Koncerti elektoral i pagës minimale!

Koncepti i pagës minimale , një koncept 126 vjecar, u përdor për herë të parë Zelandën e Re në vitin 1894, më vonë u pasua nga shteti Australian i Victoria-s në 1896, dhe më pas nga Mbretëria e Bashkuar në 1909. Pas Luftës së Dytë Botërore, mbulimi ligjor i pagave minimale u zgjerua në mënyrë progresive në shumë vende, pasi konsiderohej si një çështje e së drejtës, mbrojtje ndaj pagave të ulëta të padrejta. Konteksti ekonomik dhe intelektual neoliberal i viteve 1970 dhe 1980, coi në braktisjen e aplikimin të pagës minimale në disa vende, për ta rrikthyer përsëri në vitet 1990, me një shtrirje dhe më të gjerë, duke përfshirë edhe vendet në zhvillim.

Në 126 vjet eksperiencë, studimime ,kërkime, braktisje dhe rikthime tek ky koncept, niveli i pagës minimale mbetet pika më e rëndëshishme e debatit për ekonomistët edhe politikëbërsit. E vlerësuar nga këndveshtrimi i mirëqënijes sociale ,paga minimale nuk duhet të jetë më i vogël se minimumi jetik. Por e parë nga efektet që ka mbi ekonominë dhe punësimin, studimet sugjerojnë dy faktorë referues kur përcaktohet niveli i pagës minimale. Së pari, paga paga minimale duhet të jetë brenda intervalit 60%-80% të medianës së pagave. Mediana e pagave në Shqipëri është rreth 40,000 lek. Sipas këtij rregulli, paga minimale nuk duhet të tejkalojë 32,000 lek.
Faktori i dytë rerfeues në përcaktimin e pagës minimale është produktiviteti për puntor, i cili në Shqipëri është rreth 34,600 lek . Aktualisht paga minimale shkon ,40, 000 lek në muaj.

Cdo rritje e pagës minimale , përvecse prek direkt rreth 39% të të punësuarve në sektorin privat që paguhen me pagë minimale, ngre pritjet e publikut për një rritje të përgjithshme në të gjithë nivelin e pagave. Për shkak të kësaj shtrirje, premtimi për rritjen e saj, nuk mungon në asnjë fushatë ekektorale edhe ofrohet nga të të dy kampet. Pavarësisht se Kryeministri thotë nuk e bën për vota , rritja e saj siguron vota, por ka edhe ndikime të tjera në ekonomi (sidomos kur ajo kalon nivelin e produktivitetit për punotor) pasi në Shqipëri krahu i lirë i punës ka qënë edhe është “kali i betejës” me të cilin kemi konkuruar këto 30 vite në tregjet globale.

Modelit ekonomik të deritanishëm, i cili bazohej në rritjen e punësimit nëpërmjet pagave të ulta, deregullimit, dhe uljes së taksave duket se i ka ardhur fundi. Ai jo vetëm ka kontribuar në rritjen e pabarazisë, por vështirë se arrin të ushqejë më tej rritjen ekonomike. Punësimi, në fakt, duhet të ecë paralelisht me rritjen e rrogave. Fitimi i sipërmarrësve nuk mund të vazhdojnë të bazohet tek rrogat e ulta, por tek rritja e produktivitetit edhe rritja e investimimeve kapitale në tekonolgji.

Por janë pikërisht investimet private sidomos në prodhim edhe teknologji ato që 7 vjecarin e fundit kanë mbetur kokëfortësisht të dobëta, edhe anemike. Normat e ulëta të interesit ( deri para një viti ), fitimet në rritje, apo dhe taksimi i reduktuar, të cilat u paraqitën si receta e përsorur për të rritur investimet private, duket se nuk funksionuan. Kompanitë nuk i janë përgjigjur stimujve që serviren në librat ekonomik, per dy arsye ose se nuk perceptojnë interes ekonomik afatgjatë për të investuar, ose sepse ato ushtrojnë aktivitete bazike të cilat nuk kërkojnë investime si tregëtia. Problemi, natyrisht, është se pa investime, produktiviteti nuk ka të ngjarë të rritet. Dhe pa rritjen e produktivitetit, ka pak arsye për të pritur rritje të qëndrueshme edhe të shendetëshme të pagave.
Në kushtet e një stanjacioni në investime dhe në kreditim, rritja e pagës minimale edhe pse konsiderohet një nxitës i kërkesës dhe konsumit, kur nuk shoqërohet me rritje të produktivitetit për puntor, bëhet joeficente dhe barra që bije mbi biznesin bëhet e vështirë.

Thënë këtë, rritja e pagës minimale duhet të shoqërohet me politika të cilat drejtojnë dhe ndihmojnë biznesin të rrisë interesin për të investuar në aktivitetete prodhuese dhe tekonologji. Në stukturën aktuale ekonomike, të tejngopur me kompani të vogla të cilat operojnë në sektorët e tregëtisë dhe shërbimeve ku vetëm pagat zënë nga 25%- 35% të kostos, cdo rritje e pagës minimale përtej 32,000 mund të shoqërohej me rritje te metejshme te cmimeve apo me rritje te informalitetit.

Së dyti rritja e investimeve kërkon më shumë akses në burime financare ose ndyshe rritje të eficencën në ndërmjetësimit financiar, eficencë kjo që lidhet me funksionimin e plotë të tregut të kapitaleve, pse jo edhe më krijimin e një fond garancie afatgjatë për financimin e aktivitetit prodhues . Eshtë pikërisht kjo infrastrukturë financiare e cila do të rrisë mundësinë e trasformimit të kursimeve që kapin vlerën 67.6% të PBB-së në burime financimi për investime.

Së treti rritja e pagës minimale kërkon padyshim rritjen e investimeve në kapitalin human kryesisht me subvencionimin e mësimit të vazhdueshëm ose trainimit në punë.

Rritja e pagës minimale është “muzikë” për veshët e një populli të varfër , edhe pse sot u luajt sërisht në një koncert ” tallavaje politike” me argumente elektorale, pa asnjë argument apo matje ekonomike . Edhe vendi ku u zhvillua koncerti elektoral i pagës minimale ishte tregues i qasjes dritëshkurtër ekonomike . Koncerti i politikëbërjes socialiste u zhvillua në një qendër ku zhvillohet biznesi më pak produktiv në botë, tregetia . Nëse deshironi ta ktheni rritjen e pagës minimale në “një vepër virtuoze”, duhet të ndihmoni biznesin në mbajtjen e kësaj barrë, duke hartuar politika për rritjen e produktivitetit , edhe hiqni dorë nga harxhimi i kohës tuaj edhe të miletit nëpër mbledhje në qendrat tregetare.