Intervista: Massimo D’Alema për referendumin e PS, të majtën, refugjatët…

Është një nga politikanët më të njohur në 25 vitet e fundit në Itali, njëri prej atyre që i mbijetoi “rrëzimit të politikës së vjetër” nga “politika e re” pas të famshmit “Tangentopoli” në Itali. Massimo D’Alema, kryeministër i Italisë në një periudhë shumë të rëndësishme për shqiptarët; në kohën e bombardimeve të NATO-s mbi atë që kish mbetur nga ish-Jugosllavia për shkak të luftës në Kosovë. I përket së majtës europiane dhe në atë kohë si kryeministër doli kundër qëndrimit të partisë së tij duke mbështetur bombardimet mbi Beograd dhe në zonat ku ishte ushtria jugosllave. Përveç kësaj, D’Alema është i shquar për rivalitetin me Romano Prodin, një tjetër figurë e shquar  brenda së majtës italiane. Të shtunën ishte i ftuar nderi në Kongresin e socialistëve shqiptarë, edhe atë me sindromën e së majtës europiane; përçarjen.

Intervista e plotë në Top Story.

Sokol Balla: Zoti D’Alema përshëndetje. Bëra një ekspoze të shkurtër dhe e di që ju nuk jeni dakord me gjithçka, por keni qenë gazetarë vetë dhe e dini që ne gazetarët spekulojmë pak me faktet…

Massimo D’Alema, ish-kryeministër i Italisë: Po e di që gazetarët interpretojnë faktet. Më kujtohet njëherë në një diskutim në Komitetin e redaksisë së gazetës që drejtoja në atë kohë në lidhje me një lajm, një fakt që kisha qenë vetë dëshmitarë. U thosha që gjërat nuk ndodhën kështu, isha dëshmitarë. Përgjigjja që më dhanë ishte se nuk janë të rëndësishme faktet, por lajmi. Kështu, mësova që ndonjëherë lajmet janë ndryshe nga faktet. Kjo është njëra nga arsyet që më bëjnë një gazetar mosbesues ndaj gazetarëve. Unë nuk kam penguar asnjëherë Prodin për faktin që do të bëhej President i Republikës.

Sokol Balla: Kështu u tha para pak vitesh, kështu u tha…

D’Alema: Ajo që u tha në politikën italiane…në politikën italiane thuhet gjithçka. Në politikën italiane është një politikë ku thuhen shumë gjëra, ku 80 përqind e tyre nuk janë të vërteta.

Sokol Balla: Por bëjnë lajm?

D’Alema: Saktë! Bëjnë lajm. Kjo është ajo që për fat të keq ajo që ndodh.

Sokol Balla: Edhe këtu tek ne bën lajm më shumë kur ka debat brenda një partie sesa debati me rivalët politikë. Ndoshta shumë nga ata që njohim në politikën italiane, u pëlqen t’ju ngacmojnë më shumë lidhur me rivalitetin tuaj të përjetshëm me Romano Prodin sesa për pjesën kur ju keni qenë kryeministër në një periudhë shumë të vështirë për vendin tuaj dhe Europën. Megjithatë, t’i marrim me radhë. Jeni ftuar në Kongresin e socialistëve shqiptarë, çfarë dini për këtë parti?

D’Alema: Di që është një parti e madhe që ka qenë një prej dy partive kryesore protagoniste të demokracisë shqiptare. Kam njohur shumë udhëheqës të socialistëve shqiptarë. Kur isha kryeministër, në atë kohë ishte Pandeli Majko, që e ritakova. Pastaj për një farë periudhë ishte kryeministër Ilir meta, kam njohur Fatos Nanon dhe më pas kur isha ministër i jashtëm në kohën e Romano Prodin. Ai më deshi si ministër i jashtëm dhe në periudhën kur isha ministër i jashtëm, Shqipëria qeverisej nga Partia Demokratike dhe Sali Berisha dhe e njoh shumë mirë edhe atë. Le të themi që e njoh Shqipërinë mirë prej shumë vitesh.

Sokol Balla: Besoj jeni informuar në lidhje me një debat të brendshëm që kanë socialistët shqiptarë dhe për akuzat direkte ndaj kryetarit aktual, Edi Rama për një shkelje të statutit? Besoj që e dini që kjo parti ka një kryetar prej 7 vitesh? Duhet të kishte bërë zgjedhjet së paku 3 vite më parë.

D’Alema: Në të vërtetë, për një të huaj të diskutojë statutin e Partisë Socialiste shqiptare do të ishte diçka e pasjellshme. Nëse unë dot ë ftoja dikë në kongresin e partisë time dhe ai të diskutonte për statutin e partisë time, në kongresin tjetër nuk do ta ftoja më.

