Ndarja Kosovë – Serbi mund të shkaktojë konflikte

Një shkëmbim territori midis Kosovës dhe Serbisë, mund të provokojë një reagim zinxhir dhe të shkaktojë paqëndrueshmëri në të gjithë Ballkanin, ndërsa Perëndimi duhet të zgjojë pasojat, potencialisht shkatërruese. Vitin e kaluar, republikani i SHBA-së, i cili është akuzuar se është “Kongresmeni i preferuar i Putinit”, Dana Rohrabacher, i dërgoi një letër presidentit të Serbisë, duke i kërkuar udhëheqjes serbe ta konsiderojë shkëmbimin e territoreve me Kosovën. Në atë moment, kjo dukej si një shaka e keqe, e bërë nga dikush që nuk e kuptonte historinë dhe kompleksitetin e Ballkanit. Megjithëse propozimi i Rohrabacher u dënua nga politikanët në të gjithë rajonin, ky kongresmen i diskutueshëm, bëri publike atë që shumë në Beograd (dhe ndoshta në Prishtinë) kanë në mendje. Sot, propozimi i Rohrabacher është afër të ndodhë. Fushata për të është gati, dhe negociatat e reja mbi “ardhmërinë e Kosovës” duken pothuajse të pashmangshme.

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç dëshiron një marrëveshje historike me Kosovën. Partneri i tij në dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, të ndërmjetësuar nga BE-ja, Presidenti Hashim Thaçi, nuk është aq i sinqertë, por ai kurrë nuk ka kundërshtuar plotësisht idenë e rimarrjes së kufijve. Projektligji i Asociacionit të Komunave të Serbisë, që do të përfaqësojë interesin e serbëve në Kosovë – një armë e fuqishme politike në duart e Beogradit ose “makthi i Prishtinës” siç e quajnë disa, ka gjasa të përfundojë në gusht. Shumë prej tyre janë të shqetësuar se negociatat mbi statusin e shumëpritur do të shërbejnë si një prelud për rregullimin e një shkëmbimi territorial. Nuk është çudi që presidenti i Republikës Sprska, Milorad Dodik, i pëlqen plani, pasi ai kërkon një mundësi më të madhe për vete. Ish-bashkëpunëtorët e fushatës së presidentit Donald Trump, Jason Osborne dhe Mike Rubine, janë angazhuar kohët e fundit si lobistë për Dodik. Detyra e tyre është të ndihmojnë Dodik të krijojë, nëse është e mundur, mbështetje në Washington për planet e tij, për të ndarë “pjesën e tij” nga Bosnja dhe Hercegovina. Mund të jetë më e realizueshme nëse plani i ri i Kosovës funksionon. Të dy ata ndihmuan të organizonin takime për Kryeministrin e Republikës Sërbska, Zheljka Cvijanoviç gjatë vizitës së saj në Washington disa javë më parë, duke përfshirë takime me kongresmenin Rohrabacher dhe ish -shefin e strategjisë së Shtëpisë së Bardhë, Steve Bannon. Një shkëmbim territori midis Kosovës dhe Serbisë, jo vetëm që do të mundësojë ëndrrat e vjetra të Serbisë së Madhe apo të Shqipërisë së Madhe, por edhe do të provokojnë një reaksion zinxhir në të gjithë rajonin.
Republika Srpska është vetëm një nga dhjetëra pikat e problemeve rajonale. Nuk është vështirë, për të kuptuar se tregtia e mundshme territoriale, është një rrugë për një paqëndrueshmëri në rajon dhe mund të prodhojë pasoja katastrofike. I ngarkuar me një sërë çështjesh të pazgjidhura dypalëshe, të prishura nga gjakderdhja e viteve 1990 dhe i paqartë për t’u marrë me fantazmat e së kaluarës së saj, rajoni mund të zbresë lehtësisht në një konfrontim të plotë. Fakti që politikanët në Ballkan më tepër do të reduktojnë kufijtë, sesa ndryshojnë politikat e tyre nuk është befasi. Ajo çka përbën një surprizë është qëndrimi i butë i zyrtarëve nga Perëndimi për këtë ide. Ndryshimi në mjedisin politik në Evropë dhe marrëdhëniet e dendura midis Evropës dhe SHBA-së, i kanë bërë politikanët nga Ballkani të besojnë, se tani është koha për të bërë planet e tyre realitet. Ndërmjet sfidave strukturore të tilla si, Brexit ose rregullat financiare dhe sfidat e sigurisë, siç janë situata e Ukrainës dhe Rusisë, kriza e emigrantëve, Lindja e Mesme apo rajoni i Sahelit në Afrikë, ku Franca ka sugjeruar krijimin e një force të përbashkët ushtarake evropiane, BE-ja po lufton për të ruajtur unitetin e saj. Kriza e emigrantëve është shembulli më i qartë i paaftësisë së BE-së, për të rënë dakord mbi një politikë të përbashkët, në një fushë të prekshme që përfshin çështjet e migracionit, sigurisë dhe pyetjeve relevante për identitetin kulturor dhe kombëtar. Kështu pothuajse çdo ditë, anijet e shpëtimit në Mesdhe, duhet të presin që një shtet anëtar i BE-së, të tregojë mëshirë dhe të pranojë një grup të ri emigrantësh. Për më tepër, rritja e nacionalizmit dhe popullariteti i lëvizjeve ekstreme të së djathtës në Evropë dhe SHBA, kanë sjellë mbrapa ideologjinë e “gjakut dhe tokës”. Kjo rezonon në mënyrë të konsiderueshme me nacionalizmin e Ballkanit. Marrëdhëniet SHBA-BE janë jo të suksesshme.

