Enigmat në pamje të parë: Fotografia e Tom Sandbergut

Në Japoni, ku kam shtëpinë time për 33 vjet, shpesh shoh njerëz që përkulen para një telefoni, teksa flasin në receptor. Ceremonitë mbahen në tempull, për çdo vit, për gjilpërat për qëndisje që ia kanë dhënë vetes për ta bërë një kimono. Gruaja ime japoneze, teksa rritej në Kioto, u mësua t’i kërkonte falje një tavoline nëse si gjashtëvjeçare e godiste. Me pak fjalë, asgjë nuk është e padenjë për nderimin e përulur që ne e quajmë vëmendje. Objektet kanë jetë dhe ndarjet që bëjmë mes të gjallëve dhe të pajetëve janë krijesa njeriu; kjo është një arsye se pse Hënës në Japoni i jepet e njëjta prapashtesë nderimi, sikurse perandorit.

Pa titull, 1997

Pjesa më e madhe e kësaj fryme më kthehet sa herë që kaloj kohën me veprat e Tom Sandbergut. Norvegjezi i cili ishte pionier i fotografisë në Skandinavi, me sa duket ishte gjithmonë duke trajnuar lentet e veta mbi objektet që ne i anashkalojmë: jo njerëzit që shijonin drekën, por qesen e letrës pranë tyre, aq e gjallë sa pothuajse mund ta dëgjojmë të rrudhosur. Jo një aeroplan që pret qiejt, por zbrazëtia që e rrethon. Ka automjete – makina, aeroplanë dhe autobusë – në pjesën më të madhe të punës së tij, dhe megjithatë imazhet kanë të bëjnë me lëvizjet e një lloji më delikat: të mjegullta dhe të sakta si tymi që ngrihet nga një shkop temjani, ato fokusohen jo te makinat jashtë, por te mënyra se si një erë nxit një perde filmike dhe, ndoshta duke e bërë këtë, kjo na trazon.

Pa titull, 1987

Kjo përzierje e specifikës dhe mungesës thellohet nga fakti se, megjithëse iu dha nderi me një ekspozitë personale në MoMA PS1 të Nju-Jorkut në vitin 2007, Sandbergu pëlqente ta quante vetveten të vogël, një “gangster të vogël nga Norvegjia”. Në intervistat me video, shoh një figurë të thinjur, vigjilente, të përmbajtur dhe të qetë në dëborë, ndërsa pret të gjejë imazhe me Pentax-in e tij paradixhital.

Organizoi ngjarje në skenën muzikore të Oslos dhe, në rininë e vet, zgjodhi të përmbajë veten nga dhurimet e ushqimit nga miqtë që i punonin në restorante. Në fillim të viteve 1970, fitoi para si ndihmës-gjuetar qensh dhe duke ngarkuar trupat e ngrirë të derrit nëpër kamionë. Në të njëjtën kohë – fotografia nuk u konsiderua si art në Norvegji – filloi të studionte zanatin në Trent Polytechnic të Anglisë, ku takoi një mjeshtër të vjetër, Minor White, i cili prodhonte evokimet analoge të dritës, në bardhezi dhe në masë të gjerë.

Pa titull, 2003

Ashtu si mentori, Sandbergu u rrit në artin e sugjerimit. Veprat e tij janë kryesisht pa tituj. Ulen të qetë në mes të gjithçkaje që nuk zbulojnë. Kështu, shumë shpesh na çojnë përtej syrit, diku më thellë brenda. Nuk di çfarë të bëj me reflektimet e të gjitha atyre fytyrave në një autobus, dhe kur shikoj retë e tij që rrotullohen kundër errësirës, më futet tymi në sy. Ashtu si me vizatimet klasike me stilolaps dhe me ngjyrë, këto imazhe na ftojnë ta plotësojmë figurën – ose ndoshta thjesht na kërkojnë të jetojmë pa ankesa për atë që nuk mund të shpresojmë ta kuptojmë. Kudo në botën që ne e marrim si të mirëqenë, mund të theksojë Sandberg, ka enigma po aq të hapura sa ajo qese letre. “Fotografoj pothuajse çdo gjë”, i tha ai BBC-së në vitin 2006. Madje, e merrte me vete kamerën kur shkonte për pazar.

Fotografia, tha ai gjithashtu, është ” dialog kompleks midis nuancave të grisë”. Punoi gjatë dhe shumë, për më shumë se 40 vjet, për të gjetur një mijë nuanca “gri dhe mat”, duke punuar me të njëjtin lloj filmi dhe zhvillues gjatë gjithë kohës. Në këtë proces, ai shpesh na dha një univers në të cilin duket se nuk ka fare ngjyrë. /Telegrafi/

Pa titull, 1984