Sokol Balla: Meqë Kongresi ka mbaruar dhe ju po largoheni, ndoshta mund ta thoni diçka më shumë.

D’Alema: Është mjaft normale që udhëheqësi i qeverisë të jetë edhe kryetar i partisë. Kjo i përket normalitetit të partive social-demokrate në Europë. Di që kjo çështje, mqs është vënë në diskutim, do t’i nënshtrohet një vlerësimi të anëtarëve të Partisë Socialiste përmes një referendumi. Pra do të jenë anëtarët e PS që do të vendosin, nuk vendos unë. Por propozimi që të ketë një referendum, është një propozim demokratik sepse në fund do të jenë ata që do të vlerësojnë nëse kryetari i qeverisë duhet të konsiderohet edhe kryetar i partisë, ose nëse kjo do të vihet në diskutim.

Sokol Balla: Ua bëj këtë pyetje për dy arsye; e para për të kuptuar edhe ne se cili është modeli që funksionojnë demokracitë e brendshme të ngjashme me partitë e mëdha në Shqipëri dhe e dyta, pasi partitë politike në një demokraci janë si mushkëritë e tyre, nëse ato nuk funksionojnë, nuk funksionon as demokracia vetë.

D’Alema: Nuk ka asnjë dyshim për këtë. Partia Socialiste shqiptare është një parti që gëzon shëndet të mirë, ka rreth 90 mijë anëtarë, që duke marrë parasysh edhe numrin e popullsisë shqiptare, është i lartë. Është një parti e organizuar dhe nuk më duket se është një grup i vogël në pushtet, përndryshe nuk do kishte fituar zgjedhjet, nuk do kishte marrë përsipër përgjegjësitë që ka marrë. Dua të dalloj ndërmjet vlerësimit politik, ndjenjave të mia të përgjegjësisë, por unë jam edhe mik i Edi Ramës dhe e konsideroj një burrë shteti europian. Njoh anëtarë të ndryshëm të Këshillit Europian dhe mund t’u them që Edi Rama në tryezën e KiE do të bënte një figurë më të mirë se disa nga ata që janë tashmë atje. E konsideroj një burrë me vlera, që ka ndjeshmëri, kulturë. Nuk më duket se politika shqiptare është në një gjendje të keqe nëse e krahasoj me gjendjen e vendeve të tjera europiane, ku shpesh ka një krizë dramatike të partive, ka lëvizje populiste, ka fenomene të rënda shkëputjeje të qytetarëve nga politika e vendit. Nuk kam përshtypjen që në Shqipëri gjendja mund të jetë e krahasueshme me atë p.sh në një vend si Hungaria, Polonia apo vende të tjera euopiane që janë të rëndësishme.

Sokol Balla: E majta shqiptare thuhet se ka një shumicë tradicionale, megjithatë ajo është e përçarë, ose e ndarë zyrtarisht që prej vitit 2003 dhe kjo solli 8 vite në pushtet të së djathtës, si një nga arsyet kryesore, ka patur edhe arsye të tjera si keqqeverisja e mëparshme e socialistëve dhe ishte edhe arsyeja sesi kjo e majtë e ribashkuar në 2013 le të themi e risolli të majtën në pushtet. Tashmë rivali i Edi Ramës brenda partisë, Ben Blushi, që e akuzon atë për shkelje të statutit dhe demokracisë së brendshme, pas sfidës në Kongres ndoshta mund ta çojë të majtën shqiptare drejt një çarje të tretë, do të kishit një këshillë për këtë? Megjithëse nuk besoj se do kishe një këshillë të mirë, duke qenë se shpesh jeni akuzuar edhe ju si një nga përçarësit e së majtës në Itali.

D’Alema: Në fakt ne e kemi bashkuar. Kemi krijuar një parti të madhe që ka ribashkuar gjithë të majtën në Itali. Jemi nisur nga parti të ndryshme dhe kemi krijuar një të vetme.

Sokol Balla: Margaritën…

D’Alema: Partinë Demokratike italiane. Quhet si ajo e Berishës dhe e Bashës në Shqipëri, por tek ne përfaqëson të majtën. Ne kemi bashkuar të majtën dhe nuk kemi ndarë. Ky është qoftë fakt, qoftë lajm. Mendoj…e pashë Metën në Kongres. Ka një bashkëpunim të mirë në këto çaste, klima është shumë pozitive dhe sinqerisht këshilla ime është që të shmangen ndarjet e kota. Në fund kush e ka shtruar problemin e demokracisë, në fund do të ketë një referendum. Ç’kuptim do të kishte që të ikësh pasi bëhet një referendum tek anëtarët pasi ke kërkuar demokraci?! Nuk do të kishte kuptim. Nuk jam aq pesimist si ju në lidhje me ndarjet dhe çarjet e mundshme.

