Letra dashurie

Histori dashurie të mbetura në letra, shkruar ashtu në kohë malli, apo vetmie, të njerëzve që i kemi njohur ndryshe…

Thjesht, të dua

“Unë e dua atë dhe ky është fillimi dhe fundi i gjithçkaje”. Scott Fitzgerald, shkrimtari i njohur anglez do të shkruante kështu në ditarin e tij, në rrëfimin për të shoqen, Zeldën. Ishin kohë jo të bukura në jetën e çiftit, kur teksa Parisi zhytej në errësirë Zelda përjetonte orë të errëta të mendjes. Por kjo nuk e pengonte Fitzgerald ta donte, dhe të shihte në çdo përpjekje të saj për t’u shndërruar në gruan e dikurshme, atë që me një buzëqeshje në klubin e shkrimtarëve i kishte rrëmbyer zemrën. Janë dhjetëra letra dashurie të botuara pas vdekjes në një libër, që tregojnë pasionin e një tundimi që nuk mbaroi kurrë. “Të më falësh që dhe në letra të ngjasoj si intelektuale. Unë e di se ti preferon diçka më të këndshme, më femërore, më tërheqëse”, do ti shkruante Zelda në një tjetër letër. “Unë të dua, dhe kjo do të ndodhë gjithnjë, në çdo jetë që do të kem”, i shkruan ajo, duke vijuar në një tjetër se “asgjë nuk mund ta shkatërrojë dashurinë tonë”. “Nuk dua asgjë në botë më shumë se ty, dashurinë tënde. Të gjitha gjërat materiale janë asgjë. Unë nuk dua të jetoj, dua të dashuroj njëherë dhe të jetoj rastësisht…” do të shkruante Zelda. Për të, “lumturia dhe rehatia ishte kur ishte pranë tij dhe në asnjë vend tjetër”.
Nuk mund të ketë art pa dashuri. Historitë e dashurisë mbetur në faqe librash, apo tablosh e tregojnë këtë. Pas çdo libri të bukur fshihet një grua ose një burrë që ka frymëzuar autorin, apo një ndjenjë torturuese për të pasur pranë dikë. E tillë ishte dhe dashuria e Gustav Flober me Louise Colet. Shkrimtari që krijoi zonjën Bovari, kishte jetuar për vite me radhë një dashuri të fshehtë në Francën e atyre viteve me Colet. “Dashuria, në fund, nuk është kuriozitet superan, një uri e panjohur që të shtyn në stuhi me gjoksin e hapur dhe kokën ulur”, shkruan ai. Të ndiera janë dhe letrat që James Joyce gjithnjë në udhëtim ia niste të dashurës së tij, Nora Barnacle. “Siç do të jetë i gjatë udhëtimi i kthimit, do të jetë edhe e mrekullueshme puthja jonë e parë. Mos qaj, e dashur, kur të më shohësh. Dua t’i shoh sytë e tu të bukur dhe të ndritshëm. Cila do të jetë fjala e parë që do të më thuash, kush e di? Të mendoj gjithnjë. Kur shkoj në shtrat nata është gjithnjë një lloj torture për mua… Jepmu mua, e gjitha, e gjitha kur të shihemi. E gjitha është e shenjtë, fshehur për të tjerët, duhet të ma ofrosh lirshëm. Dua të jem zot i trupit dhe shpirtit tënd…”. Nuk kanë si të mos jenë të ndiera dhe letrat e Viktor Hygo për Adele Foucher. Më vitin 1821 ai i shkruante “Kur dy shpirtra të cilët kanë kërkuar njëri-tjetrin për aq kohë për t’u rigjetur në më fund…, një bashkim i furishëm dhe i pastër si vetë ato… fillon në tokë dhe vazhdon përjetë në parajsë. Ky bashkim është dashuri, dashuri e vërtetë…, një besim i cili hyjnizon të dashuruarin, një bashkim jeta e të cilit rrjedh nga përkushtimi dhe pasioni dhe për të cilin edhe sakrificat më të mëdha janë kënaqësi të ëmbla. Kjo është dashuria që ti më bën të ndiej… Shpirti yt është krijuar për të dashuruar me pastërtinë dhe pasionin e engjëjve. I yti përgjithmonë V.H”. Para dashurisë është dorëzuar dhe Sigmund Freud.
“Vogëlushja ime e dashur, e dija që, vetëm kur të ishe larg, do të ndërgjegjësohesha për lumturinë time të pamasë, dhe po aq, edhe për përmasën e saktë të asaj që më mungon…”, i shkruan ai Martha Bernays. Volteri, iluministi francez ëndërronte vetëm vështrimin e Olymes teksa ishte i burgosur nga mbreti. “Unë jam burgosur këtu në emër të mbretit; ata mund të më marrin jetën, por jo dashurinë që ndiej për ty”, i shkruan në vitin 1713 të dashurës së tij, disa minuta para se të arratisej. Zhozefina është një tjetër personazh i njohur për frymëzimin që kishte arritur t’i jepte një udhëheqësi si Napoleoni. “Kam ecur me mendjen mbushur me mendimet për ty. E ëmbla ime, e pakrahasueshme ç’efekt të çuditshëm ke mbi zemrën time. Por çfarë mbetet akoma kur nga buzët e tua, zemra jote merr një dashuri që më tret si zjarri? Je e zemëruar? Pse më dukesh e trishtuar? Je e shqetësuar?… Sa dhimbje ndiej në shpirt! Ti do të largohesh në mesditë. Do të të shoh brenda tri orëve. Deri atëherë, e dashura ime e ëmbël të dërgoj njëmijë puthje, por mos më jep asnjë si shkëmbim, pasi ato ma ndezin gjakun më keq”, i shkruante ai më vitin 1795. E trishtë dhe e bukur është dhe dashuria mes Franc Kafkës dhe Dora Diamant. “E dashur, më duhet të të shkruaj me vijëza bojëkafe, se përsëri më kanë marrë bojën dhe lapsi i dashuruar mbas teje po më grish. E dashur, sa bukur është kur moti i verës vjen m’u në zemër të vjeshtës, sa mirë! Sepse do ishte shumë e vështirë t’i bëja ballë ndërrimit të stinëve, kur ato nuk kanë të njëjtën peshë në zemrën time. E dashur, dita ime fillon me dimër, por kur kthehem në mbrëmje në dhomë dhe letra jote është aty, unë gjarpëroj në rreshtat e shkruar prej teje, tretem aty si një rruginë fushore në pyllin e dendur. Humbas gjurmët e kthimit, por prapë nuk kam frikë. Nuk është më dimër… Kështu dua të mbarojë çdo ditë e imja. Franci yt”, shkruante ai..

