Potencialet e reja për energji nga uji, era dhe dielli

Shqipëria ka aktualisht rreth 60% të rrjedhjeve të ujit që nuk shfrytëzohen si burim energjie, ndaj potencialet në këtë drejtim janë ende të mëdha.

Mbështetur në studimet e Institutit të Studimeve dhe Projektimeve të Veprave Hidroteknike është bërë i mundur projektimi i skemës së plotë të shfrytëzimit të Drinit, Devollit dhe Vjosës. HEC-e më të mundshme për t’u ndërtuar janë: në lumin Drin-Bushati (84 MW), Peshkopi, Skavica 1 (130 MW), Skavica 2 (350 MW); në lumin Vjosë-Kaludhë (75 MW), Dragot-Tepelena (130 MW) dhe Kalivaçi (100 Mw); në lumin Devoll-Bratila (115 Mw) dhe Banja (80 MW).

Interes paraqet edhe shfrytëzimi i energjisë ujore nëpërmjet hidrocentraleve të vogla. Aktualisht është shfrytëzuar kaskada e Devollit nëpërmjet kompanisë Statkraft ku është ndërtuar HEC-i i Banjës dhe është në proces ai i Moglicës. Të dyja HEC-et do të rrisin kapacitetet e prodhimit vendas me rreth 17%, teksa janë bllokuar punimet për ndërtimin e HEC-eve në lumin Vjosë. HEC-i i Kalivaçit, tashmë me investitor Francesco Bechettin, është në konflikt gjyqësor me shtetin shqiptar. Teksa pak kohë më parë, Gjykata Administrative vendosi të bllokojë edhe punimet në HEC-in e Poçemit që po ndërtohej në lumin Vjosë nga kompania turke “Kovlu Energji”. Me shumë gjasë edhe HEC-e të tjera mbi Vjosë nuk do të zhvillohen, pasi qeveria shqiptare është edhe nën presionin e BE-së për të mos dëmtuar biodiversitetin në lumin, ndër më të veçantët të Europës.

Gjithashtu qeveria shqiptare ka shmangur planet për ndërtimin e Skavicës, pasi kostoja e zhvendosjes së popullsisë është shumë e madhe. Studio franceze Soegrah, në një studim të posaçëm shfrytëzimin e kaskadës së Drinit, nxori në dukje se nëse Skavica ndërtohet, do të zhvendosen 500 mijë banorë dhe të paktën 5 mijë hektarë tokë bujqësore do të përmbyteshin. Për shkak të këtyre kostove, projekti në Skavicë është zhvendosur në ndërtimin e HEC-it Katundi i Ri, i cili sigurisht nuk ka të njëjtat efekte me Skavicën. Ndërtimi i Skavicës është parë nga Instituti i Studimeve dhe Projekteve të Veprave Hidroteknike si investim strategjik, jo më shumë për prodhimin e energjisë se sa për rritjes e eficiencës në kaskadën e Drinit.
Përveç 140 HEC-eve të vogla të ndërtuara nga privatët që tashmë janë në proces prodhimi, kanë leje për t’u ndërtuar edhe 10 HEC-e private me kapacitete më të mëdha se 2 MW.

Sipas të dhënave nga Enti Rregullator i Energjisë janë në proces ndërtimi gjithsej 10 HEC-e, me kapacitet të përgjithshëm 458 MW që do të rrisin prodhimin e energjisë në total me 31% në vitet në vijim.
Ndër këto projekte, më i madhi është ai i Moglicës me 171 MW fuqi, i cili është në proces ndërtimi. Projekte të tjera të mëdha në sektor janë ndërtimi i HEC-it të Fangut me 72 MW në zonën e Mirditës, HEC-i i Stavecit me fuqi 20 MW, HEC Qarrishtë me 37 MW, HEC Gostime me 21 MW.

Energjia e diellit dhe erës, terren i paprekur
Nëse energjia diellore do të shfrytëzohej sa në Greqi, atëherë vendi do të kishte së paku 75 MW prodhim vjetor, kryesisht nëpërmjet paneleve diellore për përdorim shtëpiak. Kjo sasi energjia është e barabartë me prodhimin e HEC-it të Banjës në lumin Devoll, që nisi punën vitin e kaluar. Energjia e diellit, të cilën Shqipëria nuk e ka shfrytëzuar aspak deri më tani, do të ishte një burim shumë i mirë për të diversifikuar prodhimin dhe eficient për të siguruar prodhim në kohën kur reshjet mungojnë, thanë ekspertët e OSHEE-së. Ministria e Energjetikës ka dhënë deri më tani gati dhjetë leje për të ndërtuar parqe të energjisë diellore, por Enti Rregullator i Energjisë nuk e ka miratuar bazën ligjore për instalimin e matësve hyrës dhe dalës dhe gjithashtu nuk ka çmim të përcaktuar se sa do të mund të shitet kjo lloj energjie.
Potenciale të mëdha paraqet edhe energjia e erës. Sipas studimeve të Ministrisë së Energjisë, me 150 milionë euro investim në energjinë e erës mund të gjenerohen 400 gigavatorë energji elektrike. Disa leje janë dhënë dy vitet e fundit, por asnjë impiant energjie nga era nuk ka nisur nga puna