Joshua Cooper Ramo: E kam përjetuar nga afër SARS-in e 2003-shit dhe e kuptoj sa i ndryshëm është koronavirusi i ri

Z. Joshua Cooper Ramo është bashkëkryeekzekutiv dhe nënkryetar i Fondacionit “Kissinger Associates”. Ai është autori i librit “Shqisa e shtatë: Fuqia, pasuria dhe mbijetesa në Epokën e Rrjetit”.

Ditët e fundit, ai botoi një koment në gazetën amerikane “Los Angelos Times” lidhur me përvojën e tij gjatë epidemisë së SARS-it 2003, si dhe mendimet për krizën e tanishme të koronavirusit të ri.

Në ditët e para të jetës sime në Pekin në vjeshtën e vitit 2002, zbulova një mënyrë të lirë për të përmirësuar nivelin e njohjes së kinezishtes: të merrja një taksi për disa orë çdo natë, që të bisedoja me shoferët, të cilët më jepnin kështu kurse jo të shtrenjta dhe cilësore të dialekteve rajonale.

Një natë dhjetori të atij viti, kur një taksi më çoi në shtëpi, m’u morën mendtë. Shumë shpejt fillova të kem kollë. Flija më shumë sesa rrija zgjuar dhe bija shpesh në kllapi.

Bëra kontrollin mjekësor në spital. Mjekët më thanë se radioskopia tregonte se mushkëritë më ishin bllokuar rëndë. Mjekimi me barnat e zakonshme nuk më ndihmoi shumë. Doja të kthehesha në ShBA, por mjekët më këshilluan të mos udhëtoja.

Brenda një jave fillova të rimëkëmbesha. Dy javë më vonë, isha në Nju-Jork, ndërsa Pekini u përfshi nga vala e parë e infektimit nga Sindroma e Rëndë Akute e Sistemit të Frymëmarrjes (SARS). Në verë mora një e-mail nga spitali ku shkova për mjekim. Ata po mblidhnin të dhënat e të gjitha rasteve të “pneumonisë jotipike”- të ngjashme me simptomat që u shfaqën tek unë, të cilat ishin të jashtëzakonshme për një 34 vjeçar – në javët e para të SARS-it. Ata më pyetnin me mirësjellje nëse pranoja të bëja analizat.

Të jetuarit në Pekin gjatë periudhës së SARS-it m’i ka mprehur shqisat për momentin e tanishëm të jashtëzakonshëm, kur një tjetër koronavirus i ri po sëmur mijëra njerëz.

Më e dukshmja është ndryshimi i mënyrës së trajtimit nga Kina pas vitit 2003. Miliona njerëz janë mobilizuar në mënyrë masive. Ndërmarrjet kanë funksionuar si një makinë e vetme për prodhimin e produkteve më të nevojshme. Aeroplanët kanë çuar staf mjekësor ushtarak me përvojë në trajtimin e SARS-it dhe të viruseve të tjera. Të gjitha këto janë diçka e re.

Çdo natë, kur ndjek për disa minuta lajme në televizionin kinez ose video të shkurtra nëpërmjet aplikacionit në celular “Douyin” (që ishte e paimagjinueshme në vitin 2003), ndiej sikur një mjet transportues më çon në një botë fantastiko-shkencore, në një vend në gjendje lufte, ku njerëzit janë të veshur me kostume mbrojtëse dhe maska të bardha. Infermieret e reja postojnë video të tyre duke prerë flokët, për t’u përshtatur me turnin 20-orësh në kostume mbrojtëse. Presidentit Xi, që inspektoi punët e parandalimit dhe të kontrollit të epidemisë në kryeqytet, iu mat temperatura në çdo ndalesë. Prindërit presin me fëmijët e tyre që kolliten, jashtë në të ftohtë, në radhë të gjata.

Kur pashë përmasën e madhe dhe shpejtësinë e frikshme të reagimit kombëtar në Kinë, dy gjëra më mbetën gjatë në mendje. Së pari, koronavirusi i vitit 2020 do të jetë një ngjarje që do të lërë gjurmë në ndërgjegjen popullore, politike dhe shoqërore kineze. Ngjan me vitin 2008, kur Kina duhej të administronte Lojërat Olimpike Verore dhe shumë shpejt më pas, krizën financiare ndërkombëtare. Pas kësaj, Kina do ta shohë veten ndryshe, e po kështu edhe bota do ta shohë ndryshe Kinën. Ashtu si ngjarja e 11 shtatorit në ShBA, që do të ngjyrosë peizazhin mendor të një brezi.

Gjëja e dytë për të cilën nuk mund të mos e pyesësh veten si një vëzhgues është: Po sikur kjo epidemi të kishte shpërthyer në Hjuston? A do ta vinim qytetin në karantinë? A do t’i kufizonim udhëtimet? A do t’ua matnim njerëzve temperaturën dy herë në ditë?

Kjo nuk është një pyetje abstrakte. Jo për shkak se koronavirusi do të arrijë shpejt në ShBA në mënyrë masive – tani është tepër herët të dimë nëse do të ndodhet kjo – por sepse të gjithë ne jetojmë në një epokë me rrjete të ndërlidhura të shpejtësisë së lartë, të cilat pothuajse nuk i kuptojmë dhe kemi vështirësi t’i kontrollojmë. Sëmundjet ngjitëse janë karakteristikë e botës sonë të re. Lajmet e rreme, frika, nacionalizmi dhe epidemia përhapen më shpejt se dikur.

Në vitin 2015, në një artikull të botuar në revistën “The New England Journal of Medicine”, Bill Gates paralajmëroi se “ndër të gjitha gjërat që mund të vrasin mbi 10 milionë njerëz në mbarë botën, epidemia ka mundësinë më të madhe.” Njëkohësisht, ai tha se ne nuk jemi ende të përgatitur.

Ajo që po ndodh tani në Kinë dhe në botë, nuk është thjesht historia njerëzore e një epidemie mjekësore. Ajo është gjithashtu një kapitull në luftën vendimtare të brezit tonë me rreziqet shqetësuese në kohën e internetit. Lufta e Ftohtë ishte një epokë e izolimit, ndërsa Epoka e Globalizimit e ka çuar botën në kontakte të thjeshta, të lehta dhe plot shpresa. Megjithatë, epoka jonë e re ndodhet edhe në kontradiktë midis privatësisë dhe ndërlidhjes së kurdohershme. Koronavirusi është një provë, jo vetëm për Kinën.

Adam Smithi vuri në dukje më 1759 se edhe evropiani më i dhembshur do të ishte më i shqetësuar për humbjen e gishtit të vet të vogël, sesa nga shkatërrimi i Kinës prej një tërmeti. Por si është koha jonë e internetit? Tërmeti yt është tërmeti im. Virusi yt është virusi im. Prandaj, sado ndjellëse të jenë ngritja e mureve e “shkëputja” nga vendet e tjera, pikërisht këto janë ato që nuk duhet të bëjmë.

Problemet përpara nesh janë në fakt të njëjtat me ato që përballen kinezët sot: si t’i trajtojmë kërkesat vdekjeprurëse të paraqitura nga kjo botë e re, e ndërlikuar dhe e ndërlidhur.