Sokol Balla: Unë jam skeptik si çdo gazetarë për faktin se Shqipëria është një vend i ri, ende i pamësuar me rregullat demokratike. P.sh Edi Rama, kur nuk ishte bërë akoma kryetar i partisë kërkoi legalizimin e fraksioneve brenda saj, kryetari i atëhershëm Nano ja dha këtë mundësi dhe ajo u miratua. Por më pas kur, Rama u bë kryetar e anuloi këtë rregull. Sot akuzohet për shkelje të statutit dhe në fakt, pavarësisht që është kryeministër dhe logjika qëndron, nga ana tjetër rregullat e shkruara flasin ndryshe. Përse këto krizat e brendshme brenda një partie janë më të dukshme brenda së majtës?

D’Alema: Mendoj se të majtët janë parti që jetojnë me vlera, parime dhe prandaj që përplasjet e parimeve marrin një rëndësi të madhe. Partitë e djathta janë parti që bashkohen mbi bazën e interesave dhe konfliktet janë gjithmonë më pak të zhurmshme. Mbi parimet është shumë e vështirë të ndash gjërat përgjysmë, ndërsa kur bëhet fjalë për interesa është e thjeshtë.

Sokol Balla: Thatë që keni njohur shumë nga të majtët shqiptarë, por besoj që me Pandeli Majkon duhet të keni edhe momente personale, sidomos gjatë luftës së Kosovës.

D’Alema: Lufta e Kosovës ishte një përvojë dramatike edhe pse është një përgjegjësi e madhe ajo për të vendosur për bombardimet, për të shkaktuar viktima, në mënyrë të pashmangshme dhe të pafajshme. Ishte një vendim i dhimbshëm për mua, por që e konsiderova të pashmangshëm sepse për mua pati shumë rëndësi përvoja që kalova duke ardhur në mars në Shqipëri, shkova në kufi në Kosovë, në pikën ku vinin refugjatët dhe duhet të them që pamja që pashë, e familjeve, njerëz të plagosur më goditi shumë dhe më bëri të kuptoj që ajo po ndodhte ishte një pastrim etnik i Kosovës dhe në atë moment u binda që duhej të vepronim. Shqipëria ishte një partner i ynë i natyrshëm edhe për të përballuar pasojat e luftës. Pasoja e parë, që ishte e parashikueshme qe ikja nga Kosova e të paktën 300 mijë refugjatëve dhe një pjesë e tyre u ndihmuan nga Shqipëria me ndihmën italiane. Është e qartë që në ato ditë patëm një marrëdhënie të vazhdueshme.

Sokol Balla: Dhe ju dolët kundër partisë tuaj, aleatëve tuaj, por patët pro Berluskonin apo jo?

D’Alema: Jo. Partia ime ishte pro ndërhyrjes. Ne ishim aleatë me ekstremin e së majtës, me komunistët. Ata ishin kundër kësaj, ndërsa partia ime e mbështeti. Shumica e qeverisë e mbështeste, por edhe opozita, pra Berlusconi votoi pro ndërhyrjes ushtarake të NATO-s. Pati një përputhje në nivel kombëtar, njëzëri. Partia ime ishte partia kryesore në qeveri në atë kohë. Nuk do të veproja dot duke patur kundër shumicën e parlamentit dhe të qeverisë.

Sokol Balla: 17 vjet më parë, 1 mln shqiptarë u shpërngulën nga Kosova pas genocidit të Millosheviç. Shumica prej tyre erdhën në Shqipëri dhe ne i mirëpritëm. Sot 3 milionë sirianë po vijnë në Europë, si duhet të sillet Shqipëria me këtë krizë refugjatësh sirianë, të bllokuar në Greqi për shkak se Maqedonia ka mbyllur kufijtë dhe shumë prej tyre janë në kufi me Shqipërinë dhe Italia duket se është shqetësuar se kjo krizë mund të godasë atë përmes Shqipërisë.