Ernest Hemingway, Marlene Dietrich (1951)
“Nuk arrij të përshkruaj sesi sa herë që të përqafoj, ndihem në shtëpi”.

Napoleone Bonaparte, Josephine de Beauharnais (1796)
“Qëkur të kam lënë, jam gjithmonë i trishtuar. Lumturia ime është pranë teje. Sjell gjithmonë në kujtesë përkëdheljet e tua, lotët e tu, ngrohtësinë tënde të dashur. Magjepsja e së pakrahasueshmes Josephine Kindle ndez një zjarr dhe një flakë të pashuar në zemrën time”.

Richard Burton, Elizabeth Taylor (1964)
“Sytë e mi të verbër presin dëshpërimisht të të shohin ty. Ti nuk e kupton, natyrisht, ET, sa e bukur dhe tërheqëse ke qenë gjithmonë dhe sesi ke fituar një vlerë më shumë mirësie të veçantë e të rrezikshme”.

Mbreti Enrico VIII, Anna Bolenas (1527)
“Po guxoj të të kërkoj të ma thuash prerë çfarë mendon për dashurinë tonë. Nevoja më shtrëngon ta di përgjigjen tënde, duke qenë që kam një vit që jam plagosur nga dashuria dhe ende nuk jam i sigurt nëse kam apo jo një vend në zemrën tënde”.

