Grace Kelly, betejat e një princeshe

Më shumë se tri dekada pasi Grace Kelly humbi jetën në një aksident me makinë në rrugët e dredhuara në kodrat mbi brigjet e Monakos, një film i ri kushtuar emrit të saj ndezi Kanën në majin e zakontë të një vendi dritëndjellës. “Grace of Monaco” me Kidman në rolin e princeshës së heshtur, ish caktuar të hapte Festivalin e Filmit më 14 maj, por që në fillim u vendos në qendër të një lufte transatlantike mes producentit amerikan Weistein dhe regjisorit Olivier Dahan mbi mesazhin e duhur dhe portretin karizmatik të një aktoreje Hollivudi papritmas të kthyer në një princeshë përrallash. Cili duhet të qe ai? I trishtë si fati i saj apo një përrallë zanash që u shua shpejt? E gjitha për një betejë mendjeje më shumë se një vizion kukulle që palët të binin dakord. Përtej luftës mes dy barrikadave padyshim, fshihej një luftë burrash për një mendje më shumë femër. Versioni i distributorit amerikan dukej hapur të ish një përrallë e lehtë dashurie e një princeshe më shumë sesa naive. Ndërsa regjisori i njohur i “La Vie En Rose”, Oliver Dahan, dhe producenti Le Pogam përsosën ngadalë një skenar me theks më shumë se melodramatik, duke evidentuar thekshëm mundimet e princeshës Kelly sapo ajo mbërriti në fronin e monarkisë përballë dhjetëra syve që e ndiqnin çdo ditë në lëvizjet e saj. Mes shumë përplasjesh, varianti francez do të vendosej për t’u shfaqur premierë në mbrëmjen hapëse të Festivalit të Kanës. Po cila do të qe Grace Kelly? Si erdhi ajo deri në këtë fron monarkik nga një artiste kinemaje në Hollivud? Pse kaq shumë i përfolur skenari i filmit për të? Përse dy producentët nuk ranë asnjëherë dakord për një variant të vetëm? Rrethuar nga mjedisi i një pushteti të frikshëm burrëror i viteve ’60, a do të ish edhe ajo, një nga ikonat e famshme në yjësinë e pagabueshme të atyre femrave që po shkëputeshin nga presioni i një pushteti okult maskilist, si: Sylvia Plath, Betty Friedman, Gloria Steinem, Sheila Rowbotham, Marylin French dhe Adrienne Rich? A ishte ky qëllimi i glorifikimit të portretit të saj nëpërmjet këtij filmi? Pse u quajt “katastrof” skenari për të, më keq akoma një ‘pile of shit’? Një sulm barbar burrash apo Kelly kish ngacmuar sërish një të kaluar betejash që ende nuk është dekriptuar? Më shumë se një princeshë e zgjuar, me zemër dhe me mend, beteja për të mbetet thellësisht me një rrënjë të padukshme fondamentale, ajo e përcaktimit se kujt i përket kjo ikonë ndërkombëtare. Është ajo një e drejtë që u njihet amerikanëve apo francezëve? Ikona e famshme e viteve ’60 është shumë pak e njohur në Shqipëri. Filmi erdhi në ditët e majit në Tiranë, por radhët e karrigeve nuk plotësonin as numrin për t’u bërë i mundur shfaqja e filmit, pavarësisht se Kidman, e njohur shumë si një aktore që duhet mes shqiptarëve për klasin e lartë në “Eyes Wide Shut”, luajti me shumë gjasë veten e saj dhe jo Grace-in, princeshën e bukur në të. Filmi mbërriti pa shumë bujë në Tiranën e varfër në lexime, sepse figura e princeshës së Monakos, nuk u servir aspak nga askush prej organizatorëve, një mangësi profesionistësh në këtë nivel. Puna e dobët apo njohja e vakët kah bareve të kryeqytetit shqiptar, as nuk do të denjonin të kuptonin se ç’po ndodhte në të dy anët e Atlantikut përtej Monakos, me betejën për princeshën e heshtur. Grace e Monakos, kish qenë një Movie Star, e nominuar zyrtarisht me këtë status në Hollivud në vitin 1954, me një numër rolesh të shumtë dhe nominime çmimesh prestigjioze. Ajo u tërhoq nga aktrimi, në moshën e saj më të bukur, në kulmin e shkëlqimit të një jete profesionale për t’u kthyer papritmas pas një propozimi martesor në një princeshë të vërtetë dhe jo përrallash, në Pallatin e Monakos, nga princi Ranieri III. Ajo e takoi princin në fillim gjatë një udhëtimi në Festivalin e Filmit në Kanë në vitin 1955 dhe u martua me të pas një viti, duke lënë pas një karrierë të shndritshme në Hollivud, për të nisur një jetë të re në Rivierën franceze. Për ata që kanë lexuar dhe shkruar për të dyja variantet e filmit, atij francez dhe atij amerikan, thuhet se përplasjet mes tyre kanë qenë për disa minuta më shumë a më pak në disa pjesë, atje dhe ku toni apo qëllimi i mesazhit duhet të dilte më qartë apo më pak. Polemikat ndezën një dritë jo vetëm sa i takon botës së vrazhdë të financimit të filmit, por dhe natyrës së rrjedhshme të editimit të tij, ku shpesh i njëjti dorëshkrim mund të shndërrohet në filma të ndryshëm. Versioni amerikan risjell një histori nën një stil klasik të guximit për t’i parë betejat e jetës me optimizëm dhe përmes një stili satirik lufta për gjërat që i do, bëhet më e lehtë. Por është një variant i lehtë përralle, ku një aktore amerikane udhëton për në principatë, dhe me gjithë disa pengesa jo pak të vogla, kthehet papritmas në një princeshë të Monakos. Dhe kaq. Këtu jeta mbaron, gjithçka për të është varësisht tekave dhe mërzitjeve që vijnë prej rehatisë.