D’Alema: Unë besoj që Europa ka përballuar këtë krizë shumë keq. Kjo krizë ishte e parashikueshme, e parashikueshme që lufta dhe trazirat në Siri dhe Libi do të provokonin një valë të madhe refugjatësh. Disa vende kanë marrë pjesë në këtë destabilizim, ndaj duhet të konsideronin pasojat. Kur vala e refugjatëve mbërriti Europa nuk ishte në gjendje të hartonte një plan europian që të parashikonte, një rindarja të përgjegjësive. Si të thuash, ajo që në zhargonin europian quhet “bord and sharing”, pra të ndahej pesha. Por ndodhi e kundërta. Gjithsecili veproi më vete, dikush mbylli kufijtë, dikush i hapi. Kjo ka krijuar një kaos të madh dhe disa vende kanë pritur shumë emigrantë. Gjermania deri më tani ka pritur 1 milionë refugjatë. Pra shumë refugjatë janë pritur edhe nga Suedia dhe vende të tjera, të tjera thanë jo. Pra nisi kriza dhe në këtë pikë Europa nuk di më se çfarë të bëjë dhe po përpiqet që të bindë Turqinë që të mbajë refugjatët në Turqi, ku janë 3 milionë. Tani, kjo në këmbim të ndihmave, nuk është se Turqia do ta bëjë falas këtë. Një numër i caktuar refugjatësh ndodhet në Greqi, ku 40 mijë në kufi me Maqedoninë. Besoj se duhet një plan europian për të strehuar këta 40 mijë persona. Kam parë imazhet në televizor me njerëz dhe fëmijë në mes të baltës. Në duhet të na vijë turp për këtë. Nëse 10 vende europiane të merren vesh dhe të marrin 4 mijë veta secili shtet mund t’i strehojmë dhe t’i presim pa problem. Shpresoj që të arrihet ndonjë marrëveshje për të kapërcyer këtë turp dhe më pas do të hyjë në funksion marrëveshja me Turqinë që parashikon që refugjatët të strehohen në Turqi me financimet e BE dhe më pas shpresojmë që procesi i bisedimeve që është duke u zhvilluar të çojë në përfundimin e luftës në Siri. Nëse në Siri përfundon lufta, një pjesë e tyre do të rikthehen në vendin e tyre.

Sokol Balla: Po Italia pse është kaq e frikësuar, aq sa bën marrëveshje me Shqipërinë për të kontrolluar kufijtë me Greqinë?

D’Alema: Italia ka frikë se këta refugjatë hyjnë ilegalisht në Shqipëri dhe pastaj rinis ai trafik klandestinësh që e kemi njohur para shumë vitesh, skafet që kapërcenin Adriatikun dhe që së bashku Italia dhe Shqipëria arritën t’i japin fund. Besoj se do të ishte një fatkeqësi nëse do të kishim rikthimin e trafikut. Do kishim viktima, trafik njerëzor. Unë them që mënyra më e mirë për të shmangur klandestinët dhe nëse nuk duam që kjo të bjerë në dorë të kriminelëve, mënyra më e mirë do të ishte një plan europian për të zbrazur Idomenin dhe të presim këta 40 mijë vetë dhe pastaj do të hyjë në fuqi marrëveshja me Turqinë.

Sokol Balla: Ju jeni president i Fondacionit për Studime Progresiste Europiane, a mos vallë kriza e refugjatëve dhe përgjigjja e keqe e Europës së bashkuar dhe kërcënimi i Britanisë për t’u larguar, tregon që Europa e bashkuar, edhe nëse nuk është drejt dështimit, tregon që është një projekt në krizë?

