Zgjimi

FATOS BAXHAKU

Vendimi i djeshëm i UEFA-s në lidhje me ndeshjen e Beogradit shkaktoi një rrëmet të pafund kudo ku njëri prej nesh mund të shprehej: ndër shtëpi, kafene, qendra pune, në media e rrjete sociale. Ky vendim u komentua dhe u diskutua mbase edhe më shumë e më gjatë se sa vetë ndeshja Serbi-Shqipëri. Në njëfarë kuptimi ishte një nga ato ngjarje ku njerëzia provon veten, një nga ato gjëra që mbahen mend gjatë dhe ku secili kërkon të jetë edhe vetë protagonist dhe jo askushi anonim, një si lloj prove e vetive të tua personale patriotike dhe një si tribunë ku secili kërkon t’u thotë të tjerëve, por edhe t’i mbushë mendjen vetes, se është edhe ai një shqiptar shembullor, nga ata që duron çdo gjë, por vetëm t’i preket sedra kombëtare jo.

Se ç’do të thotë “shqiptar shembullor” për shumë vetë prej nesh, këtë do ta diskutojmë ca më tutje, sepse në të vërtetë ndeshja e cunguar e Beogradit dhe më pas vendimi i djeshëm ishte në njëfarë kuptimi një katalizator që shkaktoi– sa për të përdorur një term që nacionalistët e të gjitha llojeve e kanë fort për zemër – një lloj zgjimi emocional, një lloj rikthimi te Shqipëria romantike e trimave “me dyfek e me pendë”, një lloj kujtese e atyre burrave të qëmotit, që “ah, për dreq nuk janë më”. Vendimi i djeshëm u komentua në shumë raste si një vijim i padrejtësive, që jetë e mot i janë bërë Shqipërisë, si një komplot i qarqeve të caktuara proserbe, madje prosllave fare. Befas shumë prej nesh, në mënyrë instiktive, nisën të përdorin fjalorin e një shekulli më parë. I vetmi qëndrim i arsyeshëm në lumin e qëndrimeve patetike ishte ai i Kryeministrit Rama dhe njerëzve të tij, të cilët, duke frenuar ndjenjat personale, që burojnë natyrshëm në kësi rastesh, problemin u munduan ta reduktojnë, sikurse i takon, në një problem mes UEFA-s dhe Federatës Shqiptare të Futbollit dhe bënë thirrje për qetësim të gjakrave.

Është më se e qartë, dhe jo vetëm për ne, se shkaktarët e trazirave në stadiumin e Beogradit ishin huliganët nacionalistë serbë. Këto ngjarje, sikurse shumë të tjera edhe më të rënda para tyre, do të harrohen, ato do të mbeten ndër faqet e arkivave si shembull i nacionalizmit të shekullit XXI. Jeta do të bëjë të veten dhe shoqëritë do të ecin përpara. Problemi që duhet të na shqetësojë tani – ndonëse, me thënë të drejtën, duke pritur me ankth vendimet e mëtejshme të gjykatës sportive – është se si duhet t’i përgjigjemi nacionalizmit, jo vetëm në ndeshje futbolli, por sa herë që ai na del përpara. Ato që pamë e lexuam dje pas vendimit na lanë të kuptojmë se shumë prej nesh ende janë të prirur t’i përgjigjen nacionalizmit primitiv serb me të njëjtën monedhë dhe kjo sigurisht nuk është përgjigje që na bën nder.

Më e para nga të gjitha duhet të heqim dorë nga përgjithësimet injorante, sipas të cilave popujt na u ndakan në të mirë dhe në të këqij. Sipas kësaj mënyre të foluri, apo të menduari, në botë po se po, por veçanërisht në Ballkan, disa popuj janë të prirur të bëjnë keq dhe vazhdimisht keq, ndërsa disa të tjerë, të bëjnë vetëm dhe vetëm mirë. Në këtë grupin e fundit vendin e parë e zëmë ne sigurisht. Ky pohim është konkluzion logjik i faktit historik që shqiptarët kurrë nuk kanë pushtuar një shtet tjetër! Kjo mënyrë skandaloze të menduari duhet të hiqet njëherë e mirë nga skemat e shqipes kudo që ajo flitet. Do jetë e vështirë, sepse problemi veç të tjerash është edhe kulturor, por ama, të paktën ata që besojnë se kanë dy fije mend në kokë, duhet të bëjnë të pamundurën.