Versioni francez, ai zyrtar, dukej më i zymtë, më shumë tragjik, në të cilin betejat e Kelly me një zemërak si princi Ranier sapo mbërrin në Monako, kthehen në beteja vuajtjesh e dhembjesh e filmi merr nota thellësisht melodramatike. Por padyshim ajo që mbetet e pandryshueshme është se çdo njeri dhe çdo vend, në çdo anë të botës mund ta shohë këtë histori në mënyra të ndryshme. Amerika dhe Franca janë vetëm dy anë të një spektri. Shumë nga ne, p.sh. Kelly-in do ta shihnin si një nënë të lumtur që kish tre fëmijë të bukur me një princ, princin Ranieri në këtë rast, e me të cilin kishin kaluar më shumë se çerek shekulli martesë, një përrallë e bukur për të qenë reale. Ndërsa të tjerë, më së shumti skeptikët, shpesh e shohin atë si një princeshë ku vuajtjet prej indiferencës së familjes mbretërore duket se paralajmërojnë fatin e saj të trishtë. Kështu filmi që do të ngjallte shumë komente kontroversiale edhe për këtë shkak e jo vetëm, për zgjedhjen e Kidman në rolin e Grace, solli një stuhi të mirëpërgatitur sulmesh që në fillim të kësaj pranvere, sidomos në Europë. Si dhe në çdo betejë, ku palët shkojnë majave deri në gremisje të njërës palë, vendimi i shfaqjes së filmit në mbrëmjen e parë të Festivalit të Kanës do t’i nxehte gjërat dhe më shumë. Grace me meritë do të hapte natën e parë. Por versioni francez përpos atij amerikan, do të ish ai që do të provokonte një nga betejat që do të nisnin për suksesin e filmit. E para, për shkak të dallimeve kulturore mes dy botëve përtej oqeanit dhe e dyta, sipas burimeve që qarkullonin në Kanë mes reporterëve, një mungesë komunikimi në mes. Të dy variantet, Weistein dhe Dahan asnjëherë nuk diskutuan së bashku dhe të dy producentët e filmit, nuk u takuan kurrë gjatë kohës kur filmi realizohej. Por jo më kot skenaristi i filmit, hebreu Arash Amel, tha se ai e mirëkupton se si shpërthyen dy versione për këtë film. Grace Kelly është portreti i një gruaje të komplikuar, aspak të lehtë dhe aspak të një zane përrallash. Disa vazhdojnë ta shohin atë në betejën për të jetuar një përrallë që nuk ndodh në jetën reale, ndërsa të tjerë nën versionin e një gruaje që lufton për të mos heshtur, në një betejë paralajmëruese për fatin e saj tragjik. Një betejë e njohur princeshash jo aq për natyrën e ngjashme të fundit aksidental sesa prej shkakut që i çoi ato drejt kësaj pike.

MONIKA SHOSHORI STAFA