Mosmarrëveshjet me administratën aktuale amerikane dhe një luftë tarifore në vazhdim me SHBA-në, është gjëja e fundit që Brukseli ka nevojë në këtë moment. Kjo shoqërohet me mos angazhimin gjithnjë e më të madh të Washingtonit, në rajonet me rëndësi gjeopolitike periferike për SHBA-në, gjë që është frymëzuese për udhëheqësit lokalë dhe ambiciet e tyre maksimale. Në këtë kontekst, Ballkani Perëndimor është shumë larg, nga lista e prioriteteve të BE-së. Ata janë larg syrit për Washingtonin. Një situatë ideale për ata që dëshirojnë të rishikojnë kufijtë dhe historinë. Presidenti Vuçiç mund të ndjehet i inkurajuar nga një BE e vakët, me mosmarrëveshjet e saj me SHBA-në dhe me deklaratat e hutuara diplomatike që vijnë nga Brukseli dhe Washingtoni. Këto reagime të parrezikshme ndaj idesë së ndarjes, konfirmojnë se Perëndimi ka çështje të tjera më të rëndësishme për t’u marrë me të dhe nuk ka kohë të mjaftueshme për rajonin. Së pari, ambasadori i SHBA-së në Kosovë, Greg Delawie, hezitoi të japë një përgjigje të drejtë, nëse SHBA përjashton ndarjen si një rezolutë të bisedimeve të Serbisë dhe Kosovës. Duke pasur parasysh se rajoni është shumë larg për agjendën e Departamentit të Shtetit, ai mund të ketë pasur një problem, me mungesën e udhëzimeve nga qendra e tij. Pjesa më shqetësuese është paqartësia që vjen nga zyra e Përfaqësueses së Lartë të BE-së, Federica Mogherini.
+Në një deklaratë të fundit publike, zyra e saj bëri të qartë se “Serbia dhe Kosova po përcaktojnë bazën e tyre për pajtim të përbashkët”. Kur ambasadori i SHBA-së, në Beograd, Kyle Scott, kërkoi “një marrëveshje gjithëpërfshirëse”, Vuçiç mund të imagjinonte një zgjidhje “të favorshme”, pasi presidenti serb përshkroi ndarjen e mundshme të Kosovës. Ambiguiteti diplomatik konstruktiv nuk funksionon mirë në rajonin tonë. Në të njëjtën kohë, ambasadori rus në Beograd, Aleksandër Chepurin, nuk ka problem me dykuptimësinë, duke thënë se nëse “kjo është ajo që Serbia dëshiron, Rusia mbështet ndarjen e Kosovës”. Kjo është arsyeja pse disa shoqata qytetare dhe OJQ nga Serbia dhe Kosova, i bënë thirrje BE-së që të reagojë kundër ndonjë ideje për ndarjen e Kosovës. Ata që nuk mësojnë nga historia janë të destinuar ta përsërisin atë. Një sinjal i mirë erdhi nga kancelaria gjermane Angela Merkel, e cila konfirmoi paprekshmërinë e kufijve në Ballkan dhe hodhi poshtë çdo shkëmbim të mundshëm të territoreve. Një mesazh i vendosur i këtij lloji është në kohë dhe i rëndësishëm, por rajoni ka nevojë më shumë se fjalë. Ajo ka nevojë për mbështetje të prekshme politike dhe një perspektivë të ringjallur të BE-së. Anëtarët kryesorë të BE-së, me Gjermaninë që kanë përgjegjësi të veçantë, duhet të rrisin angazhimin e tyre në rajon dhe të veprojnë në mënyrë parandaluese.

/Vesko Garçeviç është ish- Ambasador i Malit të Zi në NATO dhe OSBE, si dhe në disa organizata të tjera ndërkombëtare. Aktualisht është profesor pranë Shkollës së Studimeve Globale, “Frederick S. Pardeeis” në Universitetin e Bostonit