Dhembjet e dashurisë së Beethoven për “të dashurën e përhershme” (1812)
“Dhe pse jam në shtrat, mendja ime vjen te ty, e dashura ime e pavdekshme, ji e qetë, më duaj, sot, dje, sa lot të derdhur për ty, ty, ty, jeta ime, gjithçkaja ime, lamtumirë. Oh, vazhdo të më duash, mos e gjyko keq zemrën besnike të të dashurit tënd. Përjetësisht yti. Përjetësisht imja. Përjetësisht tanët”.

Gerald Ford i kujton dashurinë e tij bashkëshortes Betty, pasi asaj iu diagnostikua një kancer në gjoks (1974)
“Nuk ka fjalë që mund të shprehin saktë dashurinë tonë të thellë, të thellë, e dimë sa e madhe je dhe ne, fëmijët dhe babai, do përpiqemi të jemi të fortë si ti. Besimi te ty dhe te Zoti do na përkrahë. Dashuria jonë për ty është e përjetshme”.

Yan Andrea, për Margarite Duras
 U lidha me këtë histori, me të, me këtë grua që shkruan, me këtë femër të pamundur që nuk e zotëron veten dhe tërë botën e saj, nga padrejtësia, nga bukuria, dhimbja, dashuria, nga gjithë rrangullat e saj dhe të miat, dhe kjo histori që ndodh midis saj dhe meje dhe jo vetëm mes nesh, jo, ajo e di këtë, si dhe unë, e megjithatë nuk duhet ditur shumë dhe duhet bërë si gjithë bota, të bësh skena, sharje, të bëhesh e keqe, të bësh kuzhinën, të bësh mirë gjithashtu dashuri në shtrat, dhe gjithë rrëmujën e botës, sepse ne nuk jemi të ndarë nga njerëzimi, sepse ndërkohë që ajo shkruan, ajo këtë e bën gjithashtu për gjithë botën si dhe për mua, pasi unë jam këtu…

Yan Andrea, për Margarite Duras

“Ajo thotë: a më doni? Unë nuk përgjigjem. Nuk mundem. Ajo thotë: po të mos isha Duras, ti as që do të më kishe hedhur sytë kurrë. Nuk përgjigjem. Nuk mundem. Ajo thotë: Ju nuk më doni mua, është Duras, ajo çka unë shkruaj. Ajo thotë: shkruaj tani që nuk e dua Marguerite-n. Ajo më jep një stilokalem, një letër dhe thotë: Hë, shkruaj. Pra, ta dimë më së fundi. Nuk mundem. Nuk shkruaj atë çka ajo më kërkon, atë çka ajo do të lexojë. Ajo thotë: Yan, nëse s’do të kisha shkruar asnjë libër, a do më doje? Ul sytë. Nuk përgjigjem. Nuk mundem. Ajo thotë: – Po ju cili jeni? Unë nuk u njoh, nuk e di cili jeni, ç’bëni këtu me mua? Ndoshta për para. Po ju lajmëroj, s’do të keni asgjë nga unë. S’kam asgjë për t’u dhënë. I njoh batakçinjtë dhe ata s’ma hedhin dot.
Heshtje. Ajo thotë: ja, duhej të më ndodhte dhe kjo, një tip i tillë që hesht, që s’thotë asgjë, një tip që s’njeh kurrfarë gjëje, asgjë! Duhej të më ndodhte dhe kjo, s’kam shans, por ju s’do të rrini këtu.. S’keni çfarë bëni, asgjë. Nuk u njoh, nuk e di cili jeni.
Dhe kjo skenë ndodh vazhdimisht. Ajo nuk më duron. Më nxjerr jashtë. Më kërcënon, s’ke asgjë më këtu. Gjithçka është e imja, gjithçka, a e dëgjoni, paraja është e imja dhe s’do t’u jap asgjë, as dhe një qindarkë, ju jeni një zero i dyfishtë, një hiç i klasit të parë. Ajo nuk kupton përse unë këmbëngul, përse qëndroj me të, vetëm me të dhe ajo vetëm me mua. Nganjëherë është e padurueshme, do të shkatërrojë gjithçka tonën, të më thyejë, të më shajë, të më shohë të vdekur, të më vrasë. Ajo thotë: Kam dëshirë të të vras. Ajo nuk thotë ‘t’u vras, por dëshirë të vras‘?…”