Mali i Zi: “Amplifikimi” i Kushtetutës ishte tashmë në gjykatë

Kështu ka thënë për “Vijesta” avokatja dhe drejtoresha ekzekutive e Veprimit për të Drejtat e Njeriut (HRA), Tea Gorjanc Preleviq . Ajo rikujton se me një vendim të korrikut 2014, bazuar në iniciativën e HRA-së për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores së Kuvendit, me të cilën u prezantua raundi i tretë i votimit për zgjedhjen e Prokurorit të Lartë të Shtetit (VDT), ishte përcaktoi se “Kushtetuta përjashton mundësinë e uljes së Kushtetutës, prandaj jo me ligj, e aq më pak me një rregullore apo akt të përgjithshëm, ndryshojnë ose zgjerojnë parimet dhe parimet kushtetuese”.

Gjithashtu, SHBA-ja, shton ai, vlerësoi se “struktura kushtetuese e shtetit nuk guxon të dëmtohet nga ‘uzurpimi i pushteteve’ që reflektohet në marrjen e pushteteve dhe plotësimin e dispozitave të Kushtetutës”. “Në rastin konkret, ndryshimet në Ligjin për Presidentin parashikojnë që në rast se presidenti i vendit nuk përmbush detyrat e tij në lidhje me zgjedhjen e përfaqësuesit, kandidati që ka mbështetjen e shumicës së numrit të përgjithshëm. i deputetëve në Kuvend do të konsiderohet si përfaqësues. Në këtë mënyrë është kompetenca e presidentit për të zgjedhur një përfaqësues, e cila në mënyrë imperative e parashikon Kushtetuta, është ridrejtuar në Kuvend, gjegjësisht shumicë parlamentare”, sqaron. Gorjanc Preleviq.

Vlerësimi i kushtetutshmërisë së këtij ligji do të duhet të presë, pasi SHBA-të janë pa kuorum prej gati dy muajsh. Sipas ndryshimeve të miratuara mbrëmë, të cilat u iniciuan nga Fronti Demokratik (FD), kreu i shtetit është i detyruar të propozojë një kandidat që ka mbështetjen e shumicës së numrit të përgjithshëm të deputetëve. Në mungesë të shumicës, presidenti i paraqet parlamentit iniciativën për shkurtimin e mandatit dhe nëse deputetët nuk e votojnë, ai është i detyruar që pas konsultimeve të përsëritura të propozojë një kandidat “me mbështetje dominuese parlamentare” për mandatin. . Kjo mundësi ekziston edhe para nismës për shkurtimin e mandatit.

Nëse kreu i shtetit nuk përmbush detyrën e tij në lidhje me emërimin e një përfaqësuesi për mbrojtjen e interesit publik, sipas ndryshimeve, kandidati që ka mbështetjen e qartë të shumicës së numrit të përgjithshëm të deputetëve, që do të përcaktohet. me nënshkrime, do të konsiderohet përfaqësues.

Ndryshimet në ligj do të zbatohen në mënyrë retroaktive, për të zbatuar marrëveshjen e shtatorit të ish-mazhorancës parlamentare që mandatar do të jetë lideri i Demosit, Miodrag Lekiq . Edhe pse Kushtetuta ndalon efektin prapaveprues të ligjeve dhe rregulloreve të tjera, një përjashtim parashikohet në rastet kur e kërkon interesi publik. Në DF besojnë se kjo është zgjedhje e Qeverisë së Lekiqit. Nga ana tjetër, Partia Demokratike e Socialistëve (DPS), lideri i së cilës Milo Gjukanoviq është presidenti i vendit, akuzon ish-shumicën parlamentare për një grusht shteti kushtetues.

Gjukanoviq ka përfunduar konsultimet me partitë në fund të shtatorit, por Lekiqit nuk i ka dhënë mandat. Kësaj i ka paraprirë hamendja disaditore e ish-mazhorancës për përbërjen e Qeverisë, mospërgjigja e konsultimeve me Gjukanoviqin dhe mosdorëzimi me shkrim i mbështetjes Lekiqit brenda afateve të përcaktuara.

Sipas ndryshimeve, afatet për raundin e ri të konsultimeve janë më të shkurtra dhe llogariten nga dita kur Kuvendi nuk e miratoi propozimin për shkurtimin e mandatit. Gjukanoviq e ka dorëzuar atë iniciativë në Kuvend, por deputetët nuk e kanë diskutuar, sepse nuk është përfshirë në rendin e ditës të seancës së jashtëzakonshme të caktuar për 30 shtator.

