Marina, personifikimi i “kimerës” erotike

Pasioni erotik që shkatërron jetën e një femre

Nga Maklena Nika

1930. Karagatsis (pseudonimi i Dimitris Rodopoulos) është shkrimtar prozator grek i brezit të viteve 1930. Krijimtarinë e tij letrare e ka nisur me tregimin “Zonja Nica” (1929), për të cilin u vlerësua me çmimin e parë në konkursin letrar të Nea Estia. Më 1936-n boton për herë të parë “Kimerën”, që do të ribotohet më 1953-n me titullin “Kimera e madhe”. Disa nga veprat e tij më të njohura janë “Koloneli Liapkin” (1933), “Jungerman” (1941), “Vasilis Laskos” (1948), “Zarfi i verdhë” (1956) etj. Orientimi i tij frojdist e lejon të pozicionohet drejt një përqasjeje të papërsëritshme të shpirtit njerëzor: për autorin gjithçka lidhet me libidon dhe menaxhimin e shëndetshëm apo jo të instinktit erotik.

Në këtë kuadër trajtohet edhe një nga romanet e tij më të vlerësuara “Kimera e madhe”, e cila edhe pse u shkrua në vitin 1936, vazhdon ende sot të emocionojë lexuesin dhe të lexohet si një vepër bashkëkohore. Në kohën që u shkrua libri, kritika e karakterizoi si një vepër me një seksualizëm të fortë dhe nga vetë lexuesit u cilësua si e turpshme.

Nëse do të kërkonim në fjalorë për kuptimin e fjalës “kimerë”, do të gjenim se është një koncept abstrakt, por edhe interesant. Kimerë, sipas mitologjisë greke, ishte një përbindësh i tmerrshëm. Sot, karakterizojmë si kimerë diçka të paprekshme ose imagjinare, atë që nuk mund të realizohet. Kështu ishte edhe pasioni erotik i heroinës kryesore, Marinës, një përbindësh që e çoi drejt rrënimit përfundimtar të shpirtit dhe të jetës së saj. Marina thurte shumë ëndrra si femër që ishte, kishte çdo të drejtë t’i bënte realitet dhe të gabonte, por zgjedhjet që bëri ndikuan tek ajo dhe njerëzit pranë saj. Μarina jetoi vite të vështira fëminore, që sigurisht i lanë gjurmë të pashlyeshme në subkoshiencën e saj. Më vonë, ndërsa rritej, dashuroi dhe u dashurua, urreu dhe u urrye. Jetën e saj nuk e përballoi me urtësi, por ndoqi gënjeshtrën dhe pasionet. Por në fund, e vërteta ia ktheu haraçin. Duke u ndërgjegjësuar edhe vetë ajo, se jeta e saj ishte një Kimerë që ndoqi të shpëtonte, por që e çoi në një destinacion të gabuar.

Marina përfaqëson jo vetëm personalitetin dhe karakterin e saj, por edhe shumë femra të tjera, të cilat luhaten mes së logjikshmes dhe të pandërgjegjshmes në jetën e tyre. Kjo luhatje do të shënojë edhe zhvillimin e jetës së tyre, duke vënë në pah rolin e “pasionit” dhe të “erosit” në këtë rrugëtim jete. Këto elemente shumë domethënëse në jetën e kujtdo do të shoqërohen edhe me elementet e dashurisë dhe vdekjes, mashkullores dhe femërores, ortodokses dhe katolikes, me elementin e huaj dhe atij grek, të lashtë dhe bashkëkohor.

Sipas vetë autorit, “Kimera e madhe” është një histori e thjeshtë erotike e një pasioni të paligjshëm ndërmjet Marinës, një francezeje bukuroshe, dhe vëllait të bashkëshortit të saj, Minait, bukurosh dhe aventurier. Bëhet fjalë për një histori tipike pasioni jashtëmartesor, të cilin shkrimtari nuk e konsideron aq të paligjshëm sesa fatal: këta njerëz ishin bërë për njëri-tjetrin, por kushtet dhe marrëdhëniet shoqërore nuk e lejuan këtë lidhje normale … Me elemente mistike dhe simbolike ujiten të gjitha indet e tekstit dhe e bëjnë atë një nga romanet më tërheqëse të të gjithë letërsisë greke.

Fedra. E verbuar nga pasioni për Hipoliton, hakmerret ndaj tij dhe e shkatërron, duke ndëshkuar në vazhdim edhe veten e saj. Ema Bovari. Duke kërkuar pasionin dhe aventurën, tradhton jetën bashkëshortore dhe u jepet dy dashnorëve, për të mbërritur në një fund tragjik. Medea. E rrënuar shpirtërisht, e inatosur për tradhtinë erotike, vret edhe fëmijët e saj. Marina. E dorëzuar në dëshirat e saj dhe duke synuar jo konvencionalitetet, bën të gjitha ato që bëjnë këto heroina arketipe së bashku, e gjendur përballë ngjyrës blu të ishullit Siro, rutinës dhe thjeshtësisë së të jetuarit, ajo pozicionohet në ngjyrime të ndezura pasioni dhe kërkimi të vetvetes. Ajo duket sikur kërkon në këtë mozaik elementesh greke pasionin e lashtë dionisiak të erosit, për të kundërshtuar fort apoloniaken e shoqërisë së kohës, që për shpirtin e saj kërkues, por në të njëjtën kohë shumë të brishtë, është një vrasës i vërtetë i pasionit dhe dashurisë.

