ndërtimi i “Chebren” me forcat maqedonase. Të miratohet një ligj për ndërtimin e “Chebren”, “Galište”, “Scochivir”, d.m.th. të zgjidhet në mënyrë integrale programi me pellgjet e lumenjve ku Crna Reka është pjesë e Luginës së Vardarit. Të bëjmë një ligj që nuk mund të ndryshohet pavarësisht se cila qeveri vjen. Pasuritë, të cilat nuk janë të mëdha, duhet të përcaktohen paraprakisht
Po pas tenderit të katërmbëdhjetë të dështuar për “Chebren”?
Ideja dhe projektimi për projektin e madh hidroenergjetik “Chebren” nis me studimet e para të fizibilitetit në vitet 60 të shekullit të kaluar. Deri më tani në 20 vitet e fundit janë bërë 13 tendera, të cilët kanë dështuar, është shpallur edhe tenderi i 14-të, por edhe i pasuksesshëm. Mbetet në pikëpyetje fati i ndërtimit të hidrocentralit “Chebren”. Vendimi i Qeverisë së një kompanie greke për të ndërtuar “Chebren” në Crna Reka ishte i diskutueshëm dhe u bë shumë aktual muajt e fundit, grupi i ekspertëve kundërshtoi rreptësisht vendimin për ndërtimin e hidrocentralit. Por tani, pasi tenderi i fundit dështoi, pyetja është se si do të ndërtohet “Chebren”, sepse është thelbësor për sistemin elektrik.
Një nismë për miratimin e një ligji që do të fillojë ndërtimin e “Chebren” me forcat maqedonase
Profesori Konstantin Dimitrov, i cili është pjesë e kësaj shoqate, tregoi se ne kemi kapacitete ta ndërtojmë vetë “Chebren” dhe se ky është një projekt që duhet ta bashkojë shoqërinë.
– Të miratohet një ligj për ndërtimin e “Chebren”, “Galište”, “Scochivir”, d.m.th. të zgjidhet në mënyrë integrale programi me pellgjet e lumenjve ku Crna Reka është pjesë e Luginës së Vardarit. Të bëjmë një ligj që nuk mund të ndryshohet pavarësisht se cila qeveri vjen. Paraprakisht duhet të definohen fondet, të cilat nuk janë të mëdha – sqaroi Dimitrov.
Shoqata e Inxhinierëve në periudhën e kaluar iu është përgjigjur institucioneve kompetente lidhur me tenderin për ndërtimin e “Chebren”. Nga aty shprehën dyshimin se ka mangësi thelbësore, juridike, ekonomike dhe ekspertizo-shkencore në procedurë gjatë përgatitjes dhe realizimit të tenderit për dhënien e koncesionit për shfrytëzimin e ujit për prodhimin e energjisë elektrike me ndërtimin e Crna. Hidrocentralet e Rekës.
Siç njoftoi ministrja e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor Kaja Shukova, me datë 31 dhjetor nuk ka mbërritur zgjatja e garancisë bankare nga ofertuesi i përzgjedhur për tenderin për ndërtimin e “Chebren”-it dhe për rrjedhojë oferta e KPP-së – “ Archirodon” nuk është më aktiv. “.
A ka Maqedonia kapacitet për të ndërtuar në mënyrë të pavarur “Chebren”?
Për sa i përket faktit nëse shteti ka kapacitet që ta ndërtojë vetë “Chebren”, studiuesi i ekonomisë Branimir Jovanoviq doli publikisht me mendimin se është e mundur.
“Duke marrë parasysh se ndërtimi i projektit në vlerë prej një miliard eurosh është planifikuar të zgjasë shtatë vjet, llogaritjet thonë se nevojiten rreth 150 milionë euro në vit nga buxheti i shtetit, të cilat mund të sigurohen shumë komode”, thotë Jovanoviq.
Për shembull, ai tregoi se në buxhetin e vitit 2023, deri në fund të nëntorit, nga 800 milionë euro të parashikuara janë realizuar rreth 500, që do të thotë se pjesa tjetër mbetet e pashfrytëzuar.