D’Alema: BE po përjeton një krizë të thellë. Nuk është një projekt në krizë, ky do më dukej një gjykim i sforcuar. BE ka qenë një projekt fitimtar që ka garantuar për 60 vjet, paqe, rritje ekonomike, përparim dhe stabilitetin në Europë. Është një projekt fitimtar. Ju e dini që kur Polonia hyri në BE, GDP ishte e barabartë me atë të Ukrainës, sot është 4 herë më shumë. Kështu që përpara se të deklarojmë gjithë këtë dështim do të isha i kujdesshëm. Me siguri, BE po përjeton një çast vështirësish sepse del nga një krizë e gjatë ekonomike dhe sikurse ju e dini, kriza prodhon papunësi, frikë për të ardhmen dhe nuk ndihmon ndjenjat e solidaritetit. Pra kur ka papunësi, është më e vështirë që të presësh me dëshirë refugjatët. Do të thosha që ka edhe një farë krize udhëheqësish, është një vështirësi e jashtëzakonshme të japësh një përgjigje të fuqishme, efikase. Por unë përpiqem të jap edhe përgjigje sesi dilet nga kjo krizë. Sipas meje dilet duke e përforcuar Europën dhe jo duke e dobësuar atë. Iluzioni i kujt mendon që po të kthehemi në përmasat kombëtare siç ishim më parë është iluzion pa asnjë bazë e themel, sepse sot vendet e veçanta europiane, përfshi Gjermaninë, përballë kolosëve si SHBA e Kina, nuk do të kishin asnjë peshë e rëndësi. Vetëm BE-ja e bashkuar mund të jetë një fuqi e madhe botërore, ndaj kemi nevojë për një bashkim më demokratik, për politika të reja ekonomike. Mjaft me politikën e masave shtrënguese, kemi nevojë për investime dhe promovime e nxitje të punës dhe inovacionit. Edhe pse ka pak inflacion, askush nuk do të vdesë. Më dramatike do të ishte kur njerëzit do të qëndronin në shtëpi të papunë. Kështu që duhet të ndryshojmë politikat e të përforcojmë demokracinë në Europë. Kjo është përgjigjja ndaj krizës, nuk është fundi i projektit. Nuk e di çfarë do të bëjnë anglezët, por ata kanë qenë gjithnjë një këmbë jashtë e një këmbë brenda. Nuk deshën euron, nuk bëjnë pjesë në “Schenge”, kështu që le të themi se janë anëtarë gjysmë për gjysmë të BE-së. Megjithatë besoj se nëse do të vendosin të dalin tërësisht, do të kenë një dëm të rëndë ekonomik mbi vete, saqë pritshmëria e tregjeve për një dalje të Anglisë nga BE-ja ka përcaktuar një zhvlerësim të stërlinës me 15%. Për Europën të gjitha flasin keq, por ata që janë brenda saj janë më të pasur, sesa ata që janë jashtë.

Sokol Balla: Ne që jemi jashtë jemi padyshim më të varfër sesa ju që jeni brenda BE-së. Madje kryeministri Edi Rama ka deklaruar me shaka në një konferencë jashtë Shqipërisë se, nëse del Anglia, ne jemi gati t’i zëmë vendin. Por, nga ana tjetër, një krizë e Bashkimit Europian do të thotë se, edhe problemi i zgjerimit dhe pranimit të anëtarëve të rinj duket sikur po shtyhet në kohë… Çfarë perspektive të afërt kanë vende si Shqipëria për t’u futur në BE?

D’Alema: Nuk jam i sigurt, por sidoqoftë nuk është pozicioni ynë, i Partisë Socialiste që është e dyta e unionit dhe një përbërës thelbësor i Komisionit Europian. Ne nuk jemi në favor të ngadalësimit të procedurave, por pro ecjes përpara dhe Shqipëria duhet të ecë përpara. Tani është shumë e rëndësishme reforma në sistemin gjyqësor dhe ne do të luftojmë në mënyrë që të respektohen afatet e përcaktuara. Besoj se vet ngjarja e refugjatëve tregon sesa janë të rëndësishme vendet e Ballkanit Perëndimor për BE-në. Këtu nuk bëhet fjalë për zgjerim, por këtu ka një boshllëk dhe plagë në zemër të Europës, sepse Ballkani Perëndimor nuk është në kufi të EUropës, por është i rrethuar nga vende që janë në BE. Kështu që mendimi im është edhe mendimi zyrtar i socialistëve dhe pozicioni i qeverisë italiane, që duhet të ecim përpara dhe drejt përfshirjes së vendeve të Ballkanit sipas kalendarit të afateve të përcaktuara. Do të ishte gabim shumë i rëndë të ndalonim, po shtoj këtu që kjo pritshmëri për t’u futur në Europë ndihmon edhe një proces ç’tensionimi në vendet e Ballkanit. Unë jam ftuar në Tiranë herën e fundit së bashku me Fisher dhe Vedrin për të marrë në mbledhjen e nivelit të lartë të kryetarëve të qeverive të vendeve ballkanike. Kur pashë Vuçiçin të ulur pranë kryeministrit të Kosovës dhe të Bosnjes e Malit të Zi, të gjithë përreth asaj tryeze, duke u kthyer te tragjeditë që kemi përjetuar në të kaluarën, kjo më bëri shumë përshtypje dhe më mallëngjeu. Do të thotë se po fillon një epokë e re, ndaj besoj se nga njëra anë Edi Rama dhe nga krahu tjetër Vuçiç po luajnë një rol udhëheqësi në këtë proces të ç’tensionimit. Edi Rama i ka dhënë Shqipërisë një rol të madh, atë të vendit protagonist në këtë proces. Ndaj jam i bindur se kjo heqje tensionesh lind edhe nga pritshmëria për t’u bërë anëtar i BE-së, dhe nëse kjo pritshmëri do të tradhtohej e fshihej, kjo do të kishte pasoja shumë të rënda në të gjithë rajonin.