“Kimera e madhe” është një psikogramë e hollësishme. Shkrimtari kapet pas një karakteri femëror dhe e analizon në të gjithë spektrin e psikosintezës së saj. Ajo është një femër, e cila vazhdimisht do të vërtetojë se është një objekt i pasionit erotik. Marina Bare u përkushtohet me pasion studimeve helenistike në Universitetin e Ruenit, pas shokut të madh psikologjik të rënies së familjes së saj. Pas vdekjes së babait, e ëma e kthen shtëpinë e tyre në një shtëpi publike luksoze. Psikotropia e brishtë e vajzës transformohet dramatikisht. Krijon lidhje erotike me tre meshkuj, por pa përjetuar asnjë emocion ndjenjash, duke i dhënë përshtypjen e një natyre anafrodiziake (të ftohtë). Por fati e njeh me Janin, një marinar grek, i cili arrin t’i zgjojë asaj erosin dhe pasionin e shumëndërruar. I dorëzohet pa kushte dhe e ndjek në Siro, për të vazhduar jetën me të. Marina zbulon një botë të re, të veçantë, por në kundërshti me atë që njihte nga bota e Europës së Veriut. Të njëjtën natë që do të bjerë në krahët e një të panjohuri, do të sëmuret rëndë edhe vajza e saj, si ndëshkim për veprimin e saj të pakontrolluar, ndërsa pak më vonë, kur pasioni mistik dhe tinëzar për Minain do të gjejë korrespondencë tek ai, Ana e vogël do të vdesë. Ky do të jetë fillimi i një fundi tragjik, i papërcaktuar nga miti.

Pas largimit të gjatë të bashkëshortit të saj, ajo nuk mund të rrijë e vetmuar. Ajo nuk mund të flejë dhe sheh ëndrra të çuditshme. Gjendja e saj psikologjike nuk është e mirë dhe në mes të natës ikën nga shtëpia dhe përfundon në port, ku ka një kontakt seksual me një barkar. Disa mendime të vetë Marinës kur krahason dashurinë në sistemin boshtor të grekëve dhe të europianëve perëndimorë:
“Rrjedhimisht, koncepti se dashuria e grekëve është më shumë mendore sesa shpirtërore, ishte i gabuar. Me të njëjtin pasion shpirtëror dashuroheshin edhe grekët, vetëm se besonin në origjinën hyjnore të dashurisë dhe nuk kishin ankthin e mëkatit dhe të shpëtimit moral.”

Orët e saj kalojnë të pafundme mbi varrin e së bijës dhe në këtë gjendje ajo përjeton edhe pasionin e saj erotik më të madh me Minain, pasion i cili shënon edhe fundin e saj tragjik. Para se të vendosë se çdo të bëjë me fëmijën që pret nga Minai, ajo vendos se do të shohë për herë të fundit Janin kur të hyjë me “Kimerën” e tij në port. Vendos se nuk mund të ikë, nuk do ta lindë këtë fëmijë që është fryt i tradhtisë. Dy zgjidhje ka: vdekja ose falja e Janit. Ajo që do është ta kuptojë burri i saj dhe ta shpëtojë. Duke parë “Kimerën” të hyjë në port dhe burrin e saj në timon, bie në det, duke kërkuar shpëtimin.

Shpirti i saj tretet në kaltërsinë e detit dhe pasioni i çmendur shkumëzohet në dallgët që përplasen pamëshirshëm në breg. Edhe një femër tjetër e bukur, robinë e dëshirave të saj më të thella, që e di se ç’ndjenja u shkakton meshkujve, ngjason me heroinat tragjike të Euripidit, Medean dhe Fedrën, për sa i përket spiritualizmit të tyre, ndëshkimit përfundimtar apo katarsis, por edhe pasojave të pasionit të tyre të pakontrolluar. Bashkidentifikimi me Madam Bovary bëhet më i prekshëm, më i ndjeshëm, kur Marina, lokalizon shenjat e dështimit të saj në Greqi dhe i rikthehet pas kaq vitesh admirimit të shpirtit grek dhe klasikëve të lashtë.

Përplasja e Lindjes me Perëndimin është shumë e dukshme në vepër. Por edhe jeta pranë detit, kaq misterioze dhe e paarritshme për një europiane të fushës së Normandisë, do të përbëjë burim të këqijash, por edhe katarsi.

Marina e Siros dhe Marina e Ruenit. Do të provojë të shuajë etjen e saj të madhe, pa dyshuar se, ajo çka kërkonte, ishte diku tjetër. Kur e kuptoi këtë, do të pranojë se ndoqi të paarritshmen, një kimerë, që i iku mes gishtave si rërë.