Edhe pse ligji nuk është një lex specialis, ai thotë se ai vlen për mbledhjen aktuale të Kuvendit dhe formimin e Qeverisë së ardhshme, të 44-të.

Meqenëse ndryshimet janë miratuar me procedurë emergjente, Gjukanoviq, sipas Kushtetutës, është i detyruar t’i nënshkruajë ato brenda tri ditëve nga miratimi i tyre, ose t’i kthejë në parlament për rivendim. Nëse deputetët i votojnë sërish, kreu i shtetit është i detyruar të shpallë ligjin.

Kabineti i Presidentit nuk i është përgjigjur “Vijesta” në pyetjen se a do ta nënshkruajë ligjin Gjukanoviq.

Milena Gvozdenoviq , zv/drejtoreshë programore e Qendrës për Tranzicion Demokratik (CDT) , tha për “Vijesti” se është plotësisht e qartë se ndryshimet në Ligjin për Presidentin janë jokushtetuese, sepse siç tha ajo, prishin balancën kushtetuese të pushtetit. dhe të ndryshojë kuptimin e Kushtetutës.

Ajo thotë se Gjykata Kushtetuese sa herë të dalë nga bllokada, me siguri do t’i shpallë antikushtetuese. “Kjo është vetëm një vazhdimësi e minimit të demokracisë në Mal të Zi. Pra, pas shtyrjes antikushtetuese të zgjedhjeve vendore, pas rihartimit të njësive zgjedhore, e shumë ndërmarrjeve të tjera, kemi këtë situatë me rishkrimin e Kushtetutës dhe heqjen e autoritetit të institucionit të Presidentit. Është legjitime të pyesim se çfarë mund të presim nga politikanët tanë dhe përfaqësuesit tanë në Kuvend… Është gjithnjë e më e qartë se është në interesin e partive të mbeten pa institucione funksionale, në mënyrë që gjëra të tilla dhe të ngjashme të bëhen. shtyhet lehtësisht në emër të interesave afatshkurtra të dikujt”, thekson ajo. Gvozdenoviq thekson se asnjë krizë politike nuk duhet të zgjidhet me nëpërkëmbje të Kushtetutës, sepse sipas saj, kjo mund të sjellë vetëm shkelje të reja të Kushtetutës dhe përshkallëzim shtesë të tensioneve.

“Sapo të formohet SHBA në një proces ligjor, besoj se, sipas zakonit të mirë të vjetër, të gjithë do të ikin nga marrja e përgjegjësisë për shkeljen e dukshme të normave kushtetuese… Megjithatë, duhet bërë një pyetje për të gjithë ata që votoni për zgjidhje të tilla, dhe për ta është e qartë se çfarë janë për votim – çka nëse SHBA e shpall këtë ligj jokushtetues? A do të fshihet sërish gjithçka nën tapet, si në rastin e shtyrjes së zgjedhjeve? Por, dëmi që i është bërë shoqërisë tonë vështirë se mund të riparohet, aq më tepër kur shkelen rregullat me qëllim”, thotë e intervistuara.

Zëvendëskryeministrja dhe ministrja e Çështjeve Evropiane , Jovana Maroviq , tha për TVCG se miratimi i amendamenteve të ligjit është i diskutueshëm nga aspekti procedural dhe fakti se Kushtetuta është ndryshuar me ligj.

E pyetur nëse ndryshimet mund të jenë një frenim në rrugën drejt Bashkimit Evropian (BE), ajo u përgjigj se lëvizje të tilla nuk janë një hap drejt një marrëveshjeje për emërimet në gjyqësor, për të cilën dy të tretat/tre të pestat e mbështesin parlamentin. nevojitet.

“Në radhë të parë duhet të ketë një dialog politik për të arritur shumicën e kërkuar prej dy të tretave, ose në raundin e dytë mbështetjen e 49 deputetëve, kështu që nuk mendoj se ky është një hap që të çon në atë shumicë. por mbetet të shihet”, ka theksuar Maroviq. Rrjeti për Afirmimin e Sektorit Joqeveritar (MANS) vlerëson se deputetët me votën për ligjin kanë treguar se interesat e tyre partiake janë më të rëndësishme se Kushtetuta dhe vullneti i qytetarëve.

“Në vend të autoritetit kushtetues të Presidentit të Malit të Zi, do të nënshkruhet një peticion. Ku është kufiri? Për mazhorancën e re, gjithçka është relative, përfshirë Kushtetutën, vetëm që të mos ketë zgjedhje”, tha MANS në Twitter.

