Donald Trump, Rezerva Federale dhe rreziku i ndërhyrjes politike

Donald Trump nuk është presidenti i parë amerikan që zemërohet nga mënyra se si Rezerva Federale menaxhon ekonominë. Madje mund të thuhet se kjo është arsyeja pse u krijua kjo institucion: për të zemëruar presidentët. Zyrtarët e zgjedhur duan që ekonomia të rritet shpejt dhe menjëherë. Ndërkohë, detyra e Fed-it është të rezistojë ndaj politikave që sjellin përfitime afatshkurtra, por pasoja të dëmshme afatgjata. Ajo ekziston për të mbajtur “qullin ekonomik” në temperaturën e duhur: as shumë të nxehtë, as shumë të ftohtë.

Politikanët e mençur prej kohësh e kanë vlerësuar përfitimin e një banke qendrore të izoluar nga presioni politik. Ata kanë kuptuar se pavarësia e Fed-it u jep atyre mundësinë të ankohen për vendimet e saj pa i penguar ato vendime. Ata mund të thonë: “Ne do të dëshironim rritje më të shpejtë, por nuk na lejon Fed-i.”

Pyetja që mbetet pezull është nëse Trump e kupton që çdo veprim më shumë se ankesat do të ishte kundërproduktiv.

Trump padyshim nuk po përmbahet me ankesat. Ai dhe aleatët e tij e kanë sulmuar vazhdimisht Fed-in dhe kryetarin e saj, Jerome Powell, për mosuljen e normave të interesit. Kanë shkuar deri te sulmet personale dhe akuzat absurde për mashtrime në rikonstruksionin e godinës qendrore të Fed-it.

Ky projekt ka kaluar buxhetin dhe afatet, gjë që është problem por edhe realitet i zakonshëm për ndërtimet publike. Nuk ka asnjë provë për mashtrim. Megjithatë, për të theksuar pretendimet për keqmenaxhim, Trump vizitoi godinën e Fed-it, duke u bashkuar në një tur të planifikuar dhe shkëmbyer një përshëndetje të sikletshme me Powell-in, të dy me helmeta ndërtimi përpara kamerave. Pas turit, Trump deklaroi para mediave se “duhet të ulim normat e interesit në vendin tonë.” Ai shtoi se ia kishte thënë edhe vetë Powell-it. Më pas shtoi, në mënyrë të rreme, se SHBA nuk po përjeton aspak inflacion.

Pas kësaj vizite të paprecedentë (e para nga një president në dy dekada), qëndron ideja që disa nga këshilltarët e Trump po e shtyjnë atë të përdorë këtë rikonstruksion si pretekst ligjor për të shkarkuar Powell-in nëse ky nuk i bindet dëshirave të tij. Këtë muaj, Trump u tregoi republikanëve në Kongres një draft-leter për shkarkimin e Powell-it, megjithëse më pas tha se nuk kishte ndërmend ta shkarkonte para përfundimit të mandatit në maj 2026. Kujtojmë se vetë Trump e emëroi Powell-in në 2017.

Nuk është aspak e qartë nëse Trump ka autoritet ligjor për të shkarkuar Powell-in, por edhe vetëm duke ngritur këtë mundësi, ai kërcënon stabilitetin e ekonomisë dhe integritetin e institucioneve amerikane.

Rezerva Federale është ndoshta institucioni më i fuqishëm teknokratik që Kongresi ka krijuar për të menaxhuar çështjet publike. Ajo ka për detyrë të ruajë shëndetin e sistemit financiar dhe stabilitetin ekonomik të vendit. Ajo funksionon kryesisht duke rregulluar një levë të vogël të quajtur “norma federale e fondeve”. Nuk është e nevojshme të kuptosh detajet teknike për të kuptuar rrezikun: Trump do që të marrë kontrollin e kësaj levë dhe ta rrotullojë sipas qejfit.

Fed-i ka bërë gabime nën drejtimin e Powell, ashtu si çdo paraardhës i tij. Por ai ka pranuar se, pas pandemisë së Covid-19, lëvizën me vonesë për të frenuar inflacionin. Debati mbi mënyrën si Fed-i po i qaset sot rritjes ekonomike është i ligjshëm. Disa zyrtarë të Fed-it madje bien dakord me Trump-in që normat duhet të ulen. Por sulmet e Trump ndaj Powell-it nuk kanë të bëjnë me mospajtime mbi politikën monetare. Ai po e turpëron publikisht kreun e Fed-it sepse mendon se ky institucion duhet t’i shërbejë interesave të tij personale, jo interesit publik. Sjellja e tij është ajo e një njeriu që kënaqet duke poshtëruar këdo që nuk përkulet para tij.