Një tjetër togfjalësh që është përdorur më së shumti këto ditë është “Shqipëria etnike”. Kjo parullë që u shfaq edhe mbi qiejt e Beogradit duke shkaktuar stuhinë, ka kohë që përdoret nga grupe tifozësh të rinj nga Kosova e Maqedonia, sidomos në ndeshjet e Kombëtares. Për ata që nuk e dinë “Shqipëria etnike” është një koncept, që u përdor nga aktivistët e Rilindjes Kombëtare, të cilët në hapat e parë të kërkesave për formimin e shtetit shqiptar, synuan që Shqipëria e së ardhmes të përfshinte katër vilajetet e Perandorisë Osmane ku banonte popullsia shqiptare. Kjo ëndërr e tyre, për shumë motive, nuk u realizua. Vetëm gjatë viteve të Luftës së Dytë Botërore, Kosova dhe Çamëria u bashkuan me trojet e “shtetit amë”, por kjo zgjati vetëm pak vjet. Sigurisht që parulla e brohoritur nga tifozët tanë ka arsyet e veta. Sigurisht që jeta që kanë bërë nën sundime mbytëse ka lënë vulën e vet, por ama ndokush duhet të kujtohet e t’u shpjegojë me durim se “Shqipëria etnike” nuk është më, nuk ka më katër vilajete. Ato kanë ikur bashkë me Perandorinë Osmane që me kohë. Kufij tërësisht të prerë me thikë nuk ka asgjëkundi dhe nuk ka se si të ketë, sidomos në kohë globalizmi kur kufijtë tentojnë të jenë vetëm barriera administrative dhe, sidomos, t’u thotë se vetëm përmendja e termave “nacionalizëm” apo “Shqipëri e Madhe” na largon edhe për shumë kohë nga ëndrra europiane. Duhet t’u themi këtyre të rinjve entuziastë se në Europë, atje ku na quajnë “vend kandidat”, vetëm përmendja e këtyre termave shkakton një irritim të madh. Është gati-gati njësoj si të brohorasësh për nazizmin.

U fol gjatë për trimërinë e atij djalit “ballist” që lartësoi “Shqipërinë e Madhe” mbi Beograd. Askush s’e vë në dyshim trimërinë e tij, kjo s’do mend, por pa shikoni pasojën që patëm! Le të imagjinojmë vetëm për një moment sikur në vend të “Shqipërisë së Madhe” të ishte flamuri ynë me shqipen dykrenore, ai që na përfaqëson të gjithëve, sigurisht që punët do të kishin shkuar ndryshe.

Nacionalizmi është një grackë e vjetër, sidomos për të rinj të pashpresë. Mungesa e dijeve të caktuara, apo, akoma më keq ekzistenca e dijeve të rrëfyera së prapthi, idiolatria e dhunës, jeta ndër vende ku ndihen qytetarë të dorës së dytë, horizonti i pashpresë që u del përpara, në shumë raste edhe jeta në varfëri, të gjitha këto i shtyjnë plot të rinj që të vetmin vend identifikimi ta gjejnë në ndeshjet e futbollit. Është njësoj sikur më në fund të kenë gjetur rastin për t’u thënë të tjerëve: Ju që nuk ma vini veshin, ju që nuk m’i hidhni sytë, ju që më quani thuajse “të padukshëm”, ja ku jam dhe unë! Madje shihni se si falë meje lartësohet emri i Atdheut. Jam apo s’jam një patriot i vërtetë?! Në fakt, ka plot rrugë për të qenë shqiptar i mirë. Më e para nga të gjitha është puna, pastaj vijnë kultura dhe zhveshja e vetes nga urrejtja që të errëson sytë e të mbyt zemrën. Nëse secili prej nesh të paktën do të synonte të bënte kështu, atëherë jo vetëm në futboll, por kudo, në çdo fushë, do të ishim ballëhapur. Vetëm atëherë horrat huliganë, që guxuan të ngrenë dorën mbi djemtë tanë, do ta ndiejnë veten vetëm. Vetëm, të harruar dhe të pafuqishëm njësoj si një qen stani i plakur e pa dhëmbë që nuk ka më fuqi as të lehë e që nuk i duhet më askujt.