Qendra për Edukim Qytetar (QQQ) njoftoi se ndryshimet paraqesin shkelje të Kushtetutës dhe parimeve bazë mbi të cilat mbështetet sistemi politik demokratik. Organizata pretendon se deputetët kërcënuan rendin për interesa partiake, edhe pse siç theksojnë ata e dinë se Gjykata Kushtetuese do ta shpallë ligjin antikushtetues.

“Nuk ka ndryshim cilësor me shembjen e institucioneve, kulturës politike dhe standardeve demokratike. Ata që e zgjedhin atë rrugë u tregojnë qytetarëve dhe komunitetit ndërkombëtar se janë partnerë jo të besueshëm në evropianizimin e Malit të Zi dhe se u lejohet të bëjnë atë që urrejnë kundërshtarët e tyre”, ka shkruar CGO në Twitter.

Socialdemokratët (SD) njoftuan dje se Kuvendit, pas miratimit të ligjit, duhet t’i hiqet mandati sa më parë, duke shtuar se partia është e gatshme për çdo lloj lufte institucionale dhe joinstitucionale ndaj, siç thanë ata. “Shkelje e dukshme dhe brutal jo vetëm e rendit juridik të këtij vendi, më e madhe se vetë vendi dhe vlerat e tij themelore”.

“Kushtetuta është akti më i lartë juridik i një shteti dhe kompetencat e Presidentit të Shtetit të përcaktuara me Kushtetutë nuk mund të ndryshohen me ligj që është akt juridik më i ulët. Kjo paraqet një nëpërkëmbje të rendit kushtetues të Malit të Zi dhe e fut vendin tonë në një krizë edhe më të thellë institucionale dhe politike”, deklaroi SD, duke shtuar se ndryshimet janë marrëzi kushtetuese dhe ligjore.

Partia Socialdemokrate (SDP) tha se deputetët që votuan për ndryshimet e ligjit duhet të mbajnë përgjegjësi. Deputetja e SDP -së, Draginja Vuksanoviq Stankoviq , në konferencën e djeshme për media tha se një nga mënyrat për të luftuar “këjo dhunë kushtetuese është ngritja e kallëzimeve penale në lidhje me të gjitha veprimet e çdo organi në shtet, që nënkuptojnë keqpërdorim të pozitës zyrtare”. Megjithatë, ajo nuk specifikoi nëse SDP do të bëjë kallëzim penal në këtë rast konkret. Deputeti i SDP -së, Adnan Strikovic tha se qytetarët dhe të gjitha partitë duhet të mendojnë për mënyra të tjera të luftës “për parimet themelore demokratike”. Ai përfshin të gjitha mjetet demokratike dhe ju e dini se mjetet demokratike janë edhe jashtëinstitucionale”, theksoi ai.

BE, SHBA dhe Britania e Madhe të shqetësuar

“BE është e shqetësuar për votimin në parlamentin malazez, i cili ndryshon kompetencat e presidentit të vendit përmes miratimit të një ligji sipas një procedure urgjente,” tha për “Vijesta” zëdhënësja e Komisionit Evropian (KE) Ana Pisonero Hernandez, duke komentuar. për ndryshimet në Ligjin për Presidentin.

Ajo tha se të gjitha aktet ligjore duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën. “Kjo çështje është veçanërisht e ndjeshme në mungesë të një SHBA efikase,” tha Pisonero Hernandez, duke kujtuar se parlamenti nuk arriti të caktojë numrin e nevojshëm të gjyqtarëve të SHBA për të siguruar funksionimin e duhur të tij.

Ajo tha se gjyqtarët amerikanë duhet të emërohen urgjentisht. “BE u bën thirrje të gjithë aktorëve politikë që të kërkojnë një de-përshkallëzimin e shpejtë dhe të bien dakord për një zgjidhje të bllokimit aktual politik, në mënyrë që të realizohet dëshira e qytetarëve të Malit të Zi për t’u bashkuar me BE,” tha ajo.

Lajmin e ka bërë të ditur edhe kryetarja e Delegacionit të BE-së në Mal të Zi, Oana Kristina Popa, e cila ka përsëritur se gjyqtarët amerikanë duhet të zgjidhen urgjentisht.

Ambasadorja amerikane në Mal të Zi, Judy Rising Reinke, u bëri thirrje të gjitha palëve që të punojnë së bashku për të gjetur një rrugëdalje nga kriza aktuale politike, e cila do të ishte në përputhje me Kushtetutën.