Sipas Aleksandar Mançevskit, inxhinier i diplomuar i mekanikës, vendimi i Qeverisë që një kompani greke të marrë projektin strategjik “Chebren” ishte shkatërrues dhe i dëmshëm për pavarësinë e përgjithshme energjetike të Maqedonisë.
– Një vendim i tillë i Qeverisë do të nënkuptonte që energjia elektrike që do të prodhohet në Maqedoni nga hidropotenciali vendor do të duhet sërish të blihet në bursë me çmim komercial. Tenderët e mëparshëm dështojnë për arsyen e thjeshtë se projekti me çmimin aktual të energjisë elektrike ishte jofitimprurës për investitorët privatë ose periudha e kthimit të investimit ishte shumë e gjatë. Por sot kushtet kanë ndryshuar. Tendenca në rritje e nevojës për energji elektrike, konfliktet ushtarako-politike në botë dhe ndërgjegjësimi në rritje për mbrojtjen e mjedisit e rrisin çmimin e këtij burimi, veçanërisht nëse ai merret nga burime të rinovueshme. Një partneritet publik-privat kishte kuptim në atë kohë, por nga këndvështrimi i sotëm është një koncept shkatërrues. Partneriteti publik-privat bëhet për të zbuluar një “minierë ari”, por jo për të shfrytëzuar një tashmë të zbuluar – thekson Mançevski.
Siç thotë ai, vendi ku është planifikuar ndërtimi i pendës për “Chebren” paraqet pjesën më të ngushtë të shtratit të lumit Crna Reka me karakteristika të përshtatshme topografike, gjeologjike dhe gjeoteknike që mundësojnë ndërtimin e thjeshtë të digës dhe formimin e një rezervuari.
– Me ndërtimin e këtij rezervuari, përveç potencialit për prodhim dhe akumulim të energjisë elektrike, do të stabilizohet hidrologjia në rajon, do të sigurohet mbrojtja nga përmbytjet dhe do të sigurohet uji për vaditjen e Pellagonisë. Përveç kësaj, ndërtimi i një liqeni artificial në atë lokacion do të mundësojë rivitalizimin e rajonit të Mariovsk përmes ndërtimit të infrastrukturës rrugore dhe sanitare, natyra e paprekur ka një potencial të madh për turizëm, gjueti dhe peshkim – shton Mançevski.
Ai beson se Maqedonia duhet ta ndërtojë vetë “Chebren” dhe përfitimet e kësaj ndërmarrjeje në afat të mesëm dhe afatgjatë arrijnë në shumë sektorë të vendit, duke filluar nga ndërtimi, deri në arsim, bujqësi, kopshtari, turizëm, gjueti dhe peshkim etj.
Besimi: Të paktën për momentin nuk ka tender të ri për “Chebren”
Nuk do të ketë tender të ri për ndërtimin e HEC-it të Çebrenit, të paktën për momentin para zgjedhjeve, thotë ministri i Financave Fatmir Besimi.
– Ky projekt është diskutuar me Qeverinë. Është pjesë e strategjisë së energjisë dhe Qeveria ka vepruar në përputhje me ato dokumente strategjike. Kur të reklamohet sërish, do të vlerësohet për hapat e ardhshëm, dhe me siguri tani para zgjedhjeve, këtë vit, nuk është aq realiste të premtojmë se do të arrijmë të shpallim. Edhe ata investitorë më të mëdhenj ndoshta do të presin fazën tjetër në periudhën zgjedhore për të aplikuar – tha ministri Besimi.
Duke folur nëse do të ndërtojmë “Chebren” me paratë tona apo duke i dhënë me koncesion një investitori të huaj, ministri tha se ka argumente pro dhe kundër të dyja situatave.
– Në ligjet tona është e qartë se cili është interesi kombëtar. Është e rëndësishme të realizohet ai projekt – tha Besimi, duke shtuar se 20 vjet më parë dhe sot energjia është ndryshe nga një interes gjeostrategjik, dhe për 20 vjet do të jetë edhe më ndryshe duke pasur parasysh ndryshimet teknologjike.