Trump po përpiqet gjithashtu ta detyrojë Fed-in të mbulojë dëmet e politikave të tij të papërgjegjshme. Ndryshe nga herët e tjera kur presidentët e mëparshëm (përfshirë vetë Trump në mandatin e parë) kërkonin norma më të ulëta për të nxitur rritjen, tani Trump ka një motiv të dytë: ai thotë se Fed-i po e bën tepër të kushtueshme huamarrjen për qeverinë federale. Në një postim të fundit, ai shkroi se “‘Too Late’ (epiteti për Powell) po i kushton SHBA-së 360 miliardë dollarë për çdo pikë përqindje, çdo vit, në kosto rifinancimi.”

Kjo urgjencë është produkt i vetë politikave të papërgjegjshme fiskale të Trump-it. Qeveria amerikane po bëhet gjithnjë e më e ndjeshme ndaj rritjes së normave të interesit sepse Trump dhe aleatët e tij në Kongres kanë kaluar ligje që rrisin ndjeshëm borxhin federal në vitet e ardhshme. Në vend që të ulë borxhin, Trump kërkon nga Fed-i ta bëjë më të lirë. Ai po përpiqet të shndërrojë një bankë qendrore që kontrollon inflacionin në një institucion që mundëson veset buxhetore të qeverisë.

Rreziku për SHBA-të dhe për ekonominë botërore është që ulja e normave afatshkurtra — ato që kontrollon direkt Fed-i — mund të rrisë normat afatgjata. Investitorët mund ta shohin këtë si sinjal se SHBA ka braktisur çdo disiplinë monetare dhe të kërkojnë norma më të larta për huatë afatgjata. Kjo do të rriste normat e hipotekave për blerësit e shtëpive, do të bënte që korporatat të anulojnë projekte. Trump nuk kupton se Fed-i ndikon në koston e huamarrjes, por nuk e kontrollon dot atë. Ajo flet me tregun, por tregu përgjigjet gjithashtu.

Këshilltarët që e nxisin Trump-in duhet të dinë më mirë — dhe ndoshta e dinë. Por po vendosin ambiciet personale mbi interesin kombëtar. Disa nga kandidatët për ta zëvendësuar Powell-in janë duke u “audicionuar” duke i thënë presidentit vetëm atë që ai dëshiron të dëgjojë. Kevin Warsh, një ish-zyrtar i Fed-it që dikur qëndroi larg sulmeve të Trump, tani shprehet se është dakord. Kevin Hassett, këshilltari ekonomik i Trump, duket i gatshëm t’i thotë çfarëdo për të fituar postin. Scott Bessent, sekretari i Thesarit, duket i pangopur në përuljen publike duke dalë në televizor për të siguruar investitorët se presidenti nuk e kishte seriozisht atë që tha.

E pranojmë: Fed-i është një institucion politik, jo vetëm teknokratik. Kongresi përcakton qëllimet e saj dhe mbikëqyr performancën. Dhe ndarja e saj nga opinionet e publikut ndonjëherë e vështirëson menaxhimin ekonomik. As teknokratët nuk janë të pagabueshëm. Gjatë flluskës së pasurive të paluajtshme në vitet 2000, Fed-i ishte shumë i butë me Wall Street-in. Por Trump ka zakonin të sulmojë institucionet e papërsosura pa asnjë plan për t’i zëvendësuar me diçka më të mirë. Kjo po ndodh edhe tani: ai ofron një “zgjidhje” që është më e keqe se problemi.

Amerika e ka provuar më parë çmimin e një banke qendrore që nuk është e mbrojtur nga ndërhyrjet politike. Presioni i presidentit Richard Nixon për të mbajtur normat e ulëta në fillim të viteve 1970 është një nga arsyet kryesore pse inflacioni u përshkallëzua. Ka plot shembuj paralajmërues nga vende të tjera: Italia në vitet 1980, Turqia në vitet 2010 — kur bankat qendrore dorëzohen përballë politikës, të gjithë digjen.

Për dekada, liderët politikë të të dy partive kanë pranuar se interesat e popullit amerikan shërbehen më mirë kur politikat monetare janë në duart e teknokratëve që kanë mandatin dhe fuqinë për të parë përtej zgjedhjeve të radhës. Është një sistem i papërsosur, por ka mbajtur inflacionin nën kontroll për 40 vite. Nëse presidenti ka një ide më të mirë, le ta ndajë me popullin amerikan.

Ky editorial është shkruar nga bordi editorial i gazetës — një grup gazetarësh opinioni të udhëhequr nga ekspertiza, kërkimi dhe vlerat e përhershme. Ai është i ndarë nga ekipi i lajmeve.