Rajnke tha se SHBA-të janë të shqetësuara për përshkallëzimin e retorikës nxitëse dhe konfrontimit të papërgjegjshëm të liderëve malazezë ditët e fundit, është bërë e ditur në llogarinë në Twitter të Ambasadës Amerikane.

Ambasadorja e Britanisë së Madhe (GB), Karen Maddox, tha se ndryshimet e miratuara mund të prekin çështje kushtetuese.

“Kjo situatë thekson se sa jetike është të sigurohet një SHBA funksionale në Mal të Zi,” shkroi Maddox në Twitter. Ajo i bëri thirrje qeverisë dhe të tjerëve që të përmbahen nga hapat që shkaktojnë përçarje të mëtejshme.

Vušurović: Fati i vendit është në duart tona

Disa qindra qytetarë kanë protestuar mbrëmë, natën e dytë me radhë, para Kuvendit për shkak të miratimit të amendamenteve të ligjit. Në një moment, disa prej tyre tentuan të prishin gardhin mbrojtës para parlamentit, ku ndodhej forca e fortë policie.

Ndër të tjera, në protestë morën pjesë deputetja e DPS-së Nela Savkoviq Vukçeviq, deputetja e SDP-së Draginja Vuksanoviq Stankoviç, kryetar i komitetit të Partisë Liberale të Podgoricës, Jovan Rabrenoviq…

Aktivisti qytetar Predrag Vushurovic tha në takim se partitë janë të ndara në ato që janë për Malin e Zi dhe ato që janë kundër tij. Ai tha se fati i Malit të Zi është në dorën e tyre dhe se duhet të japin një afat prej shtatë ditësh, pas së cilës do të vendosin se çfarë do të bëjnë. Ai u bëri thirrje qytetarëve që pas shtatë ditësh të mblidhen sërish për të protestuar.

DPS shpall protesta dhe pretendon se Kuvendi është i pakuptimtë

Kryesia e PDSH-së dje ka paralajmëruar luftë jashtëinstitucionale nëse nuk braktisen ndryshimet në Ligjin për Presidentin dhe nuk niset diskutimi për tejkalimin e krizës politike. Në njoftim thuhet se seanca është udhëhequr nga lideri Milo Gjukanoviq dhe është konstatuar se me miratimin e Ligjit, shumica parlamentare ka shkelur rëndë Kushtetutën dhe ka kërcënuar rendin kushtetues në vend. “Ky akt i dhunës brutale ligjore është vazhdimësi e politikës së shkatërrimit, e cila synon shkatërrimin institucional të Malit të Zi për të mosfunksionuar shtetin, duke fituar kështu një alibi për finalen e projektit, që nënkupton heqjen e sovranitetit. dhe më pas pavarësia. Protagonist i këtij skenari është kontraktori prorus i nacionalizmit serbomadh në Mal të Zi – Fronti Demokratik. Fatkeqësisht, partitë që të paktën deklarativisht janë për rrugën evropiane të Malit të Zi i janë bashkuar planit të tyre”, thotë DPS.

Ajo parti mendon se miratimi i Ligjit e ka bërë të pakuptimtë rolin e Kuvendit. “Nëse shumica parlamentare mbetet në qëndrimin që një ligj i tillë të bëhet pjesë e rendit juridik të shtetit, atëherë veprimi i mëtutjeshëm përmes institucioneve të sistemit humbet çdo kuptim”, thonë ata.

DPS-ja pretendon se ky kulm i krizës ka nisur pas zgjedhjeve të vitit 2020 dhe u bën thirrje partive, siç thonë ato, veçanërisht atyre që përbëjnë shumicën parlamentare, “të vijnë në një zgjidhje përmes dialogut real që do të nënkuptojë krijimin e parakushteve për funksionalitetin e plotë të Gjykatës Kushtetuese dhe për organizimin e zgjedhjeve të jashtëzakonshme parlamentare pas të cilave Mali i Zi do të merrte një qeveri të qëndrueshme, të përgjegjshme kombëtare, politike dhe evropiane”.

Nëse kjo thirrje, thonë ata, nuk jep fryt dhe nëse deri në fund të javës nuk nis procesi i zgjedhjes së gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese dhe nuk përfundon “puçi kushtetues”, do të jetë plotësisht e qartë se të gjitha veprimet institucionale është e pakuptimtë. “…Në atë situatë, e vetmja gjë që mbetet është që lufta për institucione të zhvendoset jashtë kornizës institucionale, sepse ato padyshim që nuk ekzistojnë më”, thekson DPS.